Slag bij Poitiers (732)
Tijdens de Slag bij Poitiers op 12 juli 732 versloeg de Frankische hofmeier Karel Martel een islamitisch leger onder Emir Abd-el-Rahman. De uitkomst van deze veldslag bracht de noordwaartse expansie van de islam uit Spanje tot staan.
Partijen:
- Franken, onder hofmeier Karel en Visigoten, onder hertog Odo van Aquitanië. Aantal manschappen onbekend, verliezen volgens St. Denis slechts 1500 man.
- Moslims, 60-400.000 infanterie, onder Abd-el-Rahman.
Inhoud |
[bewerk] Wat vooraf ging
Minder dan honderd jaar na het ontstaan van de islam op het Arabisch Schiereiland en het overlijden van de profeet Mohammed, bedreigden de moslims in Spanje reeds verschillende jaren de Frankische gebieden. Hertog Eudes of Odo had hen in 721 hieruit verbannen, maar in 725 keerden zij terug. Dit keer bleek hertog Eudes niet in staat hun opmars te stoppen, en zij drongen door tot Bourgondië. Gedwongen tot onderhandeling gaf Eudes of Odo de hand van zijn dochter aan Othmar, een van hun emirs. Deze alliantie met ongelovigen wekte de woede van de Frankische hofmeier Karel, die Eudes versloeg in 731. Othmar stierf in 731, de vrede met Eudes daarmee beëindigend. Hertog Odo (Eudes) was ten einde raad en vroeg de hulp in van Karel Martel. Hij stuurde hem zijn persoonlijke hertogzegelring en hertogelijke waardigheden naar Karel in Herstal, met de bedoeling voor een bondgenootschap en een boodschap, dat het Christendom in gevaar was, en dat de Moren van plan waren naar het noorden te trekken. Karel voelde het gevaar ook en riep alle weerbare mannen, soldaten, boeren, burgers en edelen op, voor de strijd, tegen het moslimgevaar voor de Christenheid.
In 732 trok Abd-el-Rahman, gouverneur van Spanje, over de Pyreneeën, mogelijk om de onrust aan zijn noordgrens te beëindigen. Hij versloeg opnieuw Eudes (Odo) bij Bordeaux, plunderde deze stad, en trok verder noordwaarts tot aan de Loire. De vlag van de profeet wapperde voortaan op de muren van Bordeaux, in de Atlantische Oceaanwind. Een mogelijk motief was een gerucht van de rijkdom van de kathedraal in Tours waar de heilige Martinus begraven lag, en het idee deze ook te plunderen.
[bewerk] Locatie
Ondanks het grote historische belang van de slag is de exacte locatie onbekend. De meeste historici nemen aan dat de Moorse troepen het leger van Karel Martel ontmoetten bij de samenvoeging van de Clain en de Vienne ergens tussen Tours en Poitiers. In de Angelsaksische literatuur wordt deze slag meestal de slag bij Tours genoemd.
[bewerk] De veldslag
Hofmeier Karel trok zijn leger samen op een plaats waar hij verwachtte dat het moslimleger langs zou trekken. Hij koos een defensieve positie, en zijn dicht opeengepakte infanterie bewapend met zwaarden, schilden en speren vormde waarschijnlijk een soort falanx. Volgens de Mozarabische kroniek stelden zij zich op in een groot vierkant.
