Roma (volk)
Roma, meer bekend als zigeuners, is een naam voor een nomadisch volk. Het is tevens de naam van een van deze stammen. De meest bekende stammen in Europa zijn de Roma en de Sinti. De term Roma kan dus zowel slaan op het gehele volk als op één van de stammen; daarom bevelen sommigen de term zigeuners aan als verzamelnaam. Vooral op de Balkan en in de Karpaten trekken veel van deze stammen rond; in Nederland en België wonen er slechts enkele duizenden, wat Nederland betreft vooral verspreid door Noord-Brabant en Limburg. Zie ook Decennium van de Roma.
Inhoud |
[bewerk] Etymologie
Het woord "zigeuner" heeft voor velen een negatieve bijklank en wordt door veel Roma als discriminerend ervaren. Sommigen denken dat het afkomstig is van het samentrekken van het Duitse Ziehender Gauner, hetgeen "reizende dief" betekent. Een andere uitleg is dat "zigeuner" via "tsigan" (in het Duits "zigan" geschreven), komt van Athiganoi (of Atsiganos), Georgisch of Grieks voor "tovenaar", dat verband zou houden met een oude secte in Klein-Azië. De term Tsigan was al in gebruik in de 14e Eeuw (in het Roemeens), terwijl de eerste Roma pas in de 15e Eeuw in Duitsland aankwamen.
De eerste etymologische verklaring weerspiegelt de slechte reputatie die Roma hadden en in veel landen nog steeds hebben. Ze werden gezien als dieven en zakkenrollers, die weigerden te integreren, slechts goed waren voor vermaak, en maar beter zo snel mogelijk op konden krassen.
[bewerk] Geschiedenis
India is het land van herkomst. Het oervolk van de Roma leefde in Noord India. De aanwezigheid van veel Griekse elementen in de Roma-taal is te verklaren uit het feit dat de zigeuners later enkele eeuwen hebben verbleven in het Byzantijnse Rijk, waar Grieks de overheersende taal was. Het zwervend bestaan werd onvrijwillig ingezet door Mahmoud van Ghazna. Hij drong vaak Noord India binnen en nam dan slaven mee. Het waren vaak kundige vaklui met een specialisatie. Metaalbewerkers of paardentemmers. De Lovara waren als stam in de 19e en 20e eeuw ook gespecialiseerd in de paardenhandel. Toen deze slavenvolken vrij kwamen rond 1200, hadden ze geen territorium waar ze zich konden vestigen. De groepen trokken naar het westen en verdienden hun geld met handel en diverse ambachten. Het is bekend dat zij niet onbemiddeld waren. Er is uit de periode van 1200 tot 1400 ook geen bewijs gevonden dat deze groepen zich schuldig maakten aan criminele activiteiten. Rond 1400 begon de stigmatisering van deze groepen die door de kerk en overheid als heidenen werden beschouwd. Recent onderzoek heeft aangetoond dat pas na deze periode de welvaart afnam. Uiteindelijk heeft dit geleid tot de neerwaartse spiraal waarin dit volk is terechtgekomen. Interessant is de herkomst van de Engelse naam "Gipsy" en de Spaanse naam "gitano" die hun oorsprong hebben in "Egyptisch". Veel Roma verklaarden dat ze uit Egypte kwamen. Dit kan heel goed zijn oorsprong hebben in de verhalen van de Roma die ze elkaar vertelden. Hierin zitten veel raakvlakken met het joodse slavenvolk dat na hun vlucht uit Egypte ronddoolde in de woestijn. Ook wordt verondersteld dat ze tot de Mammelukken behoorden die van 1250 - 1811 in Egypte regeerden. Een andere benaming voor de Roma is het Franse "Bohémiens". Kennelijk hebben door Frankrijk trekkende Roma de Fransen verteld dat ze uit Bohemen kwamen.
[bewerk] Porajmos
De Nazi's en hun handlangers vermoordden gedurende de Tweede Wereldoorlog naar schatting 400.000 Roma in de Porajmos (parallel aan de holocaust). Het bekendste Nederlandse slachtoffer is het Sinti-meisje Settela Steinbach. Zij was het die gefilmd werd, en later als icoon, als slachtoffer van de Nazi-deportaties in de trein op weg naar een concentratiekamp fungeerde; een meisje met een hoofddoek, dat tussen de deuren van een vertrekkende goederenwagon naar de camera kijkt en die lange tijd in alle documentaires stond voor de deportaties van joden uit Nederland. Totdat men erachter kwam dat zij een Sinti was. Discriminatie van Roma komt nog voor, met name in Oost-Europa waar ze veruit het talrijkst zijn. De nieuwe lidstaten en kandidaat-leden van de Europese Unie in deze regio trachten deze te beteugelen, maar incidenten doen zich nog voor. Met name Roemenië en Bulgarije krijgen doorlopende kritiek op de racistisch genoemde houding van hun bevolking.
[bewerk] In het Nieuws
De Arnhemse officier van justitie M. van Elsdingen deed tijdens een requisitoir in 2004 tegen een Roma uit Ede de volgende uitspraken: "Als we spreken over zich misdragende voetbalsupporters of criminele Marokkanen, dan hebben we het over uitzonderingen. Want de meeste voetbalsupporters en Marokkanen zijn niet zo. Maar bij de Roma is dat anders. De Roma-gemeenschap houdt zich bezig met criminaliteit, met strafbare feiten. Inbraken plegen wordt bij hen heel gewoon gevonden. Ze onttrekken zich aan onze cultuur en dat kunnen we niet hebben."
De Roma-gemeenschap nam dat hoog op en deed aangifte wegens discriminatie, racisme en belediging. Het Openbaar Ministerie vond dat de uitspraken niet te ver gingen, waardoor de strafvervolging uiteindelijk in een vrijspraak eindigde.
Een en ander speelde in mei 2003, in de Arnhemse rechtbank (NRC 15-5-2003). Nadat het openbaar ministerie zich distantiëerde van de uitlatingen, liet ook de officier twee dagen later weten zijn woorden te betreuren. In een verklaring zegt het openbaar ministerie dat Van Elsdingen niet het merendeel van de Roma-zigeuners als verdachte van strafbare feiten heeft willen bestempelen
[bewerk] Stammen
Roma leven verspreid over de hele wereld, hun aantal wordt geschat op 5 miljoen. Er zijn verschillende stammen:
Roma dienen te worden onderscheiden van woonwagenbewoners of "reizigers".
