Potop (Biblia)

Z Wikipedii

Potop to występująca w wielu dawno powstałych wierzeniach wielka powódź zesłana przez Boga lub bogów i obejmująca całą ziemię. Najbardziej znana w Europie opowieść o potopie pochodzi z Biblii.

Spis treści 1 Potop biblijny 2 Mezopotamskie opowieści o potopie 3 Historyczność potopu 4 Dodatki 4.1 Cytaty biblijne dotyczące tekstu 4.2 Bibliografia

[edytuj] Potop biblijny

Ta opowieść o potopie, którą znamy z Biblii, jest najprawdopodobniej połączeniem wersji dwóch różnych autorów, nie znających się wzajemnie. Taka hipoteza stanowi wiarygodne wyjaśnienie sprzeczności, występujących w tym fragmencie Biblii dość często. Biblistyka nadała tym dwóm Autorom imiona: Jahwista oraz Priester (niem. Kapłan).

Biblijna relacja o potopie poprzedzona jest opowieścią o tym, jak to synowie boży (w oryginale można rozumieć, że Boga lub bogów) brali sobie za żony kobiety ludzkie. Następnie Jahwe mówi - tutaj podajemy tylko jedno z tłumaczeń jego wypowiedzi - iż jego duch nie będzie przebywał w człowieku na zawsze (bo człowiek jest ciałem) i że odtąd człowiek żył będzie sto dwadzieścia lat. Całe to zdarzenie ma miejsce w czasach, gdy na ziemi żyli Nefilim (ze względu na problemy z tłumaczeniem tego wyrazu wiele przekładów Biblii go nie tłumaczy), którzy byli (w zależności od tłumaczenia) mocarzami, olbrzymami lub może herosami.

Niejasny ten fragment bywa interpretowany jako ukazanie niezadowolenia Pana z upadku świata przez niego stworzonego; oto Pan - niezadowolony z tego, co synowie boży czynią z kobietami ludzkimi - skraca życie swego tworu: człowieka. Według takiej interpretacji fragment ten byłby naturalnym preludium potopu, również spowodowanego niezadowoleniem Boga z człowieka. Inne podejścia do fragmentu o synach bożych i reakcji Pana przedstawione są pobieżnie w przypisach ^{Biblia_Nehilim}, gdyż - choć fascynujące - nie mają związku z potopem.

I widział JHWH, że rozmnożyło się zło ludzkie na ziemi, i że wszelkie skłonności ich i myśli serca ich były tylko złe po wszystkie dni. I żałował JHWH, że uczynił człowieka na ziemi.

I zasmucił się w swoim sercu.

Księga Rodzaju 6,5-6, cytat za ^Fried (¹)

W Biblii zesłanie powodzi przez Boga wynika z wielkiej nieprawości ludzi. Bóg nakazał Noemu zbudować wielką Arkę i zabrać na nią rodzinę Noego oraz zwierzęta, by te mogły ocaleć. Tu następują rozbieżności: w jednym miejscu Biblii jest mowa, że Noe miał wziąć na Arkę po parze wszystkich zwierząt, w innym, że miał wziąć:

• po siedem zwierząt czystych każdego rodzaju i każdej płci (tak podaje Świderkówna ^Świder), choć z niektórych tłumaczeń można także zrozumieć, że po siedem zwierząt każdego rodzaju, w tym samce i samice.
• podobnie po siedem ptaków każdego rodzaju i każdej płci (znów - być może po 7 każdego rodzaju, w tym samce i samice)
• po parze nieczystych.

Być może różnica co do ilości zwierząt wziętych przez Noego wynika z tego, iż według relacji jednego z autorów Biblii człowiek na tym etapie żywił się wyłącznie roślinami (Rdz 1:29 ⁴), stąd Noemu wystarczyło po parze każdego zwierzęcia, drugi zaś autor wziął pod uwagę to, że rodzina Noego będzie zjadała zwierzęta czyste i w jego wersji Noe bierze po 14 (ewentualnie 7) zwierząt czystych. Jednak ten Autor, w relacji którego Noe bierze po parze wszystkich zwierząt również zna podział na zwierzęta czyste i nieczyste, o czym świadczy Genesis 7,8-9. Trochę więcej o autorach Księgi Rodzaju w dziale Teoria źródeł.

Noe wraz z rodziną przetrzymał opady deszczu na arce przez 40 dni i 40 nocy (symbolika) i dryfował po oceanie przez następne 150 dni ( Rdz 7,17-24 ², Rdz 8,3 ³. Potop ukazywał gniew Boży, który na początku Biblii jest wszędzie widoczny. Według tradycyjnej chronologii biblijnej ta ogólnoświatowa powódź miała miejsce w roku 2302 p.n.e..

