Conclaaf
- Zie het artikel Conclaaf van 2005 over de pausverkiezing na het overlijden van Paus Johannes Paulus II in april 2005.
Een conclaaf of conclave (Latijn: con clavus, met sleutel, d.w.z. achter gesloten deuren of achter slot en grendel), is een besloten, geheim overleg. De term wordt meestal gebruikt voor het overleg waarbij de kardinalen van de Rooms-Katholieke Kerk een nieuwe paus kiezen. Ook de ruimte waar de pausverkiezing plaatsgrijpt wordt conclaaf genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaansgeschiedenis
Het eerste conclaaf werd in 1271 in de Italiaanse stad Viterbo gehouden, nadat de 17 kardinalen het drie jaar lang niet eens kon worden over wie Paus Clemens IV moest opvolgen, aangezien het 'tijd kostte om de Heilige Geest te laten binnenkomen om tot een juist stemoordeel te komen'. Uiteindelijk besloten de inwoners van Viterbo, waar het conclaaf bijeen was, de kardinalen op te sluiten in de vergaderzaal en op water en brood te zetten, totdat zij een paus gekozen zouden hebben. Ook haalde de bevolking het dak van de vergaderzaal, zodat 'de Heilige Geest sneller naar binnen kon'. Door voor deze vorm (met opsluiting) te kiezen, kon het proces bespoedigd worden en de gekozen paus (Gregorius X) stelde daarom deze methode in als norm voor de volgende pausverkiezingen.
[bewerk] Huidige procedure
De kiesgerechtigde leden van het college van kardinalen komen bij elkaar ten vroegste vijftien dagen na het overlijden of aftreden van de vorige paus. Er mogen maximaal 120 kardinalen niet ouder dan tachtig jaar deelnemen aan het conclaaf. Deze leeftijdsgrens is ingesteld door Paus Paulus VI in 1975. De gekozene hoeft overigens zelf strikt genomen geen kardinaal te zijn, maar dit is sinds mensenheugenis niet meer voorgekomen.
De sedisvacatio (Latijn voor lege stoel) is de periode tussen het overlijden van de paus en de verkiezing van een nieuwe paus. Gedurende deze periode is er feitelijk geen paus en leidt het College van Kardinalen gezamenlijk de Katholieke Kerk. In Universi Domini Grecis, een document over de pausverkiezing uit 1996, geeft Paus Johannes Paulus II zelf aan dat het conclaaf bij voorkeur na 15 dagen moet beginnen en slechts bij uitzondering later.
Voor het conclaaf komen alle kardinalen ter wereld naar Rome en maken zij onderling door stemming uit wie de nieuwe paus wordt. Deze plechtigheid vindt altijd plaats in de Sixtijnse Kapel, vlakbij de Sint-Pieter. Alle kardinalen worden opgesloten, samen met het nodige dienstpersoneel en hun gevolg (de conclavisten). De kardinalen mogen geen contact hebben met de buitenwereld en mogen pas weer naar buiten als de nieuwe paus bekend is. De kardinalen beginnen de verkiezing met een Heilige Mis ter ere van de Heilige Geest. In deze mis wordt de Heilige Geest gesmeekt een goede keuze mogelijk te maken.
Daarna begint de stemming. Bij elke stemronde krijgt een kardinaal een briefje waarop hij de naam van zijn kandidaat schrijft. Hij loopt dan met dat briefje omhoog naar het altaar voor het Laatste Oordeel (van Michelangelo) en stopt het briefje in een grote miskelk. Tussen de stemrondes door wordt er gebeden. Als na één ronde nog geen kandidaat met tweederde van het aantal stemmen is verkozen, volgen er zolang geen paus is gekozen iedere dag daarna steeds vier stemmingen per dag: twee in de voormiddag en twee in de namiddag. Ongeveer om de drie dagen wordt er niet gestemd, dan is er ruimte voor rust en bezinning.
