Rijksdag

De Rijksdag was het parlement van Duitsland. Er zijn verschillende Rijksdagen geweest, zoals:

• De Rijksdag in het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie.

In deze vergadering hadden de honderden vorsten en vorst-bisschoppen en vorst-abten of abdissen zitting. Ook de rijksgraven, vrije steden en vertegenwoordigingen van de graven in bepaalde territoria hadden er hun zetel. Omdat zij ook over rijkslenen beschikten, zetelden ook de koningen van Engeland en Zweden in deze vergadering. In 1806 werd het Heilige Roomse Rijk opgeheven.

• De Duitse Bond die van 1814 tot 1848 bestond kende geen parlement. In het revolutiejaar 1848 kwam een machteloos Duits parlement, de Rijksdag, in Frankfurt bijeen.

• De Noord-Duitse Bond (1867 tot 1871), een door Pruisen gedomineerd verbond van staten ten Noorden van de Main, bezat een Rijksdag. Ook deze vergadering bezat weinig macht of invloed.

• Het in 1870 gerestaureerde Duitse Keizerrijk had een parlement dat eveneens de Rijksdag werd genoemd. De vergadering zetelde in het Rijksdaggebouw te Berlijn, maar was zo goed als gezagsloos. De staatsleider was de Rijkskanselier, die het vertrouwen van de Duits-Pruisische koning genoot.

• De Republiek van Weimar had van 1918 tot 1933 een parlement dat wederom de Rijksdag werd genoemd. In deze eerste democratische Duitse Bondsstaat had de Rijksdag de rechten en controlemogelijkheden van een modern parlement. De Rijksdag koos de Rijkskanselier en stelde wetten vast. Vanaf 1930 werd de Rijksdag feitelijk omzeild door de verregaande bevoegdheden die aan de Rijkspresident Paul von Hindenburg toegekend werden.

Ook na de machtsovername van de nationaalsocialistische NSDAP van Adolf Hitler bleef er formeel een Rijksdag bestaan. De Rijksdag had met een brede meerderheid een machtigingswet goedgekeurd en veel leden waren door het Naziregime gearresteerd, daarom was van een parlementair bestel geen sprake meer. Nadat Adolf Hitler benoemd was als Rijkskanselier begon de Gleichschaltung (vert: gelijkschakeling) met de Reichstagsbrandverordnung en het Ermächtigungsgesetz. De gelijkschakeling onthief de Rijksdag van zijn wetgevende bevoegdheid. Na de gelijkschakeling had de Rijksdag nog slechts een symbolische betekenis onder het dictatoriale regime van Adolf Hitler die zowel Rijkskanselier als Rijkspresident was.

De Rijksdag zetelde, tot aan de geruchtmakende brand in dat gebouw in het Rijksdaggebouw te Berlijn, na de brand vergaderde men in de zogenaamde Kroll Oper. De Rijksdag, onder voorzitterschap van Hermann Goering, was een applausmachine voor de Führer en kwam in 1942 voor het laatst bijeen.

Tijdens de bezetting van Duitsland door de geallieerden was er geen Duits parlement.

De grondwet van de Bondsrepubliek Duitsland bracht in 1949 een nieuw parlement dat de Bondsdag genoemd werd. Dit Parlement zetelde in Bonn en kwam slechts af en toe in het Rijksdaggebouw in Berlijn bijeen.

In Oost-Berlijn, hoofdstad van de door Rusland beheerste zogenaamde Duitse Democratische Republiek (DDR) kwam een parlement dat "Volkskammer" genoemd werd bijeen. Omdat de verkiezingsresultaten vervalst werden en deze vergadering over geen werkelijke gezag beschikte, kan men niet van een democratisch parlement spreken.

Na de vereniging van de beide Duitslanden besliste de Bondsdag om zich in Berlijn te vestigen. Er was felle discussie over de naam van het gebouw, maar de vergadering besloot dat de Rijksdag als gebouw haar historische naam zou behouden.

De term "Reichstag" (Rijksdag) is een samenstelling van Reich (rijk) en tag (vergadering, vergelijk met dagen).

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Reichstag op Wikimedia Commons.