Habsburgse Nederlanden
De Habsburgse Nederlanden was de benaming voor het grondgebied waarop de Nederlanden liggen ten tijde van de Habsburgse periode (1482 - 1581 voor de Noordelijke en tot 1794 voor de Zuidelijke Nederlanden).
[bewerk] Ontstaan
De Habsburgse Nederlanden ontstonden in 1482 door de dood van Maria de Rijke, de laatste hertogin van Bourgondië.
Hierdoor kwamen de Bourgondische Nederlanden aan haar zoon Filips de Schone. Tot 1494 werden zijn taken waargenomen door zijn vader Maximiliaan I van Oostenrijk, die als regent optrad.
Filips de Schone was, in tegenstelling tot zijn vader, enkel landheer van de Nederlanden, en kon al zijn tijd en aandacht aan dit grondgebied besteden. Hij probeerde de Nederlanden buiten de grote oorlogen van die tijd (tussen de Habsburgers en Frankrijk en Engeland) te houden. Ook gaf Filips de Schone meer macht aan de gewesten, zonder daarmee concessies te doen aan de centrale macht.
Toen Filips de Schone overleed in 1506 was zijn zoon Karel nog te jong om te regeren. Keizer Maximiliaan werd regent van de Nederlanden, maar liet het bestuur over aan zijn dochter Margaretha van Oostenrijk. Margaretha had de neiging de adel, die onder Filips de Schone veel in te brengen had, te passeren bij het nemen van belangrijke besluiten. Hierdoor was zij niet erg populair.
In 1515 werd Karel, de zoon van Filips de Schone op de leeftijd van 15 jaar oud genoeg verklaard om te kunnen regeren over de Nederlanden. In 1517 gaf Karel (die later Keizer Karel V zou gaan heten) het voogdijschap over de Nederlanden weer terug aan Margaretha. Toen zij in 1530 overleed werd ze in 1532 opgevolgd door haar nicht Maria van Hongarije, de zus van Karel V. Maria van Hongarije hield meer rekening met de wensen van de Nederlanden dan haar tante, maar was ook een autoritair persoon.
Karel V had als doel om de Nederlanden om te vormen tot één staat. Met de Vrede van Kamerijk (1529) bevrijdde hij Vlaanderen en Artesië van hun leenverband met de Franse koning, op dat moment Frans I. Met de verovering van Gelre (1543) voltooide hij de éénmaking van de Nederlanden. Met de Transactie van Augsburg (1548) verzwakte hij het leenverband van de Nederlandse gebieden (de Zeventien Provinciën) ten opzichte van de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Hij voltooide zijn streven met de Pragmatieke Sanctie (1549), een ammandement in het familierecht van de Habsburgers dat inhield dat de Nederlanden steeds één en onverdeeld overgeërfd zouden worden.
Toen Karel V in 1555 werd opgevolgd door zijn zoon Filips II trad ook Maria van Hongarije af. Inmiddels waren de gewesten Friesland (1515), Overijssel (1528), Groningen en Drenthe (1536) en Gelre(1543) bij de Habsburgse Nederlanden gevoegd. Het aantreden van Filips II wordt gezien als het einde van de Habsburgse Periode.
[bewerk] Staatsinrichting
Aan het hoofd van de Habsburgse Nederlanden stond de koning. De landvoogd was belast met het dagelijkse bestuur.
Tot 1530 werd de landvoogd bijgestaan door een kanselier: toen de kanselier Mercurino di Gattinara in 1530 overleed besloot Karel V geen opvolger te benoemen, maar in plaats daarvan Collaterale Raden, die vergaderden in Brussel, in het leven te roepen.
- De Geheime Raad was belast met bestuurlijke en juridische besluiten, al mocht deze raad alleen besluiten nemen als de koning niet aanwezig was.
- De Raad van State was als adviesraad betrokken bij staatskundige en militaire vraagstukken.
- De Raad van Financiën tenslotte voerde het financiële beleid.
- Verder werd er een nieuw hoogste gerechtshof in het leven geroepen, de Grote Raad van Mechelen.
Binnen de gewesten liet de koning zich vertegenwoordigen door de stadhouder.
[bewerk] Zie ook
- Geschiedenis van de Lage landen
- Bourgondische Kreits
- Habsburg
- Karel van Gelre
- Gelderse oorlogen
