Margaretha van Oostenrijk
Margaretha van Oostenrijk (Brussel, 10 januari 1480 - Mechelen, 1 december 1530) was hertogin van Savoye, landvoogdes van de Nederlanden, en de enige dochter van keizer Maximiliaan I van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. Na de dood van haar moeder op 27 maart 1482 werd de tweejarige Margaretha van Oostenrijk verloofd met de toen dertienjarige Karel VIII, de Franse dauphin. In 1491 echter trad Karel in het huwelijk met Anna van Bretagne en Margaretha werd in 1493 bij de vrede van Senlis aan haar vader, Maximiliaan, teruggegeven. Twee jaar later huwde Margaretha met de tengere Johan van Kastilië, de troonopvolger van Spanje. Deze bezweek echter vijf maanden later, totaal uitgeput door feestelijkheden, blijde intredes en echtelijke plichten.
Op 5 maart 1500 arriveerde Margaretha te Gent, waar de geboorte werd gevierd van Karel, de zoon en erfopvolger van haar broer Filips. Op 28 november 1501 huwde zij met hertog Filibert II van Savoye, maar zij verloor haar tweede gemaal amper drie jaar later: Philibert stierf na een jachtparij op een hete dag, toen hij overvloedig ijskoud bronwater had gedronken. Margaretha nam zich toen voor de weduwenkap tot het eind van haar dagen te dragen en verwoordde haar rouwgevoelens in Franstalige gedichten. Zij liet een kerk optrekken in het Franse Brou dichtbij Bourg-en-Bresse als herinnering aan haar echtgenoot.
De hertogin keerde naar de Nederlanden terug, waar keizer Maximiliaan (Regent na de dood van Filips de Schone) haar op 18 maart 1507 belastte met de landvoogdij. Margaretha regeerde vanuit Mechelen, waardoor deze stad de hoofdplaats van de Nederlanden werd. Voor het bestuur van deze gewesten deed ze vooral een beroep op de Geheime Raad. Tijdens haar beleidsperiode was zij voortdurend begaan met de belangen van de Habsburgse dynastie en stond ze erg wantrouwig tegenover het Franse vorstenhuis.
Toen zij toenadering zocht tot de koning van Engeland en deze samen met het leger van Maximiliaan de Franse troepen in Normandië versloeg, kwam door haar bemiddeling op 10 maart 1508 de Vrede van Kamerijk tot stand, waarbij o.a. de jonge aartshertog Karel voorbestemd werd te huwen met Maria Tudor, dochter van de Engelse koning.
Toen Karel V in 1515 meerderjarig werd verklaard, leefde zij enige tijd teruggetrokken. Nadat Karel naar Spanje was vertrokken om er na het overlijden van Ferdinand V van Aragon de troonopvolging waar te nemen werd Margaretha,'la bonne tante' voor een tweede maal belast met de regering over de Nederlanden.
Andermaal behartigde zij vooral de belangen van Habsburg. Eén van haar successen was de verkiezing van Karel V tot keizer (1519), wat gepaard ging met een hervatting van de oorlog tegen Frankrijk (zie slag bij Pavia), waarbij de Franse koning de soevereiniteit over Artesië verloor. Samen met de koningin van Frankrijk ijverde ze voor een vergelijk, wat op 3 aug. 1529 tot de 'Damesvrede' leidde, waarbij Frans I definitief afstand deed van alle aanspraken op Vlaanderen en Artesië. Tijdens de laatste tien jaar van haar bewind liet Karel V het gehele bestuur over de Nederlanden op haar schouders rusten.
Margaretha's regering wordt soms beschouwd als een tijd van rust en welvaart. Niettemin hadden onder haar bewind de eerste executies van protestanten plaats, met name de Antwerpse monniken Hendrik Voes en Jan van Essen, die op 1 juli 1523 op de Grote Markt van Brussel verbrand werden. Ook zij slaagde er maar met moeite in om de eeuwige lastpost Karel van Gelre in de slepende Gelderse oorlogen in bedwang te houden. Pas aan het einde van haar regeerperiode in 1528 werd Karel gedwongen om de vrede van Gorkom te sluiten.
Ten gevolge van een slepende beenkwaal stond ze in 1530 het bewind over de Nederlanden af aan Antoon I van Lalaing, graaf van Hoogstraten. Op 30 november schreef zij haar laatste brief vergezeld van haar testament aan Karel V, die ze met aandrang verzocht de vrede te bewaren, zowel met de koning van Frankrijk als met die van Engeland. Margaretha overleed te Mechelen in de nacht van 30 november op 1 december 1530.
| Voorganger: -- |
Landvoogdes van de Nederlanden 1507-1530 |
Opvolger: Maria van Hongarije |
