Bismarck (slagschip)
 |
|
| Carrière |  |
|---|---|
| Besteld: | 16 november 1935 |
| Kiellegging: | 1 juli 1936 |
| Tewaterlating: | 14 februari 1939 |
| In de vaart genomen: | 20 augustus 1940 |
| Status: | Gezonken 27 mei 1941, ongeveer 650 km ten westen van Brest |
| Algemene kenmerken | |
| Deplacement: | 41.700 longton (leeg); 50.900 longton (volgeladen) |
| Tonnage: | |
| Lengte: | 241,6 meter ll, 251 meter oa |
| Breedte: | 36 meter |
| Diepgang: | 8,7 meter (standaard), 10,2 meter (volgeladen) |
| Voortstuwing en vermogen: | 12 Wagner ketels; 3 Brown-Boveri stoomturbines; |
| Snelheid: | 30,1 knopen |
| Bemanning: | 2092 waarvan 103 officieren |
| Bewapening: | Bewapening: |
| Vliegtuigen en faciliteiten: | 4; 1 katapult |
De Bismarck was een Duits slagschip in de Tweede Wereldoorlog. Het was vernoemd naar de vroegere kanselier Otto von Bismarck.
Samen met het zusterschip Tirpitz maakte de Bismarck deel uit van het Z-Plan van admiraal Erich Raeder, dat de blauwdruk was van de herbouw van de Duitse Kriegsmarine. Een derde schip, de Hindenburg, werd niet meer voltooid.
Inhoud |
[bewerk] Bouw
De Vrede van Versailles verbood Duitsland het bezit van (moderne) slagschepen. Nieuwe schepen waren gelimiteerd tot 10.000 longton.
Binnen die beperkingen begonnen de Duitsers aan het begin van de jaren dertig aan de bouw van de pantserschepen van de Deutschland-klasse. Door gebruik te maken van zoveel mogelijk gewichtsbesparende maatregelen konden deze schepen 28 cm kanons voeren, waardoor ze Duitsland wel het prestige gaven van een (klein) slagschip.
Na de totstandkoming van het Engels-Duits marineverdrag van 18 juni 1935 werd de bouw van enkele slagschepen toegestaan. Prompt begonnen de Duitsers aan de bouw van de Scharnhorst en de Gneisenau, gebaseerd op een sterk vergroot ontwerp van de Deutschland-klasse, óok met 28 cm kanons.
Kort daarna volgde een nieuw ontwerp voor twee nog grotere slagschepen met 38 cm kanons, de Bismarck en de Tirpitz. Hoewel de limiet conform het Verdrag van Washington (1922) was bepaald op 35.000 ton, bleek na de Tweede Wereldoorlog dat die ruim overschreden was. De Bismarck bijvoorbeeld had een deplacement van ruim 40.000 ton.
Met het ontwerp van het schip was begonnen in 1934. De kiel werd gelegd op 1 juli 1936 bij Blohm und Voss in Hamburg. Op 14 februari 1939 werd het schip te water gelaten. De eerste commandant was Ernst Lindemann.
In tegenstelling tot de Britten slaagden de Duitsers er niet in een kanon te ontwikkelen dat zowel tegen lucht- als zeedoelen gebruikt kon worden. Het voerde daarom een uitgebreide dubbele secundaire bewapening van 150 én van 105 mm. Het schip was bewapend met acht kanons van 380 mm, twaalf van 150 mm, zestien van 105 mm, zestien van 37 mm en twaalf van 20 mm. Daarnaast beschikte de Bismarck over zes Arado A-196 watervliegtuigen. De snelheid van het (destijds) grootste slagschip ter wereld bedroeg 30 knopen (54 kilometer per uur). De lengte van het schip was 250,5 meter.
Een probleem bleek later de bepantsering te zijn: diverse vitale leidingen waren onbeschermd, waardoor er in de uiteindelijke confrontatie met de Engelsen al snel geen communicatie meer was tussen brug en geschuttorens. Het was wel een robuust schip. Hoewel het al vrij snel werd uitgeschakeld door Britse slagschepen en kruisers duurde het lang voordat het zonk.
