Natrín
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
| Litín | ||||||||||||||||||||||||
| Natrín | Magnesín | |||||||||||||||||||||||
| Kalín | ||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||
Natrín (natríum, sodium á ensku) er frumefni með efnatáknið Na og er númer ellefu í lotukerfinu. Natrín er mjúkur, vaxkenndur, silfurlitaður og hvarfgjarn málmur sem að tilheyrir alkalímálmum. Efnið finnst ríkulega í náttúrulegum efnasamböndum (þá sérstaklega halíti). Efnið er mjög hvarfgjarnt, brennur með gulum eld, tærist í snertingu við súrefni og bregst kröftuglega við snertingu við vatn, sem að veldur því að það þarf að geyma þarf það í olíu.
[breyta] Almenn einkenni
Eins og aðrir alkalímálmar, er natrín mjúkt, létt, silfurhvítt og hvarfgjarnt efni sem að finnst aldrei eitt og sér í náttúrunni. Natrín flýtur á vatni, og leysir það einnig upp í vetnisgas og hýdroxíðjónir. Ef það er sallað niður í duft, kviknar það fyrirvaralaust í vatni. Það kviknar hinsvegar ekki í lofti undir 388 K.
Undir gríðarlegum þrýstingi, skilur natrín við staðlaðar reglur um breytingu yfir í vökvaform. Flestir málmar þurfa meiri varmaorku til að bráðna undir þrýstingi en þeir þurfa við staðalþrýsting. Þetta er sökum þess að sameindunum er pakkað þéttar saman og hafa minna pláss til hreyfings.
Við þrýsing í kringum 30 GPa (300.000-faldur staðalþrýstingur) fer bræðslustig natríns að lækka. Við 100 GPa bráðnar það við stofuhita.
Ein líkleg skýring á þessari furðulegu hegðun natríns er sú að það hefur eina frjálsa rafeind sem að er ýtt nær hinum tíu rafeindunum þegar það er undir þrýstingi, sem að neyðir það í víxlverkun sem er yfirleitt ekki til staðar. Á meðan það er undir þrýstingi tekur natrín á sig nokkrar undarlegar krystallsgerðir, sem að benda til að það gæti haft óvenjulega eiginleika eins og til dæmis ofurleiðni eða ofurstreymi (Gregoryanz, o.fl., 2005)
[breyta] Notkun
Natrín í málmformi er nauðsynlegur hluti í gerð estra og í framleiðslu á lífrænum efnasamböndum. Þessi alkalímálmur er einnig hluti af natrínklóríði (NaCl) sem að er nauðsynlegt öllu lífi, er mikilvækur varmaleiðari og einnig þekkt sem matarsalt. Önnur not má sem nefna:
- Í sumar málmblöndur til að bæta byggingu þeirra.
- Í sápu (í bland við fitusýrur).
- Til að slípa málma.
- Til að hreinsa bráðna málma.
- Í natrínlampa, sem skilvirk aðferð til að breyta rafmagni í ljós.
- Sem varmaleiðandi vökvi í sumum tegundum kjarnorkuofna.