Vanf 6 juli, gedurende zes dagen waren er slechts kleine schermutselingen. Geen van beide partijen wilde aanvallen. De Franken waren goed gekleed op de kou, toch vooral 's avonds en 's nachts, ondanks het juli was, en hadden het voordeel van bekendheid met het terrein. De Arabieren waren veel minder goed op de bittere avondkou gekleed maar wilden het in hun ogen numeriek sterkere leger van de Franken niet aanvallen. In die dagen slaan de tegenstanders elkaar met vrees, bewondering en nieuwsgierigheid gade. Franken en Moren meten hun sterkte in kleine schermutselingen. De Franken en Visigoten en ook een klein leger uit Bourgondië, bewonderen de snelle Moorse ruiters met hun kromzwaarden en speren. De Moren verbazen zich over de logge wapens waarmee de Franken zo behendig mee omgaan. Over hun geduchte Frankische strijdbijlen en zware tweesnijdige zwaarden en, over hun haaksperen om de schilden af te rukken. Ook werd er een uitvinding gedaan door de Franken: de stijgbeugel. Dit kwam de Franken en Visigoten goed van pas om met voetbeugels vaster in het zadel te zitten, terwijl ze met hun zware wapens vochten. Het gebeurde meermaals dat de strijdende ruiter zijn evenwicht verloor, en van zijn paard viel. Pas op de zevende dag begon de echte veldslag.
Abd-el-Rahman vertrouwde op het numerieke overwicht van zijn cavalerie, en liet deze meermalen charges uitvoeren. Het vertrouwen van de moslims op hun numerieke overwicht en hun met lange kromzwaarden en lansen gewapende cavalerie, die hen in vorige veldslagen altijd de overwinning had gebracht, was dit maal misplaatst.
In een van de zeldzame gevallen waarin middeleeuwse infanterie stand hield tegen cavaleriecharges weerstonden de gedisciplineerde Frankische soldaten de felle charges, hierbij geholpen door het terrein, hoewel volgens Arabische bronnen de cavalerie doordrong in het Frankische carré. Het Frankische en Visigotische voetvolk stond pal en sloeg de Moorse charges telkens af. Het was alsof de Moorse ruiterij tegen een granieten muur opliep.
Toch kwam voor hen de Saraceense cavalerie over als onkwetsbaar: de Saraceense soldaten droegen een pantser, en ook hun paarden droegen dit. De aanzienlijke aantallen berbercavalerie in het Arabische leger waren waarschijnlijk niet of slechts licht bepantserd.
Volgens Frankische bronnen duurde de strijd een dag, volgens een van de Arabische bronnen twee dagen. Toen zich in de Arabische gelederen het gerucht verspreidde dat de Franken de uit Bordeaux geroofde buit bedreigden, keerden velen terug naar het kamp. Abd-el-Rahman probeerde deze terugtocht, die op een vlucht ging lijken, te stoppen. Hierbij werd hij gevangen genomen en gedood door Frankische edelen, waarop de moslims zich terugtrokken naar hun kamp. De emir lag dood op de grond, door tientallen speren doorboord en vertrappeld door Frankische paarden. Het Moorse kamp werd nu zelf geplunderd en in brand gestoken. De Moren hadden alles verloren.
De volgende morgen, toen de vijand niet kwam opdagen voor hervatting van de strijd, vreesden de Franken en de Visigoten een hinderlaag. Pas na uitgebreide verkenning van het verlaten Saraceense kamp door enkele soldaten bleek dat het moslimleger zich gedurende de nacht teruggetrokken had.
[bewerk] Gevolg
Het Arabische leger trok zich terug over de Pyreneeën. Karel, die vermoedelijk in deze slag zijn bijnaam Martel verdiende, zuiverde in de hierop volgende jaren het gebied tussen Arles en Avignon. De hofmeier Karel kreeg de bijnaam "Martel", omdat hij zijn zwaard, zo hard neervelde op de Moren, zoals met een hamer. Hamer - Marteau - Martel. Nog eenmaal streed hij tegen de moslims door een leger aan de rivier Berre bij Narbonne te verslaan.
De slag bij Poitiers wordt traditioneel beschouwd als een keerpunt in de opmars van de islam in Europa, al is onder historici in de twintigste eeuw discussie ontstaan over het belang van deze slag. Natuurlijk was deze slag belangrijk voor het toenmalige christendom.
[bewerk] Zie ook
Slag van Maupertuis 1356, eveneens bekend als de slag bij Poitiers.
