Kosova

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Bisedimet për statusin përfundimtar të Kosovës kanë filluar. Në artikullin Pavarsia e Kosovës mund të lexoni më shumë.

Portali Kosovë

Kosova UNMIK Kosovo
OKB Protektorat

Gjuhë zyrtare	Shqip,Serbisht Anglisht ¹
Kryeqyteti	Prishtina
Sistemi	Republikë²
President	Fatmir Sejdiu
Kryeministër	Agim Çeku
Sipërfaqja -totale -ujore	10,887 km² - ( -ta) %
Popullsia - Totale - Dendësia	2 100 000 (2004) - ( -ta) 175 b. / km²
Monedha	Euro
Zona kohore	UTC + 01:00, verës + 02:00
Pavarësia nga Jugosllavia	2 korrik 1990 - (shpallur) 10 Qershor 1999³
Festa nacionale	28 Nëntori
Në OKB nga	10 Qershor 1999⁴
Himni kombëtar	Hymni i Flamurit⁵
Prefiksi telefonik	+`381`
1.Përdoret si zyrtare në administratën e UNMIK-ut 2. Sipas Rez. 1244 ndërtohet Republikë Parlamentare 3.Ndërhyrja e OKB-së. 4.Protektorat i OKB-së 5.Himni Kombëtar Shqiptar konsiderohet si i tillë edhe në Kosovë
redaktoni

Kosova, është rajon në jugperëndim të Ballkanit dhe kufizohet në veri me Serbinë, në jug me Maqedoninë dhe në përendim me Republikën e Shqipërisë dhe Malin e Zi. Kosova ishte një krahinë e Republikës së Serbisë me okupim (1946-1968), pastaj një krahinë autonome e Republikës Socialiste Federale të Jugosllavisë (1968-1989), krahinë e okupuar e Republikës së Serbisë (1989-1999), ndërsa tani është e vendosur nën administrim të Kombeve të Bashkuara, gjegjësisht nën Misionin e Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) prej qershorit 1999.

Kosova është e krijuar nëpër fushë malore të Fushës së Kosovës dhe nga grupe malesh molare që e rrethojnë: rrethimi Bjeshkët e Nëmuna dhe të maleve të Sharrit, që lartësohen deri në 2 640 m. Shumica e pjesëve te saj është në më shumë se 500 m lartësi mbidetare; ka 3 lumenj: Llapi, Ibri dhe Drini i Bardhë. Edhe pse ka gjithë këtë pasurin në minerale (shtresë e rëndësishme me plumb, zink, linjit, nikel dhe magnezit), në një kohë të gjatë Kosova ishte një ndër rajonet më të varfëra të Evropës.

Prodhimet kryesore bujqësore janë misri, gruri dhe elbi, patatet, kumbullat dhe duhani; druri është prodhim me shumicë. Në Kosovë gjithashtu vërehet prania e hortikulturës dhe të vitikultures së ndryshme. Blegtoria, si ajo e kaut dhe ovinit është aktivitet madhështor në bjeshkët e Kosovës.

Qytetet e mëdha janë Prishtina, kryeqyteti, Prizereni, Mitrovica dhe Peja, kjo e fundit është edhe selia e kishes ortodoxe (1557-1766). Shumicë e popullsisë janë shiptarët me 90 %, dhe pakicat serbët me 8 %, pakicat tjera 2 % . Me 1 Janar 2002, valuta evropiane euro është valutë zyrtare në Kosovë.

