Босьнія і Герцагавіна
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
 |
Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, напісаўшы яго, для гэтага націсьніце спасылку «Рэдагаваць». |
Бо́сьнія і Герцагаві́на (БіГ, па-басьнійску: Bosna i Hercegovina, скарочана BiH) — краіна на паўднёвым усходзе Эўропы, у заходняй частцы Балканскай паўвыспы. Босьнія і Герцагавіна мае агульныя межы з Сэрбіяй, Чарнагорыяй і Харватыяй (932 км). Краіна дэцэнтралізаваная і адміністрацыйна падзеленая на дзьве часткі — Фэдэрацыя Босьнія і Герцагавіна і Рэспубліка Сэрбская. Босьнія ды Герцагавіна — гэта толькі гістарычна-геаграфічныя рэгіёны, якія сёньня ня маюць палітычнага статусу. Да 1992 года Босьнія і Герцагавіна была адной з шасьці фэдэральных адзінак Югаславіі. Рэспубліка набыла незалежнасьць пасьля войнаў у Югаславіі ў 1990-х гадах у выніку Дэйтонскіх пагадненьняў 1995 года. Фактычна дзяржава сёньня зьяўляецца пратэктаратам міжнароднай супольнасьці.
|
|||||
| Нацыянальны дэвіз: няма | |||||
 |
|||||
| Афіцыйная мова | Басьнійская, харвацкая, сэрбская | ||||
| Сталіца | Сараева | ||||
| Найбуйнейшы горад | Сараева | ||||
| Урад
Трохчленнае прэзыдэнцтва
Прэм'ер-міністар |
рэспубліка Барыслаў Паравац (сэрб) Іва Міра Ёвіч (харват) Сулейман Тыхіч (басьніец) Аднан Тэрзіч |
||||
| Плошча - Агульная - % вады |
124-е месца ў сьвеце 51.129 км2 нязначны |
||||
| Насельніцтва - Агульнае (2005) - Шчыльнасьць |
120-е месца ў сьвеце 4.025.476 79/км² |
||||
| СУП - Агульны (2005) - на душу насельніцтва |
98-е месца ў сьвеце $ 28,26 млрд. $6.800 |
||||
| Валюта | марка (BAM) |
||||
| Часавы пас - улетку |
CET (UTC+1) СEST (UTC+2) |
||||
| Незалежнасьць ад Югаславіі |
5 красавіка 1992 |
||||
| Дзяржаўны гімн | Intermeco | ||||
| Аўтамабільны знак | BIH | ||||
| Дамэн верхняга ўзроўню | .ba | ||||
| Тэлефонны код | +387 |
||||
 |
|||||
Зьмест |
[рэдагаваць] Гісторыя
Асноўны артыкул: Гісторыя Босьніі і Герцагавіны
Тэрыторыі сучаснай Босьніі і Герцагавіны былі заселеныя ілірыйскімі плямёнамі, а з пачатку новай эры ўваходзілі ў склад Рымскай Імпэрыі. Пасьля падзеньня Рыму частка тэрыторый адышла да Бізантыі. У VII стагодзьдзі на гэтых тэрыторыях зьяўляецца славянскае насельніцтва. У IX стагодзьдзі землі Босьніі належалі Харвацкаму каралеўству і Сэрбскаму каралеўству. У XI стагодзьдзі тэрыторыя сучаснай Босьніі перайшла да Вугоршчыны. У XII стагодзьдзі, нягледзячы на тэрытарыяльныя прэтэнзіі суседніх дзяржаў, было створана самастойнае Басьнійскае княства, якое заставалася незалежным да 1463 года, калі трапіла пад уладу Асманскай Імпэрыі. Зьнік і княскі род Катраманічаў, які валадарыў у Босьніі тры стагодзьдзі.
Падчас турэцкай улады шмат басьнійцаў зракаюцца хрысьціянства і прымаюць іслам.
Туркі валодалі Босьніяй да 1878 года, калі, пасьля процітурэцкага паўстаньня, паводле пастановы Бэрлінскага кангрэсу, быў усталяваны пратэктарат Аўстра-Вугоршчыны. Пратэктарат скончыўся анэксіяй Босьніі і Герцагавіны ў 1908 годзе.
