Creativiteit

Creativiteit bij intelligente dieren: Kraaiennest met een ongebruikelijke samenstelling van bouw materialen (Tokyo 2002)

Creativiteit (lat. creatio = scheppen) is het vermogen om nieuwe en/of ongebruikelijke oplossingen voor bestaande problemen te vinden.

Creativiteit is in het algemeen een gedragsvorm (attitude) die ontwikkelend en voortbrengend is.

Inhoud

Individuele creativiteit is een door een individu geuite gedragsvorm.
Groepscreativiteit is een door een organisatie, team of groep geuite gedragsvorm. De creativiteit komt meestal tot stand door de interacties binnen en buiten de organisatie, team of groep.
Persoonlijke creativiteit Het produceren van ideeën die nieuw zijn voor het individu, maar die reeds door anderen zouden kunnen geproduceerd zijn.
Historische creativiteit Het produceren van ideeën die nog nooit door iemand anders zijn geproduceerd.

Een goed begrip van het creatieve proces bestaat niet. Vaak worden in het creatieve proces de volgende stadia onderscheiden:

Probleemwaarneming. Het open staan en zien of voelen van een probleem (of uitdaging) is de eerste processtap in het creativiteitsproces.

Theoretiseren van het probleem. Nadat het probleem is waargenomen is de volgende stap het omzetten van het probleem in een (theoretisch of mentaal) model.

Bedenken / zien van de oplossing. De volgende fase kenmerkt zich door het, meestal plotseling, zien van de oplossing. Het “aha” of “eureka” effect. De meeste “aha” momenten ontstaan nadat het probleem uitvoerig bestudeerd is en vervolgens wordt losgelaten. “Er een nachtje over slapen” is hier een voorbeeld van. Blijkbaar reorganiseert ons brein, onbewust, de informatie wat tot creatieve oplossingen leidt.

Soms wordt ook nog de onderstaande fase tot het creatieve proces gerekend hoewel deze fase strikt genomen na het creatieve proces komt.

Realiseren van de oplossing. De laatste fase in het creativiteitsproces is het omzetten van het idee in een (praktische) oplossing. Niet eenduidig vaststaand is of deze fase van het proces wel of niet tot het creativiteitsproces wordt gerekend. Typerend voor deze fase is de uitspraak “ 1% inspiratie en 99% transpiratie. Hiermee wordt benadrukt dat het realiseren van een idee veruit de meest moeilijke fase is.

Dagelijks leven . Creativiteit komt bij uitstek voor in het dagelijks leven. Iedereen legt elke dag meer of minder creativiteit aan de dag. Zonder deze creativiteit zouden we in ons persoonlijk leven en in de maatschappij nooit een stap voorwaarts zetten of triviale problemen kunnen oplossen.

Kunst & cultuur. In de kunst- en cultuurwereld is bij uitstek een wereld van creativiteit, doordat kunstenaars gedragsmatig veelal niet direct aansluiten op de samenleving met haar conventies, vaste gedragingen en instituten. Juist de kunstenaar heeft een -desondanks- veel gewaardeerde creativiteitsuiting als gevolg van zijn vrijheid.

Onderzoek & ontwikkeling. In het onderzoek en in de ontwikkeling van producten is het octrooirecht een beoordelingscriteria voor creativiteit. Er zijn drie eisen voor verlening van een octrooi a) nieuwheid, b) inventief zijn, dat wil zeggen niet direct voor de hand liggen, en c) industrieel toepasbaar zijn.

chindōgus. Bij deze humoristische uitvinding is het hebben van geen nut zelfs een voorwaarde criterium.

Vaak wordt de mate van creativiteit gemeten door;

Het leggen van associaties. Door het aantal associaties van iets te meten wordt inzicht verkregen in de mate van creativiteit.
Het combineren van informatie. Door de mate waarin informatie wordt getransformeerd wordt in kennis te meten wordt inzicht in verkregen in de mate van creativiteit.

Vrijheid wordt vaak geassocieerd met creativiteit. Vrijheid wordt op die manier niet alleen lichamelijk, maar ook geestelijk ervaren, met als tastbaar resultaat de creatieve kunst, die voortkomt uit de vrije geest. Creativiteit wordt in principe vaak geprezen echter in de praktijk vaak niet getolereerd. Een creatief persoon kan, door het geneigd zijn om de systeemgrenzen te overschrijden, in een geordende organisatie een chaos aanrichten. Zonder creativiteit kan een sociaal systeem echter niet functioneren omdat creativiteit de bron is voor innovatie en adaptie.

Economie Het kan gaan om producten die geleverd worden of methodieken die worden benut, vervolmaakt of uitgedacht, waarbij er bij uitstek sprake is van nog niet eerder benutte werkwijzen en (bijgevolg) producten of vondsten. Door de toenemende globalisering wordt de creativiteit benodigd om nieuwe producten en diensten de bedenken steeds belangrijker. Op deze manier beconcurreren regio’s of landen elkaar.

Samenleving De samenleving ontwikkelt zich voortdurend en creativiteit is daarbij een bron van verandering.

Hieronder volgt een niet volledige opsomming van creativiteitstechnieken:

a
- Analogieën is het zoeken van overeenkomsten.
- Abstractie is het weglaten van alle niet essentiële informatie of aspecten om meer fundamentele structuren zichtbaar te maken.
- Attributelisting is gebaseerd op het checklist-principe.
b
- Brainstorm is gebaseerd op het uitstellen van een oordeel.
- Brain Writing is een schriftelijke variant van brainstorming.
d
- Delphi-techniek is een techniek om gebeurtenissen en ontwikkelingen in de toekomst te voorspellen.
g
- Grens verkenning (Boundary Examination of Boundary Relaxation) is gebaseerd op het verkenen van de grenzen van de probleemstelling door het zoeken naar alternatieven.
l
- Lateraal denken is gebaseerd op het opnieuw (anders) ordenen van de bestaande informatie om zodoende nieuwe informatie te laten ontstaan.
m
- Morfologisch denken is gebaseerd op het methodisch onderzoeken van alle mogelijk combinaties.
o
- Out-of-the-box-denken is gebaseerd om geforceerd de systeemgrenzen te overschrijden.
s
- Synergetics is gebaseerd op het gebruik van analogieën of abstractie.
t
- TRIZ en ARIZ zijn gebaseerd op het structureren van het probleem en het combineren van algemene oplosprincipes.
v
- Visueel Brainstorming brainstorming met beelden.