H U N G A R I A

R U M A N I A

BULLGARIA

MAQEDONIA

SHQIPËRIA

KROACIA

BOSNJA
dhe
HER CEGOVINA

VOJVODINA

M A L C I A

SERBIA

Prishtina

S a n x h a k u

T o p l i c a

redaktoni hartën

[redaktoni] Histori

Historia e Kosovës

Dardania
Mesjeta
Per. Osmane
Shqipëria
Jugosllavia
Republika
Kosova

Vilajet i Kosovës 1877

Artikulli kryesor : Historia e Kosovës

Afeksioni Romak

Është vërtetuar se Ilirët, stërgjyshërit e shqiptarëve të sotëm, kanë qenë popull vendas në gadishullin e Ballkanit, gjithashtu edhe fisi Ilir i Dardanëve i cili popullonte Dardaninë antike, Kosovën e sotme. Territoret e Ilirisë antike, përbëheshin edhe nga trevat e Dardanisë (Kosovës së sotme) si dhe të një pjese të Maqedonisë antike. E tëra përfundoi me shtrirjen e Perandorisë Romake, me okupimin dhe aneksimin, një nga një, të territoreve të mbretërive të fiseve. Qysh në shekullin VIII (e.r), ato fise Ilire filluan edhe të "romanizohen" nga perandoria Bizantine-Romake.

Dardania - Mbretëria Ilire
Provinca Dardania - perandoria Romake
Sanxhaku i Kosovës ( 1455-1878 perandoria Osmane)
Vilajeti i Kosovës 1878-1912 perandoria Osmane)
Territor jo kompakt nën administrimin Serb, Shqiptar, Italian dhe Gjerman (1912-1945)
Territori Autonom i Kosovës dhe Metohisë (1945-1963) RPF e sllavëve të jugut-Jugosllavia (RSFJ)
Krahina Autonome e Kosovës dhe Metohisë(1963-1968) RSF e Jugosllavisë
Krahina Socialiste Autonome e Kosovës (1968-1989) RSF e Jugosllavisë
- Republika e Kosovës (për Shqiptarët) banorë autokton të territorit
- Autonomska Pokraina KOSMET (për Serbët) ~~federata serbo-malazeze~~{2006} Serbia
Kosovo - Kosova (UNMIK) (10 Qershor 1999- Rezoluta 1242 e KS të OKB - deri më sot (2005)) Organizata e Kombeve të Bashkuara

[redaktoni] Politika

[redaktoni] Kushtetuta e Kosovës

Artikulli kryesor: Kushtetuta e Kaçanikut

Kushtetuta e Kosovës është baza e Republikës së Kosovës. Kushtetuta e Kaçanikut e cila është nxjerrë nga Kuvendi i Republikës së Kosovës më 10 shtator 1990 është e bazuar në Deklaraten e Pavarësisë të shpalluar më 2 korrik 1990. Pas luftës që populli shqiptar i Kosovës ka pasur me Okupatorët Serbë të prirë nga qeveria e Sllobodan Millosheviqit dhe Armata Popullore e Jugosllavisë dhe ndërhyrjes së NATO-s OKB-së në konflikt, banorët e Kosovës edhe përkundër presioneve nga administruesit e dërguar nga OKB-ja punojnë për ta zbatuar plotësisht në teritorin e Kosovës. Kjo mbarëvajtje një mënyrë a tjetren pengohet nga Republika e Serbisë. Momentalisht në fuqi është Korniza Kushtetute e Kosovës.

[redaktoni] Marëdhëniet e jashtme

Marrëdhëniet e jashtme nuk janë nën kompetencat e IPVQ-ve por janë kompetencë e rezervuar e UNMIK-ut gjegjësisht të Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara (PSSP-së). Dokumente të udhëtimit të leshuara nga UNMIK-u njihen nga më se 100 shtete të botës. Mirëpo këto dokumente udhëtimi në teritorin e Serbisë nuk vlejnë, ndersa ne teritorin e Malit Zi varresishte prej personelit te administrates Malazeze ato edhe pranohen. Qe nga viti 2000, Kosova ka nenshkruar disa marrëveshje, kryesisht ekonomike, me vendet e Ballkanit.

[redaktoni] Rregullimi i brendshëm

Artikulli kryesor: Misioni i Organizatës Kombeve të Bashkuara në Kosovë - UNMIK

Kosova, në bazë të Rezolutës 1244 është nën Protektoriatin e Këshillit Sigurimit të Organizatës Kombeve të Bashkuara, çka nënkupton Administrim të përkohshëm të Kosovës nga kjo organizatë e cila këtë e bënë me Misionin e saj në Kosovë të njohur me shkurtesen UNMIK. Misioni i Organizatës Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) udhëhiqet nga Autoriteti i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së .