28 чэрвеня 1914 года ў Сараеве быў ажыццёўлены замах на нашчадка аўстравугорскага стальца Франца Фэрдынанда. З гэтай падзеі пачалася Першая сусьветная вайна. Пасьля заканчэньня вайны Босьнія і Герцагавіна ўваходзіць у склад Каралеўства сэрбаў, харватаў і славенцаў (з 1929 года называлася Каралеўства Югаславія). Падчас Другой сусьветнай вайны была ў складзе Незалежнай Дзяржавы Харватыі, а потым перайшла да Сацыялістычнай Югаславіі (СФРЮ).
Сувэрэнітэт Босьніі і Герцагавіны быў абвешчаны ў лістападзе 1991 года. А ў лютым 1992 года быў праведзены рэфэрэндум па пытаньні выхаду зь Югаславіі, падчас якога мусульмане і харваты выказаліся за незалежнасьць краіны, якая была абвешчаная 3 сакавіка 1992 года. Басьнійскія сэрбы не ўзялі ўдзелу ў рэфэрэндуме і 7 красавіка 1992 года заявілі пра стварэньне ўласнай рэспублікі. Палітычны канфлікт перарос ва ўзброеныя сутыкненьні і этнічныя чысткі, ахвярамі якіх сталася шмат жыхароў Босьніі і Герцагавіны. ААН накіравала ў Босьнію міратворчыя сілы. Праз 42 месяцы пад ціскам ЗША ў Дэйтане было заключана пагадненьне, паводле якога Босьнія і Герцагавіна падзяляецца на дзьве часткі: басьнійска-харвацкую Фэдэрацыю Босьніі і Герцагавіны (51% тэрыторыі) і Рэспубліку Сэрбскую (49%). 14 сьнежня 1995 года ў Парыжы падпісаная мірная дамова.
[рэдагаваць] Палітыка
[рэдагаваць] Адміністрацыйны падзел
[рэдагаваць] Геаграфія
Асноўны артыкул: Геаграфія Босьніі і Герцагавіны
[рэдагаваць] Эканоміка
Асноўны артыкул: Эканоміка Босьніі і Герцагавіны
[рэдагаваць] Дэмаграфія
Насельніцтва Босьніі і Герцагавіны складаюць галоўным чынам тры этнічныя групы: басьнійцы (48%), сэрбы (37,1%) і харваты (14,3%). Паводле веравызнаньня насельніцтва таксама падзяляецца на тры буйныя групы: мусульмане складаюць каля 40%, праваслаўныя хрысьціяне - 31%, хрысьціяне-каталікі - 15%. 14% насельніцтва вызнаюць іншыя рэлігіі.
[рэдагаваць] Культура
[рэдагаваць] Рознае
[рэдагаваць] Зьнешнія спасылкі
| Краіны Эўропы |
|---|
| Азэрбайджан | Альбанія | Андора | Армэнія | Аўстрыя | Баўгарыя | Беларусь | Босьнія і Герцагавіна | Бэльгія | Ватыкан | Вугоршчына | Вялікабрытанія | Гішпанія | Грузія | Грэцыя | Данія | Ірляндыя | Ісьляндыя | Італія | Казахстан¹ | Кіпр | Латвія | Летува | Ліхтэнштайн | Люксэмбург | Малдова | Мальта | Манака | Нарвэгія | Нідэрлянды | Нямеччына | Партугалія | Польшча | Расея¹ | Рэспубліка Македонія | Румынія | Сан-Марына | Славаччына | Славенія | Сэрбія | Турцыя¹ | Украіна | Фінляндыя | Францыя | Харватыя | Чарнагорыя | Чэхія | Швайцарыя | Швэцыя | Эстонія |
| Залежныя тэрыторыі: Акратыры | Выспа Мэн | Гернсі | Гібралтар | Ян Маен | Джэрсі | Дэкелія | Свальбард | Фарэрскія выспы |
| ¹ Часткова знаходзіцца ў Азіі |
