Tanrı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

felsefe Portalı

Bu maddede monoteistik ve henoteistik Tanrı anlayışı ve sözcüğün tarihi süreci açıklanmaktadır. Politeistik tanrı ve tanrıça anlayışları için: Tanrı (erkek) ve Tanrıça maddelerine bakınız.

Tanrı, özellikle monoteistler (tek tanrıcılar) tarafından evrenin tek yaratıcı ve yöneticisi olduğuna inanılan ilahi varlık için kullanılan Türkçe sözcüktür. Politeistik inançlarda genelde ilahların cinsiyeti bulunur ve erkek olanlarına tanrı, kadın olanlarına tanrıça denir. Tanrı kavramı her monoteistik ve henoteistik inançta değişiklik gösterir. Yine de bu farklı inançlardaki tanrı kavramını tanımlamak için sadece tanrı sözcüğü kullanılabilir. Teolog ve filozoflar, tarih boyunca, sayısız Tanrı kavram ve anlayışlarını incelemişlerdir. Felsefenin metafizik dalı Tanrı'nın varlığı sorusunu konu edinse de, bu soru din felsefesi alanında da incelenen önemli tartışmalardandır.

[değiştir] Etimolojisi

İslam öncesi dönemde Türklerin tapındıkları Tengri isimli ve "gök" ya da "hamdedilen, şükredilen" anlamına gelen varlığa verilen ad iken zaman içinde uğradığı değişimle doğaüstü yaratıcı güce veya değişik kültürlerin tapındıkları benzer güçlere, varlıklara verilen genel ad olmuştur.

TDK Güncel Türkçe Sözlük'üne göre, tanrı sözcüğü "Çok tanrıcılıkta var olduğuna inanılan insanüstü varlıklardan her biri, ilah." ve özel isim olarak da "Allah." anlamlarına gelmektedir.¹

Günümüzde Allah ismi yerine de kullanıldığı gibi, biraz da İslam'ın kültürel etkisi nedeniyle, Allah sözcüğü Türkçe bir sözcük olarak diğer monoteistik inançlardaki, özellikle de İbrahimi dinlerdeki, Tanrı kavramı için, tanrı sözcüğü yerine kullanılmıştır fakat bu İslam dinince kabul edilmeyen bir davranış olarak tanımlanabilmektedir.

M.Ö. 1766 yılında yazılan Çin kronikinde geçen en eski tutanaklarda bulunulan en eski Türkçe kelimeler tanrı, ordu ve kut (mutluluk) kelimeleridir.[1]

Türkçe'de Çalap da tanrı için kullanılan başka bir isimdir.

[değiştir] İslam'da Tanrı

İslam dininde Allah ismi, Tanrı'nın özel ismidir ve genel olarak "Tanrı" ismi yerine kullanılır. İlah, Semitik El ismi ile akraba olan ve genel olarak Tanrı anlamında kullanılan bir başka sözcüktür. Allah ise belirlilik eki getirilmiş özel isimdir. İslam'da Allah'ın çeşitli sıfatlarından oluşan Allah'ın adları, Esmaül Hüsna yani Güzel İsimler mevcuttur. Modern zamanlarda İslami çevrelerde, Allah dışında ve bu Esmaül hüsnada olmayan sözcüklerin Allah sözcüğü yerine İslam'daki "Tanrı" kavramı için kullanılmasını rahatsızlık verici bulunduğu olmuştur.

[değiştir] Neo-spiritüalizm’de Tanrı

Neo-spiritüalizm’in Tanrı hakkındaki temel görüşü özetle şöyledir: O Mutlak’tır; yaratılanlar ise görece (izafi) ve görelidir (nispî). Dolayısıyla, görece ve göreli hiçbir varlık Mutlak'la kıyaslanamaz, oranlanamaz (nispet edilemez) ve yine dolayısıyla, Mutlak hiçbir şeyle, hiçbir tarzda, hiçbir yolda ilinti ve kıyas kabul etmez; O’na hiçbir değer takdir edilemez. O Mutlak olduğundan, görece ve göreli olan varlıkların sıfatlarıyla ifade edilemez; dolayısıyla, O'na kıyasa ve oranlamaya dayalı anlayış ve kabullerimize göre yakıştırılacak bir sıfat ne kadar yüksek düzeyli kabul edilirse edilsin ve ne kadar ideal olursa olsun, O'nu ifade edemez. Yaratılanların düzeninin görece ve göreli olması, bu düzeni sağlayan İlahi irade yasaları’nın yine göreli bir değeri olan zekalar tarafından uygulanmasını gerektirmiştir.