Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski (Russisch: Пётр Ильич Чайковский) (Votkinsk, 7 mei 1840 – Sint-Petersburg, 6 november 1893) was een Russisch componist, wiens muziek door landgenoten uit zijn tijd, in het bijzonder de leden van Het Machtige Hoopje, als (te) westers werd bestempeld.

Tsjaikovski was eerst ambtenaar, ging muziek studeren aan het conservatorium te Sint-Petersburg en werd toen leraar aan datzelfde conservatorium. Een rijke bewonderaarster, gravin Nadesjda Filaretovna von Meck, bood hem in 1877 de mogelijkheid zijn leven geheel aan het componeren te wijden. Jarenlang onderhielden zij een innige briefwisseling, maar Tsjaikovski heeft haar echter nooit willen ontmoeten (mogelijk een gevolg van zijn gynefobie). In 1890 zette de gravin haar financiële steun om onduidelijke redenen stop. Een bekende theorie is dat zij zich niet kon verenigen met zijn seksuele geaardheid.

Tsjaikovski reisde veel, werd overal geëerd, maar was een eenzelvig en eenzaam mens. Hij overleed op 53-jarige leeftijd aan cholera. Er wordt echter steeds weer aan deze doodsoorzaak getwijfeld. Het gerucht namelijk, dat hij zelfmoord gepleegd zou hebben door vergiftiging, is erg hardnekkig. Zijn broer Modest, die een biografie over hem uitbracht en zelf ook homoseksueel was, trachtte dit geheim bewaard te houden.

Naast 6 symfonieën schreef hij o.a. symfonische gedichten, opera's, pianowerken en werken voor viool. Vooral zijn eerste pianoconcert, zijn vioolconcert, zijn laatste drie symfonieën, zijn balletmuziek en zijn bombastische "Ouverture 1812" worden vaak uitgevoerd. Tsjaikovski slaagde erin om invloeden uit de Westeuropese klassieke muziek succesvol te verbinden met de Russische muziek. Zijn muzikale voorkeur ging uit naar Mozart en Mendelssohn. Zijn werken zijn ook geliefd vanwege de zeer welluidende orkestratie. Tsjaikovski verwerkte in een aantal composities op bijzondere wijze de wals, niet alleen in zijn balletten, maar ook in zijn symfonieën.

[bewerk] Composities

• Opera's
  • Droom op de Volga (Воевода, Vojevoda), op. 3 (1867-1868)
  • Undine (Ундина) (vernietigd) (1869)
  • Opritsjnik (Опричник) (1870 - 1872)
  • Tsjerevitsjki (Черевички), 1885 (oorspronkelijke versie 1874: Vakoela de Smid)
  • Jevgeni Onegin (Евгений Онегин), op. 24 (1877 - 1878)
  • De Maagd van Orléans (Орлеанская дева, Orleanskaja Deva) (1878 - 1879, herzien in 1882)
  • Mazeppa (Мазепа) (1881 - 1883)
  • De Tovenares (Чародейка, Tsjarodejka) (1885 - 1887)
  • Schoppenvrouw (Пиковая дама, Pikovaja Dama), op. 68 (1890)
  • Yolanta (Иоланта), op. 69 (1891)

• Balletten
  • Het Zwanenmeer, op. 20 (1875 - 1876)
  • De Schone Slaapster (Doornroosje), op. 66 (1888 - 1889)
  • De Notenkraker (Щелкунчик, Sjtsjelkoentsjik), op. 71 (1891 - 1892)

• Orkestwerken
  • Symfonieën
    • nr 1 in g klein, op. 13 (Winter Dagdromen) (1866, herzien in 1874)
    • nr 2 in c klein, op. 17 (Klein-Russische) (1872, herzien in 1879 - 1880)
    • nr 3 in D groot, op. 29 (Poolse) (1875)
    • nr 4 in f klein, op. 36 (1877 - 1878)
    • nr 5 in e klein, op. 64 (1888)
    • nr 6 in b klein, op. 74 (Pathétique) (1893)
    • Manfred Symfonie, op. 58 (1885)

