Hiện tượng foehn
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Hiện tượng foehn chỉ việc gió sau khi vượt qua núi trở nên khô và nóng. Ở Việt Nam, hiện tượng foehn thường được dân gian gọi là gió Lào hoặc gió Tây Nam khô nóng.
Mục lục |
[sửa] Tên gọi
Foehn có nguồn gốc từ tiếng Đức föhn chỉ thứ gió ở vùng núi Alps, nhờ nó khu vực Trung Âu được hưởng khí hậu ấm áp.
Ở những nơi khác trên thế giới, hiện tượng này được gọi bằng các cái tên khác. Chẳng hạn, ở Mỹ và Canada gọi là gió chinook, có nơi gọi là Diablo, Santa Ana. Còn ở Tây Ban Nha gọi là gió Bilbao. Ở Việt Nam gọi là gió Lào. Nói chung, thường đặt tên cho gió này theo tên địa phương nơi xảy ra.
[sửa] Bản chất
Gió hình thành bên này dãy núi, sau khi di chuyển song song với mặt đất thì gặp dãy núi liền tăng tốc độ và vượt qua dãy núi sang bên kia trở thành một luồng khí áp từ trên cao xuống nên tăng nhiệt độ (hiện tượng đoạn nhiệt trong môn nhiệt lực học). Trong quá trình vượt lên cao qua dãy núi, gió gặp lạnh nên trút hết hơi ẩm, trở nên khô hanh. Dãy núi càng cao, thì mức gia tăng nhiệt độ càng lớn và càng khô.
[sửa] Hậu quả
Gió khô nóng nên dễ gây ra hỏa hoạn, nhất là cháy rừng. Đặc biệt, nó làm cho khí hậu ở các vùng mà nó thổi tới trở nên có nhiệt độ cao hơn và khô hơn.
[sửa] Hiện tượng foehn ở Việt Nam
Gió Tây Nam khô nóng là thuật ngữ mà các nhà chuyên môn ở Việt Nam dùng để chỉ hiện tượng này. Gió hình thành từ vịnh Thái Lan, di chuyển theo hướng Tây Nam - Đông Bắc qua Campuchia và Lào. Khi tiếp cận dãy núi Trường Sơn thì gió tăng tốc, vượt qua và tràn xuống vùng Bắc Trung Bộ và Trung Trung Bộ. Gió thường xuất hiện từ đầu tháng Tư đến giữa tháng Chín, thường bắt đầu thổi từ 8-9 giờ sáng cho đến chiều tối, thổi mạnh nhất từ khoảng gần giữa trưa đến xế chiều. Gió khô và nóng, nên làm cho khí hậu các vùng nói trên trở nên khắc nghiệt. Độ ẩm có khi xuống 30%, nhiệt độ có khi lên tới 43⁰C, trời nắng chói chang, gió lại thổi đều đều như quạt lửa, cây cỏ héo khô, ao hồ cạn kiệt, con người và gia súc bị ngột ngạt, rất dễ sinh hoả hoạn.
Một số công trình nghiên cứu làm mát gió Tây Nam khô nóng đã được tiến hành và đề xuất việc đào các hồ nước, phá bớt núi đá trọc để tăng độ ẩm cho gió.
Ngoài các vùng trên, hiện tượng foehn cũng thấy xảy ra ở Mường Thanh và ở Sapa.
