Tyskland

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

Bundesrepublik Deutschland


Flagg	Riksvåpen

Nasjonale motto: Einigkeit und Recht und Freiheit

Offisielle språk

Tysk

Hovudstad

Berlin

Styresett

President
Kanslar

Republikk
Horst Köhler
Angela Merkel

Flatevidd
- Totalt
- Andel vatn

357 021 km² (62.)
2,9 %

Folketal
- Estimert (2005)
- Folketeljing (—)
- Tettleik

82 431 390 (14.)
—
231/km² (34.)

Sjølvstende

1871, 1949, 1990

BNP
- Totalt (2005)
- Per innbyggjar

2 498 471 mill. USD (5.)
30 150 USD (17.)

Valuta

Euro

Tidssone

UTC +1

Nasjonalsong

Das Lied der Deutschen

Nasjonaldag

3. oktober

Internasjonal telefonkode

+49

Nasjonale toppdomene

.de

Tyskland er eit land i Sentral-Europa. Det tyske namnet er Bundesrepublik Deutschland, med Deutschland som kortform. Tyskland er eit stort industriland. Det har sams grense med Danmark, Polen, Tsjekkia, Austerrike, Sveits, Frankrike, Luxemburg, Belgia og Nederland. I nord utgjer Nordsjøen og Austersjøen dei naturlege landegrensene.

Brandenburgerporten i Berlin

Hovudstad og administrasjonsstad er Berlin. Nokre regjeringskontor har sete i Bonn. Tyskland er delt inn i 16 delstatar, som vert kalla Bundesland, forbundsland (fleirtal Bundesländer). Tyskland er medlem av Den europeiske unionen, NATO og G8.

[endre] Historie

Nasjonalstaten Tyskland oppstod først i 1871, då den prøyssiske hæren hadde innteke slottet i Versailles etter å ha sigra over Frankrike i den fransk-tyske krigen 1870–1871. Omgrepet Tyskland har likevel vore brukt sidan tidleg mellomalder, til dømes om det tysk-romerske riket som blei grunnlagd i år 843. Men etter dette var landet delt opp i ei mengd små fyrstedøme.

Historia til det moderne Tyskland kan delast inn i desse periodane: Keisardømmet 1871–1918, Weimarrepublikken 1918–1933, Det nazistiske «Tredje Riket» 1933–1945 (som frå 1938 til 1945 også omfatta Austerrike), etterkrigstida og delinga 1945–1989 og det gjenforente Tysklands periode (1990–).

[endre] Geografi

Tyskland er delt inn i 16 delstatar, som vert kalla Bundesland, forbundsland (fleirtal Bundesländer):

Navn	Hovudstad	Areal (km²)	Folketal
Baden-Württemberg	Stuttgart	35 752	10 720 000
Bayern	München	70 549	12 470 000
Berlin	Berlin	892	3 400 000
Brandenburg	Potsdam	29 478	2 568 000
Bremen	Bremen	404	663 000
Hamburg	Hamburg	755	1 735 000
Hessen	Wiesbaden	21 115	6 089 000
Mecklenburg-Vorpommern	Schwerin	23 179	1 720 000
Niedersachsen	Hannover	47 620	8 001 000
Nordrhein-Westfalen	Düsseldorf	34 084	18 080 000
Rheinland-Pfalz	Mainz	19 853	4 061 000
Saarland	Saarbrücken	2 569	1 056 000
Sachsen	Dresden	18 415	4 296 000
Sachsen-Anhalt	Magdeburg	20 446	2 494 000
Schleswig-Holstein	Kiel	15 763	2 829 000
Thüringen	Erfurt	16 172	2 355 000

[endre] Klima

Tyskland dekkjer eit forholdsvis stort geografisk område frå Nordsjøen i nord til Alpane i sør. [Klima]]et varierar likevel eigentleg ikkje så mykje frå nord til sør, og temperaturnormalskilnaden mellom dei tyske byane er aldri større enn 5°C. Det regnar som regel mest på sommaren, men kvar månad har likevel omlag like mange nedbørsdagar.

Klimaskilnadane ein har mellom nord og sør er derimot ikkje heilt som ein kanskje kunne vente. Ein skulle kanskje tru at vintrane var kaldre og våtare i nord, nær Nordsjøen og Austersjøen, men slik er det ikkje. Dei kaldaste områda finn ein i dei tyske Alpane der kaldluft frå nordaust samlar seg. Dette fører til lange kuldeperiodar og skya vêr i Bayern, ofte i lag med lett snø eller underkjølt regn. I snitt er det tåke om lag ein av tre dagar i Sør-Tyskland om vinteren, men innimellom kan fønvind frå Alpane gje milde og solrike dagar, særleg i starten og slutten av vinteren. I Nord-Tyskland kjem mildlufta som oftast med dei fuktige vindane frå Atlanterhavet, og i samband med kraftige lågtrykk i Nordsjøen kan ein få vind opp i orkan styrke. Temperaturane om vinteren er i snitt berre eit par grader lågare enn i Frankrike, men kaldluft frå Sibir kan gje temperaturar godt under −20°C dei fleste stader i landet.

Som i mykje av resten av Europa kan sommarvêret endre seg ein god del i løpet av forholdsvis kort tid frå strålande sommervêr til regnbyger og lågare temperaturar. Medan store delar av Europa byrjar å få ein god sommarvarme i juni, kan ein framleis frå kjølegare vêr i Tyskland når lufta strøymer inn frå Nordsjøen og Austersjøen i nord. I juli er det derimot meir jamn varme og temperaturar over 30°C er ikkje uvanleg, og dei fleste lågareliggande områda har hatt temperaturar over 35°C. Tyskland kan ha ein god del torevêr om sommaren, og i sørlege område er ikkje hagl uvanleg. München vart til dømes råka av ei kraftig haglbyge 12. juli 1984 som førte til skadar for meir enn 6 milliardar kroner, og gjorde skadar på 70000 hus og 200 000 bilar. Torevêr er derimot sjeldan frå oktober av og gjennom vinteren. Frå november av vert det meir skya i store delar av landet.

I hovudsak får nordlege og vestlege fjell- og åssider meir nedbør enn dei austlege. Schwarzwald er det våtaste område i Tyskland med ein normal på litt over 1000 mm per år, medan Elbedalen i aust får mindre enn 500 mm.