Din
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Din, genellikle doğaüstü, kutsal ve ahlaki öğeler taşıyan, çeşitli ayin, uygulama, değer ve kurumlara sahip inançlar bütününe verilen isim veya tanımdır. Zaman zaman inanç sözcüğünün yerine kullanıldığı gibi, bazen de inanç sözcüğü din sözcüğünün yerinde kullanılır. Din tarihine bakıldığında, birçok farklı kültür, topluluk ve bireyde din kavramının farklı biçimlere sahip olduğu görülür. Arapça kökenli bir sözcük olan din sözcüğü, köken itibariyle "yol, hüküm, mükafat" gibi anlamlara sahiptir.
Konu başlıkları |
[değiştir] Dinin Tanımı
Din kavramının farklı tanımları vardır. Mevcut ansiklopedik tanımlardan biri şöyledir:
- "Din üyelerine bir bağlılık amacı, bireylerin eylemlerinin kişisel ve sosyal sonuçlarını yargılayabilecekleri bir davranış kuralları bütünü ve bireylerin gruplarını ve evreni bağlayabilecekleri (açıklayabilecekleri) bir düşünce çerçevesi veren bir düşünce, his ve eylem sistemidir."[1]
Sözcük olarak dinin tanımı ise, Türk Dil Kurumu'na göre:
- "Tanrı'ya, doğaüstü güçlere, çeşitli kutsal varlıklara inanmayı ve tapınmayı sistemleştiren toplumsal bir kurum, diyanet" ve "Bu nitelikteki inançları kurallar, kurumlar, töreler ve semboller biçiminde toplayan, sağlayan düzen".[2]
Sözcük anlamı ve ansiklopedik kavramsal izahı aşarak bir kurum olarak dini tanımlamakta bazı güçlükler vardır. Bilim adamlarının dinin temel özelliği olarak kabul ettikleri unsurlara göre din tanımları da farklılık göstermektedir. Din tanımı birçok farklı bilim dalı ve felsefede farklı biçimlerde ele alınmıştır.
- Bergson’a göre din, zekanın dağınıklığı ve çaresizliği karşısında doğanın koruyucu tepkisi ve daha da ileride hayatın bütününe bağlanma, hayat hamlesinin en derinidir.
- Edward Sapir’e göre din, günlük yaşantının anlaşılmaz ve tehlikeli ortamı içinde gönül huzuruna iç huzuruna götürecek bir yolun bulunmasıdır ve çok karmaşık bir yapıya sahiptir, doğa ve toplumla ilgili olguları açıklamada insanlara yardımcı olur.
- Psikologlara göre din bir üst benlik olayıdır. Bireyi topluluğa bağlayan kişisel yapısının projeksiyon aracılığıyla belirlediği ikincil kurumlardır. Sosyologlar ise dini toplumla açıklarlar.
- Sosyoloji dine kutsalın toplum hayatındaki deneyimi olarak bakar.
- Parsons’a göre ise din, kainatta insanın yeri, insanın diğerleriyle ilişkisi, çevresi ve diğer insanlarla ilişkilere bağlı olarak arzu edilir olan ve olmayan şeyler hakkında geliştirilen ve gerçekleştirilen bir anlayıştır.
- Tasavvuf ve din psikologlarına göre din, insan-ı kamil insan olmaya sevkeden bir disiplindir.
- İslam Peygamberi Muhammed'e göre "gittiğiniz yoldur".
- Satanist kilisesinin kurucusu Anton Szandor Lavey'e göre İnsan yaşamını etkileyen her türlü elektriksel alandır.
Farklı din tanımlamaların ortak noktaları birleştirildiğinde, din insanlara bir hayat tarzı sunan, onları belli bir dünya görüşü içinde toplayan kurum, bir değer biçme ve yaşama tarzı; yaratıcıya isteyerek bağlanma, birtakım şeyleri duyma, onlara inanma ve onlara uygun iradi faaliyette bulunma olgusu; üstün varlıkla ona inanan insan arasındaki ilişkiden doğan deneyimin inanan kişinin hayatındaki etkileri olarak tanımlanabilir.
Genel olarak din, doğaüstü bir nitelik taşır, mukaddestir, değişmezdir (dogmatik) ve gönülden bağlanmayı yani teslimiyeti gerektirir. Pek tabii ki din tanımı, özellikle dini bir bakış açısından, her farklı dini grup ve dinde çeşitlilik gösterir. Dinin taşıdığı nitelik ve öğeler de farklı dinlerde büyük bir değişiklik ve çeşitlilik göstermektedir.
