Paus Pius X
| Giuseppe Melchiorre Sarto 2 juni 1835 – 20 augustus 1914 |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Paus | ||||||
|
De heilige Pius X (2 juni 1835 – 20 augustus 1914), eigenlijk Giuseppe Melchiorre Sarto, was paus van 1903 tot 1914.
Op 4 augustus 1903 kwam er een eind aan het conclaaf dat een nieuwe paus moest kiezen na de dood van Paus Leo XIII op 20 juli 1903. Iedereen dacht dat Mariano Kardinaal Rampolla del Tindaro, de staatssecretaris van Leo XIII tot paus gekozen zou worden. Dit zou ook gebeurd zijn, wanneer de keizer van Oostenrijk, Frans-Jozef, niet een veto had laten uitspreken tegen deze keuze door kardinaal Puzyna, Metropoliet van Krakow. De keizer was te weten gekomen dat Rampolla in het geheim lid was van een vrijmetselaarsloge.
Toen kozen de kardinalen een heel andere figuur, de patriarch van Venetië, Giuseppe Sarto. Deze gold toen al als een heilig man. Hij nam de naam aan van Pius X. Hij zou de eerste heilige paus worden in de laatste vierhonderd jaar pauselijke geschiedenis.
Zijn eerste daad als paus was om elke inmenging van een staat bij de verkiezing van een paus te verbieden. Zijn intern-kerkelijke beleid richtte zich streng tegen het modernisme, een stroming die veel kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders en seminarieprofessoren onder zijn aanhangers kon rekenen. In 1907 gaf Pius X met de encycliek Pascendi Dominici Gregis de aanzet tot zuivering van de rooms-katholieke Kerk van deze modernisten. De uitwerking was dubbelzijdig. Enerzijds werden deze modernisten, die de katholieke geloofsleer inderdaad op losse schroeven zetten, uit kerkelijke functies ontzet, waardoor de geloofsgetrouwheid gewaarborgd bleef. Anderzijds moet men echter vaststellen, dat de soms door bepaalde anti-modernisten - de zogenaamde integralisten - hard gevoerde strijd tegen het modernisme van de modernisten martelaars en slachtoffers maakte van de harde ingrepen van de Heilige Stoel in de ogen van vele katholieken van die tijd. Benedictus XV zou de strijd tegen het modernisme aanzienlijk afzwakken en trachtte verzoening te brengen tussen integralisten en modernisten, waarbij hij de theologie van de laatsten stevig bleef afwijzen. Door de slachtofferstatus van de vroege modernisten herkreeg het modernisme zijn aantrekkingskracht en onder de pontificaten van zowel Pius XI en Pius XII zou het neo-modernisme, ondanks de waakzaamheid ertegen van Pius XI en Pius XII, opnieuw de kop opsteken en bij het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) duidelijke overwinningen op de behoudsgezinde stroming in de rooms-katholieke Kerk behalen.
In het verlengde van zijn strijd tegen het modernisme, bestreed Pius X op politiek vlak het verlichtingsfundamentalisme, het liberalisme en het opluikend communisme. Sociaal gezien was hij - als idealist - eerder een voorstander van vrijwillige liefdadigheid, onder meer op religieuze grondslag, dan van staatsinmenging in sociale aangelegenheden.
Pius X is bekend geworden als de paus die het veelvuldig ter communie gaan bevorderde. Daartoe heeft hij ook de leeftijdsgrens verlaagd waarop kinderen toegelaten werden tot de Eerste Heilige Communie, namelijk wanneer ze tot "de jaren des onderscheids" waren gekomen (7 jaar). Hij stierf in 1914, kort voor het eigenlijke begin van de Eerste Wereldoorlog. Door Paus Pius XII is hij zaligverklaard. Diezelfde paus verklaarde Pius X in 1954 heilig in een grote plechtigheid, die door Paus Pius XII ook bedoeld was als anti-modernistisch teken. Pius XII hield een lofrede op Pius X en zijn kerkpolitiek. Bij de heiligverklaring was het lichaam van Pius X te zien in de Sint-Pieter van Rome. Zijn lichaam was, hoewel niet gebalsemd, na veertig jaar nog altijd intact en onvergaan. Hij is de laatste heiligverklaarde paus van de rooms-katholieke Kerk. Zijn gedachtenis wordt gevierd op 21 augustus in de Novus Ordo Missae (de Nieuwe Liturgie van 1969); hij wordt in de Tridentijnse liturgie echter nog altijd op 3 september - de oorspronkelijk door Pius XII vastgestelde feestdag - geëerd met een feest van de 3e klasse.
Het anti-modernisme van Pius X heeft verschillende traditionalistische organisaties en congregaties die zich verzetten tegen de gevolgen van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), ertoe aangezet deze paus tot patroonheilige te nemen. De Priesterbroederschap Sint Pius X (FSSPX) van de omstreden aartsbisschop Marcel Lefebvre is het bekendste voorbeeld.
Omdat Pius X bekend stond als grote, zachtmoedige kindervriend en een ascetische liefdevolle persoonlijkheid, namen ook vele lagere en middelbare scholen hem tot patroonheilige. (Voorbeelden: R.K. Pius X College Rijssen, Almelo, Zele en Bladel en R.K. basisschool Pius X te Haaksbergen.)
