Föhn (wind)
Een Föhn is een warme droge wind die vaak aan de Noordzijde van de Alpen waait. De benaming is afgeleid uit het Latijnse "Favonius" (warme wind) en het gotische fôhn (vuur). In de Alpen is het een normaal verschijnsel, maar de föhn waait ook op veel andere plaatsen in de wereld, soms onder andere benamingen. Zelfs het Limburgse heuvelland kent soms een zwak föhneffect, wat daar plaatselijk aanleiding kan geven tot zonnig weer en een opmerkelijke temperatuurstijging.
In het Alpengebied steekt de föhn meestal op aan de voorzijde van een depressie die over Zuid-Frankrijk naar de Middellandse Zee trekt. Daar waait dan een warme zuidenwind, die vochtige lucht naar de Alpen voert. Aan de zuidelijke kant van dat gebergte wordt de lucht gedwongen te stijgen, waardoor deze afkoelt, bewolking ontstaat en er daar regen kan vallen.
De stijgende lucht verliest aan de zuidkant van de berg, als er veel regen valt, daardoor veel vocht en wordt dus droger. Wanneer de drogere lucht aan de noordzijde van het gebergte omlaag stroomt, zal die daar snel warmer worden. Dit is een adiabatisch proces. In de droge lucht is de opwarming aan de noordelijke helling groter dan de afkoeling van de vochtige lucht aan de zuidelijke helling. Aan de noordkant van de helling is het dan warmer dan op eenzelfde hoogte aan de zuidzijde daarvan.
Hetzelfde verhaal gaat ook op voor de omgekeerde richting. De Föhn kan zowel aan de noordzijde als aan de zuidzijde van de Alpen optreden.
In de Alpen is het voorjaar de favoriete periode voor de föhn, maar ook in het najaar en de winter waait die wind vaak. Sommige gebieden in Zwitserland hebben jaarlijks op gemiddeld 33 dagen een warme zuidelijke Föhnwind en soms houdt de wind enkele dagen aan. De temperatuur kan in korte tijd 10°C tot maximaal 25°C oplopen. Het grootste gemeten verschil in temperatuur was in Brannenburg am Inn: op 29 november 2000 om 23h 22°C, op 30 november 2000 om 6h -3°C. De relatieve vochtigheid kan tot 20% teruglopen, een zeer lage waarde die in Nederland en België niet vaak voorkomt. De gemiddelde snelheid is zo'n 25 kilometer per uur (windkracht 4), maar in windstoten kunnen snelheden van 100 kilometer per uur voorkomen. Een positief aspect aan een Föhn is dat het zicht zeer helder wordt en de lucht opklaart, wat samenhangt met de droge lucht, en men daardoor schitterend uitzicht over de Alpen krijgt.
In sneeuwrijke berggebieden vergroot de föhn het lawinegevaar. Ook neemt het aantal verkeersongelukken toe en krijgen veel mensen bij föhnweer last van verhoogde bloeddruk, hoofdpijn, spierpijn, slapeloze nachten en infrageluid. De föhn is dus maatschappelijk een belangrijk verschijnsel.
Benamingen voor de Föhn in andere delen van de wereld: zonda wind in Argentinië, puelche in Chili, chanduy in Mexico, chinook wind, diabolo wind en Santa Ana wind in de Verenigde Staten, sharav in Israël, hamsin in het Arabisch, nor'west arch in Nieuw-Zeeland en halny in de Karpaten.
De naam van de haardroger föhn is van het hier beschreven verschijnsel afgeleid.
| Bron(nen): |
|
