Туніс
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
|
|||||
| Нацыянальны дэвіз: Лад, Свабода і Справядлівасьць | |||||
 |
|||||
| Афіцыйная мова | арабская | ||||
| Сталіца | Туніс | ||||
| Найбуйнейшы горад | Туніс | ||||
| Урад
Прэзыдэнт
Прэм'ер-міністар |
Рэспубліка Зын эль-Абыдзін Бэн Алі Махамэд Ганучы |
||||
| Плошча - Агульная - % вады |
92 месца ў сьвеце 163.610 км2 5 |
||||
| Насельніцтва - Агульнае ([[ліпень 2005 атакс. 1994 перапіс]]) - Шчыльнасьць |
месца ў сьвеце 10.102.000 8.785.711 65,5/км² |
||||
| СУП - Агульны (2005 атакс.) - на душу насельніцтва |
63 месца ў сьвеце $ 76.910 мільёнаў $ 7,400 |
||||
| Валюта | Туніскі дынар (TND) |
||||
| Часавы пас - улетку |
CET (UTC+1) CEST (UTC+2) |
||||
| Незалежнасьць |
20 сакавіка 1956 году | ||||
| Дзяржаўны гімн | Himat Al Hima | ||||
| Аўтамабільны знак | |||||
| Дамэн верхняга ўзроўню | .tn | ||||
| Тэлефонны код | +216 |
||||
 |
|||||
Туніс (па-арабску: تونس), афіцыйны назоў Туніская Рэспубліка (الجمهرية التونسية) - дзяржава на міжземнаморскім узьбярэжжа Паўночнай Афрыкі. На поўначы і усходзе абмываецца Міжземным морам, на захадзе і паўднёвым-захадзе мяжуе з Альжырам, на паўднёвым-усходзе - з Лібіяй. Па плошчы Туніс самая малая краіна Магрыба.
|
[рэдагаваць] Гісторыя
Туніс зьведаў уплыў шматлікіх старажытных цывілізацый. Менавіта тут у 9 ст. да н. э. фінікійцы заснавалі калісьці магутны Карфаген, загінуўшы пасьля трох Пунічных войнаў пад націскам Рыма. Праз стагодзьдзі, перажыўшы валадарства рымлян, вандалаў і бізантыйцаў, гэты рэгіён быў захоплены і асвоены арабамі. У 16 ст. ён быў уключаны ў склад Асманскай імпэрыі. З 1881 году Туніс - пратэктарат Францыі. У гады Другой Сусьветнай вайны часова знаходзіўся пад акупацыяй фашысцкай Нямеччыны. Незалежнасьць краіны абвешчаная 20 сакавіка 1956 году.
[рэдагаваць] Палітыка
[рэдагаваць] Унутраная палітыка
Туніс - прэзыдэнцкая рэспубліка. Галава дзяржавы - прэзыдэнт. З 1987 г. - Зынаў эль-Абыдзін Бэн Алі. Абіраўся на прамых агульнанародных выбарах у 1989, 1994 і 1999 гадох, перавыбраны на чацьвёрты пяцігадовы тэрмін 24 кастрычніка 2004 году, набраўшы 94,5% галасоў. Орган выканаўчай улады – Урад, прызначаецца прэзыдэнтам.
Парлямэнт – двухпалатны: Палата дараднікаў (верхняя), якая складаецца з 126 дараднікаў, Палата дэпутатаў (ніжняя), якая складаецца з 189 дэпутатаў. Тэрмін дзеяньня мандата дарадніка усталяваны ў шэсьць гадоў, а выбары ў Палату дэпутатаў праходзяць кожныя пяць гадоў па мажарытарна-прапарцыйнай сыстэме (па партыйных сьпісах і на індывідуальнай аснове).