[bewerk] Inzet
Omdat de Britse marine een overwicht had op zee besloot Adolf Hitler de koopvaardijschepen van de geallieerden tot zinken te brengen. Op 18 mei 1941 vertrok de Bismarck voor haar eerste en tevens laatste reis. De Engelse marine ontdekte dat de Bismarck tussen Denemarken en Noorwegen voer. Drie dagen later zag een geallieerd verkenningsvliegtuig de Bismarck bunkeren in een Noors fjord en de Britse kruisers Norfolk en Suffolk werden ingezet om de Bismarck te volgen.
Op 24 mei 1941 werd de Bismarck aangetroffen met de Duitse kruiser Prinz Eugen ten noorden van IJsland. De Britse slagschepen HMS Hood en HMS Prince of Wales gingen het gevecht aan.
De Hood had, als voormalige slagkruiser, een betrekkelijk kwetsbare horizontale bepantsering en om het risico van hoog inkomende treffers te vermijden wilde men snel de afstand tot de Bismarck verkleinen. Tijdens het naderen werd de Hood echter fataal getroffen door een granaat van de Bismarck, vermoedelijk in het munitiemagazijn onder toren C. Een enorme steekvlam schoot op uit het achterdek, gevolgd door een gigantische explosie. Vervolgens brak het schip in tweeën en zonk snel. Slechts drie van de 1418 opvarenden overleefden het drama. De Prince of Wales moest uitwijken om het zinkende wrak van de Hood te kunnen ontwijken en hield daarbij tijdelijk op met vuren. Al gauw kwam ze onder geconcentreerd vuur te liggen van beide Duitse schepen.
Ze werd vier keer geraakt door de Bismarck en drie keer door de Prinz Eugen. Eén van deze treffers kwam op de brug terecht waar iedereen omkwam, op kapitein John Leach en een andere officier na. De Prince of Wales had al vanaf het begin van het gevecht te kampen met mechanische problemen. Ze was vertrokken met havenpersoneel aan boord en na het eerste salvo waren enkele kanonnen al vast komen te zitten. Ze wist echter drie treffers te plaatsen op de Bismarck, waarbij één een brandstoftank raakte. Nadat zogoed als al haar hoofdgeschut uitgeschakeld was, ontsnapte de Prince of Wales onder een rookgordijn. Hoewel de drie treffers van de Prince of Wales weinig schade hadden aangericht, bepaalde ze wel het verdere verloop van de operatie.
[bewerk] Het verlies van HMS Hood
Het dramatische nieuws over de vernietiging van HMS Hood veroorzaakte een enorme schok in Groot-Brittannië. Sommige Britten herinneren dit gebeuren als het meest schokkende nieuws tijdens de gehele Tweede Wereldoorlog. Men had van alles verwacht, maar een vernietiging van de machtige slagkruiser HMS Hood, hét machtssymbool van Englands suprematie over de wereldzeeën, een schip dat zelfs bij het uitspreken van de naam door de Duitsers werd gevreesd, werd wel als laatste door de Britten voor mogelijk gehouden. Kort na het zinken van de Hood werd een onderzoekscommissie ingesteld die moest onderzoeken wat er precies was gebeurd. Kritiek op dit onderzoek was er ook. Er zijn verschillende theorieën gelanceerd die de catastrofale vernietiging van de Hood moeten verklaren. Veel is daarover te lezen op deze pagina van de Engelstalige Wikipedia.
[bewerk] Het einde van de Bismarck
De Bismarck zette koers richting het bezette Frankrijk om reparaties uit te laten voeren. De Norfolk en Suffolk en de Prince of Wales volgden.
De Britten waren vastberaden om het zinken van de Hood te vergelden en de Bismarck werd door een steeds groter aantal schepen gevolgd en constant met behulp van radar in de gaten gehouden. Op 26 mei werd de Bismarck onder vuur genomen door Britse Swordfish vliegtuigen van het vliegdekschip Ark Royal. Een torpedo raakte het roer waardoor de Bismarck onbestuurbaar raakte en zij niet meer voor de Britse schepen kon vluchten. De hele volgende nacht werd de Bismarck onder torpedovuur genomen door de Cossack, Maori, O.R.P.Piorun (Pools), Sikh, Zulu.
