Domesticatie

Domesticatie (van het Latijn domus, huis) is het proces waarmee de mens dieren en planten door selectie en fokken zodanig van eigenschappen verandert dat deze steeds meer aangepast raken aan het leven dichtbij en in dienst van de mens.

Het doel van domesticatie van planten is ze beter te kunnen gebruiken als voedsel of voor hun sierwaarde (bloemen). Domesticatie van dieren heeft tot nut ze als voedsel te kweken, om werk te verrichten of als gezelschapsdier.

Na domesticatie staan de gedomesticeerde exemplaren van een soort aan een geheel andere vorm van selectiedruk bloot dan hun wilde verwanten. De mens kweekt of fokt immers alleen verder met exemplaren die voor de mens gunstige eigenschappen hebben, zodat er in zeer korte tijd (tenminste op evolutionaire schaal bezien) grote veranderingen kunnen optreden, bijvoorbeeld van een wolf naar een schoothondje.

Het eerste gedomesticeerde dier was de hond, die waarschijnlijk al tienduizenden jaren geleden werd gedomesticeerd. De hond werd gevolgd door de geit, het schaap en het varken, rond 8000 v.Chr. Dit vond allemaal plaats in het westen van Azië, in de zogenaamde vruchtbare halve maan. De koe volgde rond 6000 v.Chr. Het paard werd rond 4000 v.Chr. in het zuiden van Europees Rusland gedomesticeerd. De domesticatie van cavia's wordt ongeveer 1000 v.Chr. gesitueerd. Door genetische analyse is tegenwoordig vaak redelijk goed vast te stellen

• welke soort de wilde voorouder is
• hoe lang geleden de domesticatie ongeveer heeft plaatsgevonden en
• of dit een eenmalige gebeurtenis is geweest of dat het proces zich in verschillende streken of tijden herhaaldelijk heeft voltrokken.

Soms is de wilde voorouder inmiddels vermoedelijk uitgestorven of bestaat er twijfel of in het wild levende dieren van een gedomesticeerde soort niet gewoon verwilderde exemplaren zijn, in plaats van nog oorspronkelijk wilde van die soort.

Bij veel gedomesticeerde planten is sprake van polyploïdie, dat wil zeggen dat iedere cel van zo'n plant in plaats van 2n chromosomen er 4n of zelfs 6n of 8n bezit. Dit gaat bij veel planten gepaard met grotere bladeren, bloemen en/of vruchten. Op deze wijze is b.v. tarwe waarschijnlijk uit emmer ontstaan.

Inhoud 1 Gedomesticeerde dieren 2 Gedomesticeerde planten 3 Overige gedomesticeerde soorten 4 Notes 5 literatuur

[bewerk] Gedomesticeerde dieren

Een gedomesticeerd dier voldoet aan zes criteria:

1. Gemakkelijk en flexibel dieet
2. Snel opgroeien
3. Zich voortplanten in gevangenschap
4. Een aangenaam karakter hebben
5. Niet snel in paniek raken
6. De mens als zijn baas herkennen

Gedomesticeerde dieren zijn o.a.:

Soort	Datum	Locatie
hond	15000 v. Chr.	Multiple locations
geit	10000 v. Chr. [1]	Asia and Midden-Oosten
schaap	8000 v. Chr.[2]	Asia and Midden-Oosten
varken	8000 v. Chr.[3]	China
koe	8000 v. Chr.[4][5]	India, Midden-Oosten, and Zwart Afrika
kat	7000 v. Chr.[6]	Middellandse Zee
kip	6000 v. Chr.[7]	Zuidoost-Azië
cavia	5000 v. Chr.[8]	Peru
ezel	5000 v. Chr.[9], [10]	Egypt
waterbuffel	4000 v. Chr.	China
paard	4000 v. Chr.[11]	Ukraine
Lama (dier)	3500 v. Chr.	Peru
zijdevlinder	3000 v. Chr.	China
Rotsduif	3000 v. Chr.???	Egypt, Middellandse Zee
Kameel	2500 v. Chr.???	Centraal-Azië
Dromedaris	2500 v. Chr.???	Arabia
Banteng	???	Zuidoost-Azië, Java (eiland)
Gayal (gaur)	???	Zuidoost-Azië
Yak	2500 v. Chr.	Tibet
gans	1500 v. Chr.???	Europa
Anser cygnoides (China gans)	1500 v. Chr.???	Oost-Azië
Alpaca	1500 v. Chr.???	Peru
eend	??	China
Muskuseend	???.	Zuid-Amerika
Rendier	1000 v. Chr.	Siberië
Parelhoenders	??	Afrika
Karper		Oost-Azië
fret	1500 - 500 v. Chr.	Europa
kalkoen	500 v. Chr.???	Mexico
Goudvis	???	China
konijn	1600	Europa

Second circle

Soort	Datum	Locatie
bij	4000 v. Chr.	Multiple places
Aziatische olifant	2000 v. Chr.	???
Damhert	1000 v. Chr.	Middellandse Zee
Pauw (vogel)	500 v. Chr.	India
duif	500 v. Chr.	Noord-Afrika
Japanse kwartel	1100-1900	Japan
Kanarie	1600	Canarische Eilanden, Europa
Mandarijneend	???	China
Knobbelzwaan	1000-1500	Europa

• hamster
• rat

[bewerk] Gedomesticeerde planten

Gedomesticeerde planten zijn onder andere:

• aardappel
• aardbei
• appel
• druif
• gerst
• koren
• maïs
• peer
• rijst
• tomaat
• zonnebloem

[bewerk] Overige gedomesticeerde soorten

Overige gedomesticeerde soorten zijn:

• champignons
• gist

[bewerk] Notes

1. ↑ Melinda A. Zeder, Goat busters track domestication.(physiologic changes and evolution of goats into a domesticated animal), Avril 2000, (en) .
2. ↑ Michaël Lallemand, Courte synthèse sur l'histoire du mouton, de la domestication à nos jours, 2002, (fr) . See also Pre-Historic Zawi Chemi Shanidar, (en) .
3. ↑ Giuffra E, Kijas JM, Amarger V, Carlborg O, Jeon JT, Andersson L. The origin of the domestic pig: independent domestication and subsequent introgression., Avril 2000, (en) .
4. ↑ Late Neolithic megalithic structures at Nabta Playa (Sahara), southwestern Egypt.
5. ↑ Source : Laboratoire de Préhistoire et Protohistoire de l'Ouest de la France [1], (fr) .
6. ↑ .Un chat apprivoisé à Chypre, plus de 7000 ans avant J.C., Press release from the CNRS, April 2004, (fr) . Original article: J.-D. Vigne, J. Guilaine, K. Debue, L. Haye & P. Gérard, Early taming of the cat in Cyprus, Science, 9 avril 2004.
7. ↑ West B. and Zhou, B-X., Did chickens go north? New evidence for domestication, World’s Poultry Science Journal, 45, 205-218, 1989, quoted here, 8 p. (en)  (PDF).
8. ↑ History of the Guinea Pig (Cavia porcellus) in South America, a summary of the current state of knowledge
9. ↑ Beja-Pereira, Albano et al., African Origins of the Domestic Donkey, Science 304, 1781, 18 juin 2004, cité ici, (en) .
10. ↑ Roger Blench, The history and spread of donkeys in Africa' (en)  (PDF).
11. ↑ The Domestication of the Horse

[bewerk] literatuur

• Jared Diamond: Guns, Germs and Steel, The fates of human societies. 1999, W. W. Norton & Company, ISBN 0393317552 (bestseller, ook in vele andere uitgaven).