Легальнымі зьяўляюцца 7 палітычных партый: Дэмакратычнае канстытуцыйнае аб'яднаньне (кіруючая), Рух дэмакратаў-сацыялістаў, Партыя народнага адзінства, Юніянісцка-дэмакратычны саюз, Рух абнаўленьня, Сацыяльна-лібэральная партыя і Прагрэсіўнае сацыялістычнае аб'яднаньне (у Палаце дэпутатаў прадстаўленыя усё, акрамя апошняй). У заканадаўчым парадку за апазыцыйнымі партыямі замацавана як мінімум 20% месцаў у Палаце дэпутатаў. Асноўная грамадзкая арганізацыя - Усеагульнае туніскае аб'яднаньне працы (каля 400 тыс. чальцоў).
[рэдагаваць] Вонкавая палітыка
Туніс - чалец ААН, ЛАД, АІК, Супольнасьці Сахара-Сахэльскіх дзяржаў, а таксама краіна-заснавальнік СДА. Актыўную ролю Туніс гуляе ў разьвіцьці міжземнаморскага партнэрства, удзельнічае ў мерапрыемствах у рамках "Міжземнаморскай ініцыятывы" НАТА. У сьнежні 2003 г. у Тунісе прайшоў першы саміт кіраўнікоў дзяржаў Заходняга Міжземнамор'я ў фармаце "5+5", які, па меркаваньні туніскіх ўладаў, мае ўсе шанцы стаць “лякаматывам” міжземнаморскай інтэграцыі. У лістападзе 2005 г. у Тунісе прайшоў II этап Сусьветнага інфармацыйнага саміту.
[рэдагаваць] Геаграфія
Клімат Туніса - субтрапічны міжземнаморскі на поўначы і уздоўж узьбярэжжы, на поўдні і ва ўнутраных раёнах - трапічны пустэльны. Сярэднія тэмпэратуры студзеня +10 °C на поўначы і +21 °C на поўдні, ліпеня +26 °C на поўначы і +33 °C на поўдні. Ападкаў за год выпадае ад 100 мм на поўдні да 1500 мм у горных раёнах, некаторыя пустэльныя вобласьці наогул не атрымоўваюць ападкаў на працягу шматлікіх гадоў запар. Летняя сьпякота на узьбярэжжа мякчэе марскім брызам, таму суб'ектыўна падаецца некалькі прахалодней, чым ёсьць насамрэч. У пустэльных раёнах уначы нярэдкія замаразкі нават увясну і увосень, хоць днём тэмпэратура ў гэты пэрыяд можа дасягаць +25…+27°С. Лепшы час для наведваньня краіны – верасень - лістапад і сакавік - чэрвень.
Каля траціны тэрыторыі краіны займаюць усходнія адгор'і гор Атляс, астатняя тэрыторыя пакрытая саванамі і, па большай частцы, пустэльная. Самая нізкая кропка Туніса - Шот эль-Гарса (17 м ніжэй узроўню мора), а самая высокая - гара Джэбэль-Хамбі (1544 м).
Адміністрацыйна-тэрытарыяльнае дзяленьне - 23 правінцыі (гувэрнараты).
[рэдагаваць] Эканоміка
Туніс - індустрыяльна-аграрная краіна, уваходзіць у лік найболей разьвітых дзяржаў Афрыкі, займае адно з першых месцаў сярод дзяржаў Афрыкі і Блізкага Усходу па тэмпах сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця. У міжнародных рэйтынгах канкурэнтаздольнасьці займае другое месца ў Афрыцы (пасьля Маўрыкія).
СУП у 2005 г. вырас на 4,2% і дасягнуў 26 млрд. даляраў ЗША. СУП на душу насельніцтва па афіцыйных дадзеных складае 2200 даляраў ЗША. Дзяржбюджэт на 2006 г. быў зацьверджаны ў памеры 13,6 млрд. туніскіх дынараў. Вонкавая запазычанасьць Туніса вырасла да 17 млрд. даляраў ЗША. Інфляцыя па падліках 2005 г. не перавысіла 3,5%, золатавалютныя рэзэрвы засталіся на узроўні 4 млрд. даляраў ЗША. У 2005 г. краіну наведала каля 6,5 млн. турыстаў, якія прынесьлі каля 2 млрд. даляраў ЗША.
