Proza

Proza is een stuk tekst dat is geschreven in de stijl van gewone spraak. Proza kan kunstig in elkaar gezet zijn, zelfs rijm en een metrum bevatten, maar zodra de vorm van de tekst tot doel wordt, is sprake van poëzie.

Proza is het soort tekst dat men kan vinden in een krant, encyclopedie, een roman of novelle, een film, zowel als in een essay, een wetenschappelijk artikel of een brief aan je vader of de belastingconsulent. Het kan kort zijn, als een stukje in de krant, of lang als een complete meerdelige roman.

Proza noemt men ook wel eens 'ongebonden' taalgebruik, al klopt die term slechts gedeeltelijk, omdat elke taaluiting min of meer aan regels gebonden is. Poëzie daarentegen wordt 'gebonden' taalgebruik genoemd, waarmee wordt bedoeld dat een dichter zich vaak extra regels oplegt bij het schrijven: kortere regellengte, vast aantal lettergrepen, metrum enz.

Een mengvorm tussen proza en poëzie noemt men poëtisch proza of prozagedicht.

In de literatuurgeschiedenis heeft proza een wisselende waardering gekend. Lange tijd kwam het als minderwaardig op de tweede plaats, na poëzie. Historische teksten bijvoorbeeld, waarvan we nu automatisch verwachten dat ze in proza geschreven zijn, werden in de Middeleeuwen op rijm gezet (bv. Jacob van Maerlant). Ook ernstig toneel moest in de 17e eeuw rijmen om voor vol te worden aangezien (vgl. Racine, Vondel...). Opmerkelijk is dat veel van de 20e-eeuwse en hedendaagse poëzie prozaïscher wordt, terwijl het rijm in rangorde is gezakt tot het niveau van Sinterklaasrijmpjes en reclame (en ook daar al als ouderwets wordt ervaren).