Artikulli kryesor: Institucionet e Përkohëshme

Mirëpo, me kalimin e kohës, sipas Rezolutës 1244, UNMIK-u kishte për detyrë dhe i ndihmoi vendorët në krijimin e Institucioneve të Përkohëshme Vetqeverisëse të Kosovës (IPVQ), së pari me formimin e Këshillit Përkohshëm Administrativ-(KPA), ku ishin të përfaqësuara të gjitha grupet politike dhe bashkësitë etnike që jetojnë në Kosovë. Në vitin 2001 nxjerr Kornizën Kushtetuese të Kosovës, dokument i cili është miratuar me konsenzus në mes të strukturave ndërkombtare dhe UNMIK-ut në njëren anë dhe atyre vendore të KPA-së. Në bazë të Kornizës Kushtetuese fillon ndërtimi i institusioneve vendore si dhe funksionalizimi dhe demokratizimi i tyre nën mbikqyrjen ndërkombëtare. Njihet e drejta për krijimin e institucioneve vetëqeverisëse, si ato qendrore ashtu edhe lokale, përmes zgjedhjeve të lira dhe votës së lirë të qytetarëve për të dy nivelet e pushtetit.

Kosova fiton të drejtën që të ketë Presidentin e Kosovës (me Kabinetin e Presidentit), Parlamentin e Kosovës (të përbërë nga 120 ulëse, 100 ulëse për deputetët e zgjedhur nga vota e lirë, ndërsa, pavarësisht nga rezultatet e zgjedhjeve dhe numrit të fituar të votave, 10 ulëse janë të rezervuara për deputet e minoritetit serb si dhe 10 të tjera të rezervuara për minoritetet tjera si turq, egjiptas, boshnjak, ashkali, rom etj.). Kryetari dhe Kryesia e Parlamentit, Komisionet dhe Grupet parlamentare), dhe Qeverinë e Kosovës, (Kryeministri, ministrat dhe zëvendës ministrat). Funksionarët e këtyre institucioneve do të jenë të zgjedhur me votën e lirë të kosovarëve si dhe, njëkohësisht, edhe të pranuara nga UNMIK-u.

Artikulli kryesor: Zgjedhjet parlamentare

Deri tani Kosova ka kaluar nëpër dy palë zgjedhje qendrore dhe lokale, të vlersuara nga strukturat dhe vëzhguesit ndërkombtarë si mjaft të suksesëshme dhe demokratike. Pas zgjedhjeve të para në nivel qendrorë, pushteti udhëhiet nga Koalicioni i gjërë-gjithpërfshirës (partitë më të mëdha politike si dhe minoritarët), ndërsa, pas zgjedhjeve të dyta të mbajtura gjat vitit 2004, koalicioni qeverisës përbëhet nga LDK dhe AAK, ndërsa partitë tjera siq janë: PDK, ORA, PLK, PD, LPK mbeten në opozitë, ndërsa partitë politike të minoriteteve përfaqësohen sipas vendeve të rezervuara për ta sipas Kornizës Kushtetuese.

Kosova dhe regjionet

Artikulli kryesor: Agjensioni Kosovar i Mirëbesimit

Në fushën e drejtësisë, ekonomisë (AKM-Agjensioni Kosovar i Mirëbesimit për privatizimin e pronës dhe ndërmarrjeve shoqerore), policise, dhe në doganat përgjegjësitë janë pjesërisht të bartura te vendorët.