Грашовая адзінка - туніскі дынар (роўны 1000 мілімам; 1 дынар = 72 цэнтам ЗША).
[рэдагаваць] Вонкавы гандаль
Вонкавагандлёвае абарачэньне за 2005 г. склала 23,1 млрд. даляраў ЗША (экспарт 9,9 млрд., імпарт – 13,2 млрд.). Галоўныя артыкулы экспарту - тэкстыльныя і скураныя вырабы, фасфаты і іх вытворныя, аграрная прадукцыя; імпартуюцца ў асноўным машыны і абсталяваньне, спажывецкія тавары, харчаваньне, бэнзін. Галоўнымі партнэрамі Туніса зьяўляюцца Францыя, Італія і Нямеччына. На долю краін ЭЗ прыпадае 80% яго вонкавагандлёвых сувязяў. З сакавіка 1998 г. пачалася паэтапная рэалізацыя дамовы аб асацыяцыі з ЭЗ, якая прадугледжвае стварэньне да 2010 г. зоны вольнага гандлю.
[рэдагаваць] Узброеныя сілы
Вайсковыя выдаткі ў 1990-я гады складалі 350-400 млн. даляраў ЗША на год. На узбраеньні находзіцца зброя і ваенная тэхніка галоўным чынам заходняй вытворчасьці, прычым досыць састарэлая. Колькасьць войска – 35.000 чалавек (уключаючы прыкладна 23.500 тэрміновай службы; працягласьць тэрміновай службы - 1 год; заклік выбарчы).
[рэдагаваць] Ваенна-марскія сілы
Колькасьць – 4.000-4.500 чалавек (уключаючы каля 500 тэрміновай службы). Карабельны склад – каля 50 рознатыпавых катэраў і каля 10 дапаможных суднаў. Рамонтныя магутнасьці: 4 сухіх докі, 2 пантоны, 1 суднападымальны элінг, 1 плывучы док – маецца магчымасьць абслугоўваць і рамантаваць усё наяўныя на узбраеньні катэры і судны.
[рэдагаваць] Дэмаграфія
У сталіцы – горадзе Туніс, 2 млн. жыхароў. Буйныя гарады - Бізэрта, Сфакс, Кэйруан, Манасцір.
[рэдагаваць] Рэлігія
Дзяржаўная рэлігія - іслам суніцкага толку.
[рэдагаваць] Культура
Афіцыйная мова - арабская, шырока распаўсюджаны француская.
Нацыянальнае сьвята: Дзень незалежнасьці - 20 сакавіка.
[рэдагаваць] Спорт
[рэдагаваць] Вонкавыя спасылкі
| Краіны Афрыкі |
|---|
| Альжыр | Ангола | Бацвана | Бэнін | Буркіна-Фасо | Бурунды | Габон | Гамбія | Гана | Гвінэя | Гвінэя-Бісаў | Джыбуці | Замбія | Зімбабвэ | Каба-Вэрдэ | Каморскія выспы | Камэрун | Кенія | Конга, Дэмакратычная Рэспубліка | Конга, Рэспубліка | Кот д’Івуар | Лесота | Лібія | Лібэрыя | Мадагаскар | Мазамбік | Малаві | Малі | Марока | Маўрытанія | Маўрыкій | Намібія | Нігер | Нігерыя | Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка | Руанда | Сан Том і Прынсэп | Самалі | Свазілянд | Сэйшэлы | Сэнэгал | Судан | С’ера Леонэ | Танзанія | Тога | Туніс | Уганда | Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка | Чад | Эгіпет¹ | Экватарыяльная Гвінэя | Эрытрэя | Этыёпія |
| Іншыя тэрыторыі |
| Жуан дэ Нова | Заходняя Сахара | Канарскія выспы | Мадэйра | Маёта | Руньён | Сэута і Мэлілья | Сьвятая Гэлена, выспа | Эўропа, выспа |
| ¹ Часткова ў Азіі |
