Fundamentalizm

Vikipedi, özgür ansiklopedi

İncil'in kelimesi kelimesine okunup savunulması, hayata uygulanması için başlatılan Protestan harekete verilen bu tanımlama genişleyerek bütün dini hareketlerdeki ideolojik öze vurgu yapan bir karaktere büründü. Kavram sıklıkla radikalizm=köktencilikle karıştırıldı.

Kavram giderek İslami hareketle özdeşleşti. Köktendincilik şeklinde kullanıldı. Halbuki kavram her ideoloji içinde bulunabilen aşırı bir tutuma ilişkindi.

İslam açısından öze dönüş hareketleri modernizme karşı da olabilir, modernist de. Tepkici ve geri olabilir. Kitap değişmezdir, tarihsel olan insandır. Kutsal hukuk herşeyin üzerindedir. Din büyükleri yanılmaz.

Fundamentalizm terörist bir hareket değildir ancak Batı'da İslami hareketler üzerinde bu anlamda kullanılmaktadır. İslam'ın kendi şeriat yorumunda ise çeşitli uygulamalar vardır. Fundamentalizm tutumu, despot devlete karşı direniş anlamından Asr-ı Saadet'e dönüş anlamına kadar yayılmaktadır. Sünni ve Şii geleneğinde farklılıklar vardır. İslamcılık ve radikal fundamentalizm terimleri de bu hareketler için kullanılır.

Amerikan Hıristiyan Fundamentalizmi devrim sonrası hareketlerden, binyılcılığa, evrim ve kürtaj karşıtlığına dayanır. Terimin dayanağı, kutsal metinleri biraraya getiren The Fundamentals kitabıdır. Buradaki inanış Kitabı mukaddes mutlaktır, Mesih gelecektir. Armageddon savaşı çıkacaktır. Amerikan fundamentalizmi de çeşitlidir. Evanjelikler, Metodistler, Baptistler.

Muhafazakarlık gibi, fundamentalizm de tek bir ideoloji değildir, hemen her türlü hareketin fundamentalizmi bulunabilir.

Kaynaklar: Manuel Castells, Kimliğin Gücü, İBÜY Y.İst.2006, c.2.