In het geval dat na 30 stemronden nog geen nieuwe paus is verkozen kan de camerlengo (pauselijke kamerheer), in overleg met de kardinalen, besluiten om de norm voor verkiezing te verlagen naar een gewone meerderheid van de stemmen (de helft + 1). Als de norm is verlaagd kan gekozen worden of er een nieuwe stemronde plaatsvindt of dat de keuze beperkt blijft tussen de twee kardinalen die in de laatste stemronde de meeste stemmen gehaald hebben.
[bewerk] Aanvaarding
Zodra blijkt dat één van de kardinalen de vereiste meerderheid heeft vraagt de deken van het kardinalencollege (of de eerste onder de kardinalen naar rang en anciënniteit) de gekozene namens het gehele college of hij zijn verkiezing aanvaardt. Zodra deze antwoordt met "Accepto" (lat: 'Ik aanvaard') is hij formeel paus. Vervolgens wordt de nieuwe paus gevraagd welke naam hij wil aannemen.
De stembriefjes worden na iedere stemming aan een touw geregen en verbrand éénmaal in de voormiddag en éénmaal in de namiddag. Als een stemronde mislukt – er is geen tweederde of gewone meerderheid –, dan worden de stembriefjes gewoon verbrand. Er komt dan zwarte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. De mensen buiten weten dan: er is nog geen nieuwe paus. Wanneer de paus gekozen is, worden de stembriefjes met natte stro of een chemische stof verbrand. Er komt dan witte rook uit de schoorsteen. Tegenwoordig zullen ook de klokken van de Sint Pieter worden geluid, daar in het verleden het regelmatig is voorgekomen dat de toeschouwers buiten op het Sint Pieter plein de zwarte rook aanzagen voor witte rook; wat voor de nodige verwarring zorgde.
De pasgekozen paus wordt dan gevraagd door de kardinaal-deken of anders de oudste kardinaal die het conclaaf voorzit: “Hoe wil je heten?“ De paus zegt dan zijn nieuwe naam, zoals een kloosternaam. Vervolgens wordt hij door de kardinaalprotodiaken op het balkon van de Sint Pieter getoond aan de wachtende menigte beneden, met de woorden “Habemus Papam!”: dat is “We hebben een paus!” De paus geeft daarna voor het eerst de apostolische zegen Urbi et orbi.
Het conclaaf en de stemming wordt in beginsel geleid door ofwel de kardinaaldeken ofwel de oudste kardinaal.
[bewerk] Resultaten van laatste Conclaaf
Hieronder een overzicht van de meest recente conclaven.
| Jaar | Verkiezing | Verkozene | Paus | Kiesgerechtigden | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| dagen | ronden | Ital. | Eur. | Rest | Tot. | |||
| 1939 | 2 | 3 | Eugenio Pacelli | Pius XII | 35 (56,5%) | 20 (32,3%) | 7 (11,3%) | 62 |
| 1958 | 4 | 11 | Angelo G. Roncalli | Johannes XXIII | 17 (33,3%) | 15 (29,4%) | 19 (37,3%) | 51 |
| 1963 | 3 | 6 | G. Battista Montini | Paulus VI | 29 (36,7%) | 28 (35,4%) | 22 (27,8%) | 79 |
| aug. 1978 | 2 | 4 | Albino Luciani | Johannes Paulus I | 27 (24,3%) | 29 (26,1%) | 55 (49,5%) | 111 |
| okt. 1978 | 3 | 8 | Karol Wojtyla | Johannes Paulus II | 26 (23,4%) | 29 (26,1%) | 56 (50,5%) | 111 |
| 2005 | 2 | 4 | Joseph Ratzinger | Benedictus XVI | 20 (17,1%) | 38 (32,5%) | 59 (50,4%) | 117 |
Bron: "De Standaard", via "Corriere della sera".
[bewerk] Trivia
Het kortste conclaaf ooit was dat van 1503, waarbij paus Julius II werd gekozen. Het duurde slechts enkele uren, volgens humanisten en protestanten doordat hij iedereen had omgekocht.
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Universi Dominici Gregis - Apostolische constitutie van 22 februari 1996 over de sedisvacatie en de verkiezing van de bisschop van Rome
- Conclaaf op www.katholieknederland.nl