Din kavram, anlayış ve türlerinin gelişimi tam olarak bilinemediği gibi tam olarak belirlenememektedir de. Bunun en büyük nedeni, açıkça ayrıştırılabilecek devrelere sahip olmamasıdır. Yine de, özellikle 1800'ler sonrası yapılan arkeolojik kazılar ve dünyanın geri kalanından izole edilmiş kültürlerin antropolojik ve tarihi yapılarına dair elde edilen bilgi ve gözlemler sayesinde, bir kronoloji elde edilememiş olsa da bir tipoloji geliştirilebilmiştir.[3]
Bugün eldeki bulgular ve var olan kültürel çeşitlilik sayesinde, gerek eski gerek yeni farklı din tipleri, formları ve anlayışları tanımlanmıştır. Bu tanımlamalar akademisyenler arasında çeşitlilik gösterse de belli bir oranda benzeşmektedir. Daha Fazla Bilgi başlığı altında farklı inanç tipleri, dini öğeler vb. isim olarak sıralanmıştır. Bu konuda daha fazla bilgi için o başlığa göz atabilirsiniz.
[değiştir] Bugün: Dinlerin İnananları ve Eğilimleri
- Hristiyanlık
- İslam
- Seküler/Dinsiz/Agnostik/Ateist
- Hinduizm
- Budizm
- Çin geleneksel dini
- Ana yerli inançlar
- Afrika geleneksel ve diasporal
- Sihizm
- Juche
- Tinselcilik
- Musevilik
- Bahailik
- Mormonizm
- Yehova'nın Şahitleri
- Jainizm
- Şinto
- Cao Dai
- Zerdüştlük
- Tenrikyo
- Neopaganizm
- Üniteryan Üniversalizm -
- Rastafari akımı
- Tengricilik
Dini mezheplerin inananlara göre sıralanmasında ise, Roma Katolik Kilisesi Hristiyanlık'taki en büyük mezhepken, Sünnilik İslam'da ve Vaişnavizm de Hinduizm'deki en büyük mezheplerdir. Roma Katoliklerin mi yoksa Sünnilerin mi sayısının daha fazla olduğunu kesin bir şekilde belirtmek çok zordur zira sayılar kabaca eşit düzeydedir ve kesin sayımlar yapmak da mümkün değildir.
Şinto dini bu dinlerin arasında inananların sayısı hakkında soruna sahip dinlerdendir. Zira kişisel bildirimin yanı sıra tapınaklar da bağlı bulunan inananların sayısını bildirir. 17. yüzyıldan beri, Japonya'da Şinto tapınaklarına kayıt işlemini zorunlu kılan yasalar vardır. Bu işlem yüzünden, Japonların yaklaşık &75-90'ı tapınak kayıtlarında yer almaktadır. Bu da inananların kesin sayısını büyük oranda tahrif eder. Bazı anketler sonuçları Japonların yaklaşık %3.3'ünün kendisini "Şinto" olarak tanımladığını göstermiştir.[4]
[değiştir] Dinle İlgili Bazı Konu ve Anlayışlar
[değiştir] Din ve Birey
Bireylerin din karşısındaki tutumları şöyledir:
- Dini: Bütün din yanlısı dindar, dinci hareketler bu gruba girer.
- Dinsiz: Bir dine inanmayan, bir dine bağlanmayan, dini reddeden, din düşmanlığı güden hareketler.
- Dindışı: Seküler veya laik hareketler. Aydınlanma'dan sonra, kilisenin dünyevi egemenliğini derdeden, inançsız ve dinsiz olmayan, fakat dini olana, ne sen bana karış ne ben sana karışayım diyen hareketler. Bu grup, dini gruptan daha dindar ama laik de olabilir.
- Nötr: Din karşısında hiçbir görüşü bulunmayanlar. Gelişmiş demokrasideki tutumlar. Ne dine bağlanır, ne karışır, ne laik tavrı bulunmaz.
Tabii bu tablo gözlem ve deneyi temel alan bir tablodur. Her grup kendi içinde ayrıca kategorilere ayrılabilmektedir. Her grup bu tabloyu kabul etmeyebilir. Mesela Dini gruba göre dini ve dinsiz dışında grup olmaz, bu grupta dinler hak din/batıl din ekseninde değerlendirilir. Her grupta radikal ve ılımlı ayrımları görülebilir.