In de vroege ochtend van 27 mei 1941 volgde een slag met de slagschepen King George V en Rodney en de kruisers Norfolk en Dorsetshire. Bij dit laatste gevecht werd de Bismarck binnen een half uur tot een grote brandende puinhoop geschoten. De zwaar gepantserde vuurgeleidingskamer kreeg een voltreffer en een zwaar gepantserde sluisdeur van de vuurgeleiding werd finaal van zijn enorme hengsels afgeschoten. Hierdoor was de Bismarck niet meer in staat om zijn kanons te gebruiken. De voorste controlepost van de Bismarck werd met één salvo vernietigd, waardoor bijna alle officieren omkwamen. Overal op de bovenbouw braken branden uit en op het dek lagen de zwaar verminkte en verbrande gewonden tussen de bergen lijken op het einde te wachten. Uit het stervende schip hadden de overgebleven bemanningsleden van de Bismarck naar het bovendek weten te klimmen. Sommigen gewonden werden naar boven gedragen. Anderen moesten de hulpverlening met de dood bekopen. De Bismarck dreef nog, maar was niet meer in staat om nog een gevecht aan te gaan.
Pas na geraakt te zijn door meer dan 300 granaten en vijf of zes torpedo-treffers besloten de Duitsers (volgens hun verhaal) hun schip te laten zinken om te voorkomen dat het door de Britten zou worden opgebracht. Om 10:40 uur zonk de Bismarck. Terwijl de Britse schepen de Duitse opvarenden uit het water visten werden Duitse onderzeeërs ontdekt. De reddingsoperatie werd gestaakt en slechts 115 van de 2206 opvarenden werden gered. Baron Von Mullenheim-Rechber, de hoogst overlevende officier van de Bismarck, heeft altijd ontkend dat er Duitse onderzeeboten in de buurt konden geweest zijn. Opvallend detail in deze discussie is dat de Bismarck om 07:10 uur een laatste radiobericht uitzond naar Groep West met de mededeling Zend een U-boot om het oorlogsjournaal veilig te stellen!. Het is niet uit te sluiten dat de Britten dit bericht hebben onderschept, en dat daarom de redding van drenkelingen werd gestaakt. Verder historisch onderzoek is noodzakelijk om klaarheid te brengen over deze zaak. Een andere theorie is, dat de Engelsen, als wraak voor het grote aantal doden van de Hood, het oppikken van drenkelingen staakten. Dit onder het mom van mogelijk aanwezige onderzeeërs.
Dat de Bismarck uiteindelijk door de Britten werd gevonden, kwam door een ernstige fout: een radiocommunicatie tussen de Bismarck en Berlijn werd door de Britten onderschept. Doordat dit werd ontvangen door verschillende stations in Engeland kon de Bismarck worden uitgepeild. Hierdoor werden de coördinaten van de locatie van het schip gevonden en vervolgens konden die worden doorgegeven aan de Britse schepen.
Een opmerkelijke gebeurtenis was de begrafenis van een Duitse zeeman. Hij kreeg een zeemansgraf op de Dorsetshire. En terwijl het lijk terug gegeven werd aan de zee, speelde een Engelse matroos 'Ich hatt' einen kameraden'. Diverse Engelse matrozen stonden erbij met tranen in hun ogen, hetgeen broederschap onder zeemannen (ook in oorlogstijd) onderstreept!
[bewerk] Ontdekking van het wrak
Het wrak van de Bismarck werd op 8 juni 1989 gevonden door Dr. Robert Ballard die in 1985 ook de Titanic had gevonden. De Bismarck ligt op een diepte van ongeveer 4700 meter, zo'n 650 kilometer ten westen van Brest. Uit onderzoek blijkt dat het wrak ernstig is beschadigd door de granaat- en torpedo-inslagen. Verder blijkt dat de Duitsers het zinken hebben versneld. Over het zinken van de Bismarck bestonden jarenlang verschillende versies: de Duitsers beweerden dat zij het schip zelf tot zinken brachten, maar de Britten beweerden daarentegen dat de Bismarck door de Britse schepen tot zinken werd gebracht. De bestudering van het wrak toont aan dat de Bismarck rechtstandig zonk, wat alleen kan als de bodem van het schip centraal lek zou zijn. De theorie dat men de zeekranen en de springladingen onder waterlijn heeft gebruikt is daarmee ontegenzeglijk bewezen. Daarmee is het vermoeden, dat de Duitsers zelf het schip tot zinken brachten, aannemelijk.