Po zakończeniu potopu biblijnego:

• Noe składa Panu ofiarę całopalną, zaś Pan obiecuje sobie w sercu, iż nigdy nie skaże ziemi z powodu człowieka (źródło Jahwistyczne);
• Bóg wygłasza większe przemówienie w którym m.in. przeznacza mięso zwierząt na żywność człowieka (wcześniej u tego autora człowiek żywił się roślinami) i zawiera z Noem przymierze (źródło kapłańskie).

Pomimo pewnej spektakularności potop przypuszczalnie nie osiągnął celu trwałego oczyszczenia ziemi; po zakończeniu potopu Pan mówi w swym sercu: "Już nigdy nie będę przeklinał ziemi z powodu człowieka, gdyż myśli serca ludzkiego są złe od młodości jego" (Genesis 8:21, Biblia Warszawska). Tak więc jak człowiek był zły przed potopem, tak i po potopie zły pozostanie.

[edytuj] Mezopotamskie opowieści o potopie

Najstarsza mezopotamska wersja opowieści o potopie zachowała się na sumeryjskiej tabliczce, niestety, bardzo uszkodzonej (Nippur, 2 poł. II tysiąclecia p.n.e.). Ocalał tylko fragment dotyczący okresu przedpotopowego, opis potopu i epilog. Dlatego nie wiemy, dlaczego na zgromadzeniu bogów podjęto decyzję o wygubieniu ludzkości przez zesłanie potopu. Wiemy tylko, że niektórzy z bogów żałowali tego, co zaplanowano. Przychylny ludziom bóg Enki udał się do Szuruppak, gdzie panował bogobojny król Ziusudra. Stanął po jednej stronie muru, podczas gdy Ziusudra stał po drugiej. Enki, żeby formalnie dotrzymać przysięgi zachowania tajemnicy, mówił do ściany, a nie do króla. Ostrzegł o planowanym potopie i, jak można przypuszczać, bo w tym miejscu występuje kilkudziesięciolinijkowa luka, podał szczegółowe wskazówki budowy wielkiej łodzi. Dalsza część tekstu opisuje potop oraz jego zakończenie:

Wszystkie niszczycielskie wichury zaatakowały naraz, w tym samym czasie potop zalał miasta. Po siedmiu dniach i siedmiu nocach, po tym, jak potop zalewał ziemię, pośród wielkich wód wiatr miotał arką. Pojawił się bóg Utu, roztaczając światło na niebie i ziemi. Ziusudra otworzył okno w arce i promienie Utu zabłysły w niej. Wówczas król Ziusudra padł na twarz przed Utu. Król złożył w ofierze woły i owce

Kolejną wersję opowieści odnajdujemy w babilońskim eposie o Atrachasisie (1600 p.n.e.). Po upływie setek lat od stworzenia ludzie rozmnożyli się, a "bogów niepokoił ich zgiełk". Król bogów Enlil postanowił zesłać zarazę, ale dzięki radzie boga Ea, ludziom udało się opanować klęskę. Po wiekach ludzie znów się rozmnożyli. Wtedy Enlil postanowił zesłać plagę głodu, ale znów dzięki Ea, po siedmiu latach, udało się uniknąć zguby. Wrócił urodzaj i ludzie znów się mnożyli. Wreszcie Enlil, z innymi bogami, podjął decyzję o całkowitym wytępieniu ludzkości w potopie. Podobnie jak w wersji sumeryjskiej, mamy przemowę do chaty trzcinowej. Enlil poleca bohaterowi zbudować arkę i podać rodakom kłamliwe wymówki, żeby wytłumaczyć budowę statku. Po ustaniu siedmiodniowego potopu bogini Nintu wystąpiła z gniewnym oskarżeniem bogów, a ludziom obiecała

Na muchy w moim naszyjniku z lapis-lazuli, zapamiętam ten dzień na zawsze.

co porównuje się do znaku tęczy z opowieści biblijnej.

Najbardziej znany wariant pochodzi z XI tabliczki eposu o Gilgameszu, gdzie bohater uratowany z potopu nosi imię Utnapisztim. Przyczyny potopu są nieznane ("do uczynienia potopu zachęciło bogów ich serce"). Można natomiast wnioskować z gniewnej przemowy Ea do Enlila po ustaniu klęski, że stało się tak wskutek nadmiernego rozmnożenia się ludzi, którzy zagrażali spokojowi bogów. Ponownie mamy przemowę do ścian chaty, podanie rodakom fałszywych przyczyn budowy arki i siedmiodniowy potop. Ta wersja, podobnie jak poprzednio omówiona, jest znacznie dramatyczniejsza i bardziej szczegółowa niż znana nam z tabliczki sumeryjskiej. Po zalaniu ziemi przez wody potopu arka zatrzymuje się na górze Nisir, po siedmiu dniach Utnapisztim wypuszcza gołębia, który powraca, nie mogąc znaleźć miejsca na spoczynek. Jaskółka także nie może znaleźć suchego lądu. Dopiero wypuszczony kruk znajduje ląd ("jadł, grzebał, fruwał i nie powrócił"), co staje się dla Utnapisztma sygnałem do opuszczenia statku i złożenia ofiar.

