Natrium

vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.

natrium – magnesium Li Na K       Volledige tabel
General
Naam, Simbool, Getal	natrium, Na, 11
Chemiese reeks	alkalie-metaal
Groep, Periode, Blok	1 (IA), 3 , s
Digtheid, Hardheid	968 kg/m3, 0.5
Voorkoms	wit met silwer skynsel
Atoomeienskappe
Atoomgewig	22.989770 amu
Atoomradius (ber.)	180 (190) pm
Kovalente radius	154 pm
van der Waals radius	227 pm
Elektron konfigurasie	[Ne]3s1
e− e per energievlak	2, 8, 1
Oksidasie toestande (Oksied)	-1 (sterk basis)
Kristalstruktuur	kubies vlak gesentreerd
Fisiese eienskappe
Toestand van materie	Vastestof (paramagneties)
Smeltpunt	370.87 K (97.72 °C)
Kookpunt	1156 K (882.85 °C)
Molêre volume	23.78 ×10−6 m3/mol
Verdampingswarmte	96.96 kJ/mol
Smeltingswarmte	2.598 kJ/mol
Dampdruk	1.43×10-5Pa teen 1234 K
Spoed van klank	3200 m/s teen 293.15 K
Algemeen
Elektronegatiwiteit	0.93 (Pauling skaal)
Spesifieke warmtekapasiteit	1230 J/(kg*K)
Elektriese geleidingsvermoë	21 106/(m·ohm)
Termiese geleidingsvermoë	141 W/(m*K)
1ste ionisasie potentiaal	495.8 kJ/mol
2de ionisasie potentiaal	4562 kJ/mol
3de ionisasie potentiaal	6910.3 kJ/mol
4de ionisasie potentiaal	9543 kJ/mol
5de ionisasie potentiaal	13354 kJ/mol
6de ionisasie potentiaal	16613 kJ/mol
7de ionisasie potentiaal	20117 kJ/mol
8ste ionisasie potentiaal	25496 kJ/mol
9de ionisasie potentiaal	28932 kJ/mol
10de ionisasie potentiaal	141362 kJ/mol
Mees stabiele isotope
iso NV halfleeftyd VM VE MeV VP 22Na sin. 2.602 y epsilon 2.842 22Ne 23Na 100% Na is 'n stabiel met 12 neutrone
SI eenhede & STD word gebruik tensy anders vermeld.

Natrium is die chemiese element in die periodieke tabel met die simbool Na (Natrium uit Latynse taal) en atoomgetal van 11. Natrium is 'n sagte, wasagtige, silwer, reaktiewe metaal wat aan die alkalie-metale behoort en kom in oorvloed voor in natuurlike stowwe (veral haliet). Dit is hoogs reaktief, brand met 'n geel vlam, word in lug geoksideer en reageer heftig met water wat meebring dat dit onder olie gestoor moet word.

Inhoud 1 Kenmerkende eienskappe 2 Aanwendings 3 Geskiedenis 4 Verspreiding 5 Verbindings 6 Isotope 7 Voorsorgmaatreëls 8 Fisiologie van Na-ione 9 Verwysings 10 Eksterne skakels

[wysig] Kenmerkende eienskappe

Soos die ander alkalie-metale is natrium 'n sagt, baie ligte, silwerig wit, reaktiewe element wat nooit as 'n suiwer element in die natuur aangetref word nie. Natrium dryf in water, en ontbind dit ook om waterstofgas en hidroksied ione vry te stel. Wanneer dit fyn genoeg gemaal word sal natrium spontaan ontbrand in die teenwoordigheid van water. Dit ontbrand egter nie normaalweg spontaan in lug onder 338 Kelvin oftewel 64.85 °C nie.

[wysig] Aanwendings

Natrium in sy metaalvorm is 'n belangrike komponent vir die maak van esters en vir die vervaardiging van organiese verbindings. Hierdie alkalie-metaal is ook 'n komponent van natriumchloried (NaCl) wat noodsaaklik is vir lewe. Ander gebruike sluit in:

• Word gebruik in sekere legerings om hul struktuur te verbeter,
• Word in seepvervaardiging gebruik (saam met vetsure)
• Om metale se oppervlaktes blink en glad te maak
• Die suiwering van gesmelte metale.
• In natriumdamp-lampe, wat 'n effektiewe manier is om lig vanuit elektrisiteit te verkry.

NaK, 'n legering van natrium en kalium, is 'n belangrike hitte-oordrag materiaal.

[wysig] Geskiedenis

Natrium word al lank reeds as 'n komponent van verbindings geëien, maar is eers in 1807 deur Sir Humphry Davy geïsoleer deur die elektrolise van bytsoda. In Europa tydens die middel-eeue is 'n verbinding van natrium met die Latynse naam sodanum gebruik as hoofpynstiller.

[wysig] Verspreiding

Natrium is volop in die sterre en die D spektraallyne van hierdie element is van die mees prominente in sterlig. Natrium maak ongeveer 2.6% van die Aardkors uit, wat dit die vierde mees volopste element daarin maak en die volopste alkalie-metaal. Dit word tans kommersieël geproduseer deur die elektrolise van droë gesmelte natriumchloried. Die metode is minder duur as die proses van vervaardiging deur die elektrolise van natriumhidroksied. Metalliese natrium het ongeveer 0.30 tot 0.45 Amerikaanse Dollar per kg gekos in 1997 en reagensgraad (ACS) natrium het in 1990 $75/kg (VSA) gekos. Op 'n volume basis is dit dus die goedkoopste metaal beskikbaar.

[wysig] Verbindings

Natriumchloried, ook beter bekend as gewone tafelsout, is die mees algemene verbinding van natrium. Natrium kom egter ook in baie ander minerale, soos amfibool, krioliet, haliet, soda niter, zeoliet ensovoorts voor. Natriumverbindings is belangrik vir die chemiese-, glas-, metaal-, papier-, petroleum-, seep- en tekstielnywerhede. Seep is gewoonlik 'n natriumsout van sekere vetsure.

Die belangrikste industriële natriumverbindings is gewone tafelsout (NaCl), soda-as (Na₂CO₃), koeksoda (NaHCO₃), Bytsoda (NaOH), Salpeter (NaNO₃), die di- en trifosfate van natrium, natriumtiosulfaat (hipo, Na₂S₂O₃ · 5H₂O) en boraks (Na₂B₄O₇ · 10H₂O).

[wysig] Isotope

Daar is dertien isotope van natrium wat al geëien is. Die enigste stabiele isotoop is Na-23. Natrium het twee radio-aktiewe kosmogeniese isotope (Na-22, halfleeftyd = 2.605 jaar; Na-24, halfleeftyd = ~15 ure).

[wysig] Voorsorgmaatreëls

In sy poeiervorm is natrium plofbaar in water en 'n gif in verbinding of onverbind met baie ander elemente. Die metaal moet te alle tye versigtig gehanteer word. Natrium moet gestoor word in of 'n inerte atmosfeer of onder minerale olie.

[wysig] Fisiologie van Na-ione

Natrium-ione speel 'n diverse rol in vele fisiologiese prosesse. Prikkelbare selle maak byvoorbeeld staat op die inname van Na⁺ om 'n depolarisasie te bewerkstellig. 'n Voorbeeld hiervan is die seinoordrag in die menslike sentrale senuwee-stelsel.

[wysig] Verwysings

• Los Alamos National Laboratory – Sodium

[wysig] Eksterne skakels

• WebElements.com – Sodium
• EnvironmentalChemistry.com – Sodium
• The Wooden Periodic Table Table's Entry on Sodium