Devletler de bir büyük bireyler bedenidir ve yukardaki tutum ve davranışlar devletlerde de görülür. Demokratik devlet, dine ilgisizdir. Dini devlet, teokratik devlettir. Seküler veya laik devlet, din işleriyle dünya işlerini ayırmıştır, ama bunların bir kısmı dine bağlı devlet, bir kısmı devlete bağlı din şeklindedir. Dinsiz devlette ise, hiçbir din tanınmaz.
[değiştir] Din ve Bilim
Dini bilgi, çoğu dindar insana göre, dini önderler, kutsal metinler ve/veya şahsi ilham ile kazanılır. Bazı dinlere göre bu tür bir bilgi sınırsız bir mahiyettedir ve her türlü soru ve soruna cevap niteliği taşır. Bazı dinlere göre ise dini bilgi hayata özellikle dini ve pratik anlamda etki eder ve gözlem ile elde edilen bilgiyi tamamlayıcı niteliğe sahiptir. Bazı dinler ve dindar grup ve bireylere göre ise bahsedilen yollardan elde edilen dini bilgi kesin, şüphesiz ve asla yanılmaz türdendir. Dini bilginin tanımı, idrak ve tahlil ediliş biçimleri çoğu zaman dinden dine, mezhepten mezhebe ve bireyden bireye değişiklik gösterir.
Bilimsel bilgi ve metod ise, tam tersi biçimde, dünya ile birebir temasa dayanır ve sadece fiziksel evren ile ilgili kozmolojik soru ve sorunlara cevap verebilir - cevap arar. Tüm bilimsel bilgi şüphe ihtimali barındırır ve daha sağlam delillere dayanacak gelişim ve değişime açıktır.
[değiştir] Din, Felsefe ve Metafizik
Dini ve bilimsel doktrinler arasında, metafiziksel kozmolojinin felsefi perspektifi yer almaktadır. Bu yaklaşım, antik çapda evren, insanlık ve Tanrı kavramının doğası üzerine mantıki yargılar çıkarmaya çalışmaktaydı. Din ve Bililm arasındaki anlaşmazlığı çözmek için geliştirilmiş önemli felsefi araçlardan biri de Occam'lı William tarafından dini savunmak için geliştirilmiş, "Occam'ın usturası"dır. Fakat bu argüman sıklıkla bilim felsefesinde bilimi savunmak için kullanılmaktadır.
Bu hususta not edilmesi gereken bir şey de felsefenin epistemoloji dalıdır. Bu dal, bir inancın doğru veya yanlış olduğunu nasıl anlayacağımız veya kabul edeceğimizi sorgular.
[değiştir] Ezoterizm ve Mistisizm
Mistisizm, felsefe ve metafiziğin aksine, mantığın yücelme ve aydınlanmanın en önemli yolu olmadığını öne sürer. Daha çok çeşitli fiziksel disiplinlerde odaklanır; yoga, açlık, dönme (örneğin sema), çile ve hatta psikoaktif maddelerin kullanımı gibi.
Mistisizm, mutlak gerçek, ilahi olan, ruhani hakikat veya Tanrı ile veya onun varlığının bilinci ile birleşmeye çalışmak, bunun için çeşitli yol ve öğretileri takip etmek, buna rasyonel düşünce ile ulaşılamayacağını bildirmektir. Mistikler, deneysel ve entelektüel kavrayışın ötesinde çeşitli gerçekliklerin varlığına inanır ve bunlara kişisel deneyimlerle (tecrübe) ulaşılabileceğini düşünürler.
Ezoterizm, inanç yerine entelektüel anlayışa dayanmayı, dinden daha sofistike olduğunu ve psiko-spiritüel transformasyon teknikleriyle felsefede çeşitli gelişmelere neden olabilineceğini öne sürer (bknz. ezoterik kozmoloji). Ezoterizm, sadece gelişmiş, imtiyazlı kişilere açık olan 'gizli' bilginin varlığından bahseder. Bu kamuya açık olan egzoterik bilginin tersidir. Özellikle ruhsal (ruhani) uygulamala ve disiplinlere önem verir ve uygulanır. Antik Yunanistan'ın mistik dinleri ve modern Scientology dini Ezoterizm'in örneklerindendir.