Artikulli kryesor: Trupat Mbrojtëse të Kosovës dhe Shërbimi Policor i Kosovës

Mbrojtja, siguria dhe marrëdhëniet ndërkombëtare, tani për tani, janë e drejtë e rezervuar e UNMIK-ut. Në sferën e mbrojtjes dhe sigurisë janë duke u funksionalizuar dhe pavarësuar, hap pas hapi, edhe institucionet vendore si TMK (Trupat Mbrojtëse të Kosovës) dhe SHPK (Shërbimi Policor i Kosovës), të cilat janë nën përkujdesin dhe mbikqyrjen e strukturave të UNMIK-ut, por të udhëhequra nga vendorët.

Artikulli kryesor: Standarti Demokratik në Kosovë

Kosova si një vend multietnik dhe multikonfesional, demokratik dhe i barabartë për të gjithë dhe stabil është në prosperitet të një zhvillimi të qëndrueshëm dhe me perspektivë në integrimet euro-atlantike. E drejta në kthim, në pronë, në lëvizje të lirë dhe në krijimin e një mjedisi të shëndoshë dhe tolerant për të gjithë qytetarët e Kosovës, janë disa prej parakushteve që duhet të plotësohen, si nga institucionet ashtu edhe nga popullsia shumicë e Kosovës, në menyrë që, sa më parë, me Standarte të arrihet edhe Pavarsia si status i vetëm për Kosovën. Viti 2005 paraqet fillimin e mbarimit të çështjes në zgjidhjen e statusit përfundimtar të Kosovës. Kosova e pavarur është zgjidhja e vetme që garanton stabilitet të qëndrueshëm në tërë regjionin e Ballkanit, sepse, vetëm të barabartë mund të hyjmë në Evropën e bashkuar.(E-04-OA)

[redaktoni] Presidenti i Kosovës

Artikulli kryesor President i Kosovës

Fatmir Sejdiu- 10 shkurt 2006-në vazhdim

[redaktoni] Kryeministri i Kosovës

Artikulli kryesor Kryeministri i Kosovës

Agim Çeku- 10 shkurt 2006-në vazhdim

[redaktoni] Gjeografia

Artikulli kryesorë : Gjeografia e Kosovës

[redaktoni] Rajonet e Kosovës

Artikulli kryesor: Njësitë Administrative

Venbanimet e Kosovës: Vendbanime në Kosovë

Rajoni i Gjakovës me komunat Gjakovë, Deçan
Rajoni i Gjilanit me komunat Gjilan, Dardanë, Viti
Rajoni i Mitrovicës me komunat Mitrovicë, Vushtrri, Zveqan, Zubin Potok, Leposaviq, Skenderaj
Rajoni i Pejës me komunat Pejë, Burim, Klinë
Rajoni i Prizrenit me komunat Prizren, Rahovec,Sharr, Therrandë, Malishevë
Rajoni i Prishtinës me komunat Prishtinë, Kastriot, Fushë Kosovë, Lipjan, Novobërdë, Besjanë, Drenas
Rajoni i Ferizajit me komunat Ferizaj, Shtime, Kaçanik, Shtërpcë

(Rajon i administruar nga Serbia dhe Mali i Zi)
- Rajoni i Preshevës me komunat Preshevë, Bujanoc, Medvegjë.

[redaktoni] Ekonomia

Artikulli kryesor : Ekonomia e Kosovës

Oda Ekonomike e Kosovës ose shkurtesa OEK'''

OEK-ja është organizatë profesionale jofitimprurëse dhe subjekt juridik i pavarur i Kosovës. Selia e OEK-së është në Prishtinë, dhe ajo udhëhiqet nga Besim Beqaj.

[redaktoni] Demografia

Demografia e Kosovës
Ilirët
Dardanët
Dyndja sllave
Per. Osmane
Shqipëria
Kolonizimi
Republika
Kosova

Popullsia Gjithsejt 2 100 000 (vlerësim nga M. Limani-1992)
Dendësia e Popullsisë 175 p/km2
Grupet Etnike
- Shqiptarë 95%
- Serb 3 deri 4%
- Grupet tjera etnike 1 deri 2%
Shpërndarja sipas moshës
- 0-14 vjet 33%
- 15-64 vjet 61%
- 65 e me të vjetër 6%