Tsjaikovsky werkte in 1892 aan een symfonie in de toonsoort Eb majeur; hij gaf dit werk de titel 'Zhizn' mee, wat 'leven' betekent. Het eerste deel van deze onvoltooide symfonie is door hem zelf georkestreerd, van de overige delen bestaan slechts schetsen. De vier delen zijn:
I Allegro Brillante
II Andante
III Scherzo
IV Finale
Tsjaikovsky stopte in november 1892 met werken aan deze symfonie, en werkte in 1893 het eerste deel om tot het eendelige 3e pianoconcert opus 75.
De Russische componist Taneyev bewerkte na de dood van Tsjaikovsky het Andante en de Finale om tot het 2e en 3e deel van dat zelfde pianoconcert, en publiceerde dit onder het opusnummer 79.
Uiteindelijk was het de Russische componist S. Bogatyrev die op grond van Tsaikovsky's eigen schetsen de hele symfonie reconstrueerde. Bogatyrev deed dit in 1956 en gebruikte de oorspronkelijke schetsen van Tsjaikovsky, alsook de pianotranscripties van Taneyev. Voor deel IV, de Finale, voegde Bogatyrev een scherzo in, waarbij hij gebruik maakte van een werk voor piano solo: de Scherzo-Fantasie, opus 72, nr. 10. Kenners beschouwen deze laatste daad als onterecht, aangezien uit brieven blijkt dat Tsjaikovsky deze symfonie altijd als een 3 delige symfonie heeft willen opzetten.
De wereldpremière van de gereconstrueerde symfonie was op 7 februari 1957 in Moskou.
Overigens wordt deze onvoltooide symfonie in Eb majeur vaak ten onrechte vermeld als de 7e symfonie. In feite is het de 8e symfonie, als je tenminste de Manfredsymfonie ook meetelt.

• • Orkestsuites
    • Suite nr 1 in D groot, op. 43 (1878 - 1879)
    • Suite nr 2 in C groot, op. 53 (1883)
    • Suite nr 3 in G groot, op. 55 (1884)
    • Suite nr 4, op. 61 (Mozartiana) (1887)
  • Symfonische gedichten
    • De Storm, ouverture, op. 76 (1864)
    • Noodlot, op. 77 (1868)
    • Romeo en Julia, ouverture naar Shakespeare (1869, herzien in 1870 en 1880)
    • De Storm, op. 18 (1873)
    • Slavische Mars, op. 31 (1876)
    • Francesca de Rimini, op. 32 (1876)
    • Capriccio Italien, op. 45 (1880)
    • Ouverture 1812, op. 49 (1880)
    • Hamlet ouverture, op. 67a (1888)
    • Vojevoda, symfonische ballade, op. 78 (1891)
  • Overige orkestmuziek
    • Serenade voor strijkers, op. 48 (1880)

• Concerten en andere werken voor soloinstrument en orkest
  • Concerto voor piano nr 1 in bes klein, op. 23 (1874 - 1875)
  • Sérénade mélancolique voor viool en orkest, op. 26 (1875)
  • Variaties op een Rococo Thema voor violoncello en orkest, op. 33 (1876)
  • Valse-Scherzo voor viool en orkest, op. 34 (1877)
  • Concerto voor viool in D groot, op. 35 (1878)
  • Concerto voor piano nr 2 in G groot, op. 44 (1879 - 1880)
  • Concert Fantasie voor piano en orkest, op. 56 (1884)
  • Pezzo Capriccioso voor violoncello en orkest, op. 62 (1887)

• Kamermuziek
  • Strijkkwartet nr 1 in D groot, op. 11 (1871)
  • Strijkkwartet nr 2 in F groot, op. 22 (1874)
  • Strijkkwartet nr 3 in es klein, op. 30 (1876)
  • Pianotrio in a klein, op. 50 (1881 - 1882)
  • Souvenir de Florence voor strijksextet, op. 70 (1887 - 1890, herzien in 1891 - 1892)

• Pianowerken
  • Valse Caprice, op. 4 (1868)
  • Capriccio, op. 8 (1870)
  • 3 stukken, op. 9 (1870)
  • Nocturne en Humoreske, op. 10 (1871)
  • 6 stukken, op. 19 (1870)
  • 6 stukken naar één thema, op. 21 (1873)
  • Sonate in G groot, op. 37 (1878)
  • De Seizoenen (1875 - 1876)
  • Kinderalbum, op. 39 (1878)
  • 12 stukken, op. 40 (1878)
  • 6 stukken, op. 51 (1882)
  • Doemka, op. 59 (1886)
  • 18 stukken, op. 72 (1893)
  • Sonate in cis klein, op. posth.

• Koormuziek
  • Liturgie van St. Johannes Chrysostomos, op. 41 (1878)
  • Russische Vespers, op. 52 (1881 - 1882)
  • 9 liturgische koorwerken (zonder Opus)

• Liederen
  • 6 liederen, op. 6 (1869)
  • 6 liederen, op. 16 (1872)
  • 6 liederen, op. 25 (1874)
  • 6 liederen, op. 27 (1874)
  • 6 liederen, op. 28 (1874)
  • 6 liederen, op. 38 (1877)
  • 7 liederen, op. 47 (1879)
  • 16 liederen voor kinderen, op. 54 (1883)
  • 6 liederen, op. 57 (1883)
  • 12 liederen, op. 60 (1886)
  • 6 liederen, op. 63 (1888)
  • 6 liederen, op. 65 (1888)
  • 6 liederen, op. 73 (1893)