[değiştir] Daha Fazla Bilgi
[değiştir] Dini İnançlar
- İnanç şekilleri: anarşizm - transteizm - deizm - henoteizm innateizm - malteizm - monizm - monoteizm - panteizm - panenteizm - politeizm - teizm
- Bazı dini dünya görüşlerinin barındırdığı çeşitli varlıklar: tanrı - tanrıça - melek - şeytan - cin - hayvan tapınımı - yarıtanrı - deva - ekam - peygamber - gök baba - güneş ilahı - ruh
- Bazı dini dünya görüşlerinde bulunan çeşitli kavramlar: Dharma Yukam - ahiret - seçilmiş insanlar - yaratılış inancı - dünyanın sonu - cennet - cehennem - karma - mucize - mokşa - nirvana - diriliş - kurtuluş - ruh - doğaüstü
[değiştir] Deneyim ve Uygulamalar
- Dini uygulamalar: kehanet - vecd - cin veya şeytan çıkarma - inanç - rahmet - büyü - meditasyon - mistisizm - dua - tövbe - kurban etmek - hurafe - tapma
- Dinler tarafından hoş görülmeyen uygulamalar: dinden dönme - dalalet - putperestlik - günah
- İlgili konular: din felsefesi - teoloji - mitoloji
[değiştir] Din Bilimleri ve İncelemeleri
- Dine akademik yaklaşımlar: din antropolojisi - mukayeseli din - karşılaştırmalı mistisizm - din psikolojisi - din sosyolojisi
- Dinlerin tipleri: ata tapımı - sivil din - halk dini/folk din - fundamentalizm - mistik din - New Age - paganizm - şamanizm - ruhanilik - totemcilik - animizm
- Bazı dinlerin özellikleri: ruhban - amentü - kült - dogma - ortodoksluk - rahipler
- Doğu ve Batı dini geleneklerinin karşılaştırılması
- Tanrı'nın varlığını destekleyen ve reddeden argümanlar
[değiştir] Din ve Toplum
- Dini ve toplumsal meseleler
- Dini oluşumlar: kült - fırka - mezhep
- Dini özgürlük - din ve inanç özgürlüğü
- Erdem
[değiştir] İlgili Felsefi Tutumlar
- Balagangadhara
- Dualizm (akıl felsefesi)
- İdealizm (felsefe)
- Vitalizm
[değiştir] Dine Muhalefet
- Bazı dinlerin sorunlu etkileri: dini şiddet
- Genel eleştiri: Din eleştirisi
- Seküler inançlar: agnostisizm - ateizm - sekülerizm - seküler hümanizm
- Dinsizlik
[değiştir] Karşılaştır
- Naturalizm (felsefe)
- Materyalizm (felsefe)
[değiştir] Göz At
[değiştir] Kaynakça
- İngilizce Vikipedi Din maddesi
- Saint Augustine; The Confessions of Saint Augustine (John K. Ryan translator); Image (1960), ISBN 0-385-02955-1.
- Descartes, René; Meditations on First Philosophy; Bobbs-Merril (1960), ISBN 0-672-60191-5.
- Durant, Will (& Ariel (uncredited)); Our Oriental Heritage; MJF Books (1997), ISBN 1567310125.
- Durant, Will (& Ariel (uncredited)); Caesar and Christ; MJF Books (1994), ISBN 1567310141
- Durant, Will (& Ariel (uncredited)); The Age of Faith; Simon & Schuster (1980), ISBN 0671012002.
- Gonick, Larry; The Cartoon History of the Universe; Doubleday, vol. 1 (1990) ISBN 0-385-26520-4, vol. II (1994) ISBN#0-385-42093-5, W. W. Norton, vol. III (2002) ISBN 0-393-05184-6.
- Lao Tzu; Tao Te Ching (Victor H. Mair translator); Bantam (1998).
- The Holy Bible, King James Version; New American Library (1974).
- The Koran; Penguin (2000), ISBN 0140445587.
- The Origin of Live & Death, African Creation Myths; Heinemann (1966).
- Poems of Heaven and Hell from Ancient Mesopotamia; Penguin (1971).
- The World Almanac (annual), World Almanac Books, ISBN 0-88687-964-7.
- United States Constitution
- "Selected Works" Marcus Tullius Cicero
- The World Almanac (for numbers of adherents of various religions), 2005
- encyclopedia.com - Din maddesi
- Thomson Gale Encyclopedia of Religin, Edition 2, Vol. 11, "Religion", 0-02-865733-0
[değiştir] Dış Bağlantılar
- Dunyadinleri.com
- Alternatifforum: farklı dinlerden katılımcıların dini tatıştıkları alan
- Din bilimleri akademik araştırma merkezi
- Dinler hakkında fikir ve tartışmalar
- religion-online.org (İngilizce)
- Virtual Religion Index (İngilizce)
- adherents.com - Dünya dinlerinin bağlılarının istatistiklerini vermekte. (İngilizce)
