Sobibór
Sobibór is een van de grootste vernietigingskampen uit nazi-Duitsland ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. In dit kamp zijn ca. 260.000 mensen vermoord, voornamelijk Joden en ook Roma en niet-Joodse Polen.
Het kamp Sobibór werd in 1942 gebouwd in de buurt van Chelm (district Lublin, Polen), door ca. 80 Joodse dwangarbeiders uit omliggende getto's, die overigens na de bouwwerkzaamheden werden doodgeschoten. In april 1942 werd SS-Obersturmführer Franz Stangl benoemd tot commandant van het nieuwe kamp. Hij moest er voor zorgen dat de bouwwerkzaamheden versneld werden, en ging hiervoor te rade bij commandant Wirth van kamp Belzec. Medio april was het kamp gereed.
Het complex mat ca. 400 bij 600 meter, en bestond uit vier zones: Het Vorlager, waar de SS-ers en de Oekraïnse Trawniki's verbleven; Kamp I waar de Joodse dwangarbeiders woonden en werkten; Kamp II was het ontvangstterrein waar de treinen binnenkwamen; en Kamp III was de locatie waar de vernietiging plaatsvond.
Bij aankomst werden de Joden in Kamp II uitgesplitst naar mannen en vrouwen. Vervolgens moesten ze bagage en waardevolle bezittingen afgeven, zich uitkleden, en van de vrouwen werd het hoofdhaar afgeschoren. Vervolgens werden de naakte gevangenen door de SS-ers naar één van de drie gaskamers gedreven. De dode lichamen werden hierna in massagraven begraven.
In 1943 kwam Reichsführer Heinrich Himmler het kamp bezichtigen. Het kamp werd voordien opgeruimd en schoongemaakt, en ter demonstratie werden enkele honderden Joodse vrouwen uit een nabijgelegen kamp vergast. Himmler beval daarop dat ook transporten uit Nederland op Sobibor moesten rijden.
Tussen maart en juli 1943 kwamen 34.313 Joden uit Nederland naar het kamp. Zij waren vervoerd met treinen. Als zij niet overtuigd waren geweest naar werkkampen te worden getransporteerd hadden zij zeker onderweg getracht te ontsnappen. Ook zij stierven echter in de gaskamers.
In de zomer van 1943 kwam een verzetsgroep tot stand in het kamp onder leiding van Leon Feldhendler en Aleksandr Pechersky. Deze groep organiseerde een opstand op 14 oktober 1943, waarbij tien Duitsers, twee volksduitsers en acht trawniki's werden gedood. Ca. 300 gevangenen wisten het kamp te ontvluchten, maar de meesten kwamen om bij de klopjacht die daarop volgde. De meeste Joden die in het kamp waren achtergebleven werden gedood. In november kwam tenslotte het bevel de nog resterende dertig Joden dood te schieten, en aldus geschiedde. Over deze ontsnapping is de film Escape from Sobibor gemaakt.
Naar aanleiding van de opstand werd het kamp tenslotte gesloten. Toen in de zomer van 1944 het gebied rond Sobibór werd bevrijd door Sovjets en Polen werden nog ongeveer 50 Joden aangetroffen. Zij hadden zich schuil gehouden, of hadden zich aangesloten bij groepen partizanen.