[edytuj] Historyczność potopu

• potop ogólnoświatowy

Zaistnienie ogólnoświatowego potopu w czasach współczesnych człowiekowi wielu wydaje się sprzeczne z biologią (rozmieszczenie i ewolucja gatunków) i geologią .

• potopy lokalne
  • Mezopotamiia

Na obszarze Mezopotamii znaleziono grube warstwy osadów oddzielających znaleziska archeologiczne w południowych miastach Ur, Kish oraz Fara, jednak w/g współczesnych analiz archeologicznych i lingwistycznych owe powodzie nie są podstawą do uznania ich jako biblijnego potopu.

• • Morze Czarne

Zdarzeniem na dużo większą skalę było wlanie się wód Morza Śródziemnego w nieckę dzisiejszego Morza Czarnego ok 5600 p.n.e.

• • tsunami na Morzu Śródziemnym

Ok 1800-1500 lat p.n.e. wybuchł wulkan na greckiej wyspie Santoryn powodując wystąpienie ogromnej fali tsunami ślady której odkryto m.in. na Krecie

[edytuj] Dodatki

[edytuj] Cytaty biblijne dotyczące tekstu

^{Biblia_Nehilim} 

duch Jahwe nie może / nie będzie pozostawał w człowieku	duch Jahwe nie będzie walczył z człowiekiem	duch Jahwe nie będzie oddziaływał na człowieka
Biblia Warszawsko-Praska (fragment) Biblia Tysiąclecia (fragment) Biblia Warszawska (r. 1975, fragment) Bible in Basic English (r. 1949, fragment) Tłumaczenie Jewish Publication Society (fragment) Revised Standard Version (r. 1952, fragment)	Biblia gdańska (r. 1632, fragment) King James Version (r. 1611, fragment) American Standard Version (r. 1901, fragment) New American Standard Bible (fragment) World English Bible (fragment) Young's Literal Translation (fragment) Tłumaczenie Artura Sandauera	Przekład Nowego Świata (r. 1997, fragment)

Oto co Artur Sandauer pisze o tłumaczeniu tego fragmentu: "Słowo jadon (>>wadzić się<<) tłumaczą niektórzy bibliści w oparciu o akadyjskie znaczenie słowa dananu jako >>przebywać<<. Byłby to jedyny przykład takiego użycia tego wyrazu." ^Sand

• ¹  Genesis 6,5-6 :

Na serwisie Apologetyka: Biblia Tysiąclecia | Biblia Warszawska | Bible in Basic English

Na serwisie Biblii Tysiąclecia: Rdz 6,5-6

• ²  Rdz 7,17:24
• ³  Rdz 8,3
• ⁴  Genesis 1,29 :

Na serwisie Apologetyka: Biblia Warszawska | Biblia Tysiąclecia | Bible in Basic English

Na serwisie Biblii Tysiąclecia: Rdz 1,29

Link do Bible in Basic English załączamy z następujących powodów:

1. Jest to tłumaczenie, które zrozumie nawet Polak średnio rozumiejący angielski;
2. Jest to tłumaczenie na wysokim poziomie naukowym;
3. Tłumaczeń na polski dostępnych na Internecie jest mało.

[edytuj] Bibliografia

• Marian Bielicki, Zapomniany Świat Sumerów, PIW, Warszawa 1966
• ^Fried  Richard Elliott Friedman Księga ukryta w Biblii, Da Capo, 2000, ISBN 8371575548
• ^Sand  Artur Sandauer, "Bóg, Szatan, Mesjasz i...?", w: Artur Sandauer, "Zebrane pisma krytyczne", tom 2, Państwowy Instytut Wydawniczy 1981.
• Krystyna Łyczkowska, Krystyna Szarzyńska, Mitologia Mezopotamii, WAiF, Warszawa 1981 ISBN 83-221-0132-5
• ^Stiller  Gilgamesz - epos babiloński i asyryjski ze szczątków odczytany i uzupełniony także pieśniami sumerskimi przez Roberta Stillera, vis-a-vis etiuda, Kraków 2004.
• ^Świder  Anna Świderkówna, Rozmowy o Biblii, PWN, Warszawa 2004 ISBN 8301114746
• Alexander i Edith Tollmanowie A jednak był potop: Od mitu do historycznej prawdy, przeł.: Elżbieta i Józef Kaźmierczakowie, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, ss. 327, ISBN 83-7180-141-6