Franz von Papen

Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen (Werl, Westfalen, 29 oktober 1879 - Obersasbach, Baden, 2 mei 1969) was een Duits politicus en diplomaat ten tijde van de Weimar Republiek en het Derde Rijk, wiens politiek ertoe bijgedragen heeft dat Adolf Hitler aan de macht kwam. Hij was één van de drie beklaagden die werden vrijgesproken tijdens de processen van Neurenberg.

Von Papen, stammend uit Pruisische landadel, doorliep een militaire carrière en was bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kapitein bij de generale staf. De keizerlijke regering zond hem als militair attaché naar de neutrale Verenigde Staten, waar hij in 1917 werd uitgewezen op beschuldiging van ondermijnende activiteiten.

De reactionaire katholiek Von Papen zat van 1920 tot 1932 (met een korte onderbreking van '28 tot '30) in de Landdag van Pruisen voor de Zentrumspartei).

Hij werd in 1932 door rijkspresident Paul von Hindenburg tot rijkskanselier benoemd en volgde hiermee Heinrich Brüning op. Von Papen voerde een autoritair bewind en zijn regering had weinig steun in het parlement en bij de bevolking. Zijn kabinet werd ook wel aangeduid met "baronnenkabinet", omdat vrijwel alle leden van adel waren. Een van de - negatieve - wapenfeiten uit zijn kanselierschap was het onder curatele stellen van de door de sociaaldemocraten geleide deelstaat Pruisen waarbij hij de steun van Hitler had. Hierdoor werd een belangrijk bolwerk van tegenstand tegen Hitler al voor zijn machtsovername uit de weg geruimd. Toen aan het einde van het jaar Von Hindenburg niet bereid was Von Papen de door hem gewenste dictatoriale volmachten te geven trad hij terug en werd Kurt von Schleicher rijkskanselier. Von Papen die een goede bekende van Von Schleicher was speelde dubbelspel door achter diens rug in januari 1933 contact met Hitler te zoeken teneinde met deze een regering te vormen. Hij meende de nazi’s als hij ze in een nieuwe regering had opgenomen wel onder de duim te kunnen houden. Von Papen wist de tegenstribbelende Von Hindenburg over te halen Hitler toch tot rijkskanselier te benoemen wat plaatsvond op 30 januari 1933. Von Papen werd vice-rijkskanselier. Al spoedig namen de nazi’ s de macht in de regering over en werden Von Papen en zijn andere conservatieve regeringsleden buiten spel gezet. In 1934 kwam er een eind aan zijn weinig meer voorstellende vice-kanselierschap. Voortaan zou hij als diplomaat het knechtje worden van de regering die hij zelf in het zadel had geholpen.

Hierna vervulde hij diverse ambassadeursfuncties, onder andere in Turkije waarbij hij in 1940 een vredesverdrag met dat land wist te bewerkstelligen.

Een saillant detail was het feit dat Hitler tot twee keer toe van plan was Von Papen te liquideren. Hitler wilde hem in de Nacht van de Lange Messen van 1934 door de SS laten arresteren en vermoorden, maar bedacht zich. In 1938 dacht hij erover om Von Papen, die inmiddels Duits ambassadeur te Wenen was, te laten vermoorden door Oostenrijkse nazi's. De socialisten zouden de schuld krijgen en Hitler zou een excuus voor zijn bezetting hebben. Ook dit plan werd verworpen.

Beide plannen kwamen Von Papen ter ore, maar hij bleef het Derde Rijk als diplomaat vertegenwoordigen tot dit in 1945 ineenstortte.

Hij was een van de hoofdverdachten in het Neurenberger Tribunaal, maar werd vrijgesproken. Wel werd hij bij een andere rechtbank tot acht jaar gevangenisstraf veroordeeld maar hij kwam reeds in 1949 vrij.

Voorganger: Heinrich Brüning

Rijkskanselier Kabinet-Papen 1932

Opvolger: Kurt von Schleicher

{{{afb_links}}}	Gedaagden in het proces van Neurenberg	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
Martin Bormann - Karl Dönitz - Hans Frank - Wilhelm Frick - Hans Fritzsche - Walther Funk - Hermann Göring - Rudolf Hess - Alfred Jodl - Ernst Kaltenbrunner - Wilhelm Keitel - Gustav Krupp von Bohlen und Halbach - Robert Ley - Konstantin von Neurath - Franz von Papen - Erich Raeder - Joachim von Ribbentrop - Alfred Rosenberg - Fritz Sauckel - Hjalmar Schacht - Baldur von Schirach - Arthur Seyss-Inquart - Albert Speer - Julius Streicher