Tiger II

Panzer VI Tiger II Königstiger
Algemene kenmerken
Bemanning	5
Lengte	10,26 m
Breedte	3,75 m
Hoogte	3,09 m
Gewicht	69,7 ton
Pantser en bewapening
Pantser	80-180 mm
Hoofdwapen	88 mm kanon - Doorslagkracht : 203/237mm op 100m afstand 165/193mm op 1000m afstand 132/153mm op 2000m afstand (resp. Pzgr.39 en Pzgr.40/43 munitie.)
Secundaire bewapening	2x 7,92 mm machinegeweer (demontabele in de romp die ook op de koepel geplaats kon worden, in de koepel naast het kanon [coaxiaal])
Mobiliteit
Motor	Maybach 12-cilinder benzinemotor 522 kW
Snelheid (op de weg)	35 km/h
Rijbereik	170 km

De Tiger II (latere benaming van de Panzerkampfwagen VI Ausf. B; SdKfz 182), ook bekend als Königstiger, was een zware Duitse tank die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ingezet, onder meer tijdens het Ardennenoffensief.

Dit gevechtsvoertuig was de opvolger van de Tiger I en woog 68 ton. De tank had voorop de toren een bepantsering van 180 mm en was uitgerust met het fameuze 88mm KwK 43 L/71 kanon. Dit kanon was een van de sterkste kanonnen uit de Tweede Wereldoorlog en kon het frontpantser van de meeste geallieerde tanks (zoals de T-34 en de M4 Sherman) tot een afstand van 1500 meter doorslaan. Het bereik van het kanon was een indrukwekkende tien kilometer. Hij kreeg de 12 cilinder HL 230 PB30 — 700 pk sterke — Maybach-motor waarmee eerder de lichtere Panther werd uitgerust.

Inhoud 1 Ontwikkeling 2 Beschrijving 3 Vergelijking met belangrijkste tegenhangers 4 Operationele geschiedenis

[bewerk] Ontwikkeling

De Duitsers hadden in 1941 een zware tank in ontwikkeling, de Tiger, die door een combinatie van goede bepantsering en sterke bewapening superieur zou zijn in een direct gevecht met alle bestaande tanks. Deze tank was echter, ondanks een vrij hoog gewicht, niet zo sterk bepantserd dat hij naar verwachting immuun zou blijven tegen de tankkanonnen waarvan men moest aannemen dat de geallieerden ze weldra in hun niewere tanktypes zouden inbouwen. Daarbij nam door grondstoffentekorten de kwaliteit van het Duitse staal af. Hitler wilde dan ook zo snel mogelijk zijn opvolger in dienst nemen, de Tiger II. De nieuwe tank moest niet alleen zwaarder gepantserd zijn maar ook het sterke 88 mm Lang 71 kanon gebruiken dat te groot was voor de toren van de Tiger I. Het nieuwe kanon zou ook het feit compenseren dat dat door tekorten aan wolfraam minder effectieve munitie gebruikt moest worden.

De plannen voor deze tank dateren van eind 1942, toen er op de open vlaktes in de Sovjet-Unie werd gevochten. De tank werd daarvoor ook ontworpen en kwam niet goed uit de voeten in West-Europa. Hij was te zwaar voor de meeste bruggen en slecht te manoeuvreren in nauwe straten. In Oost-Europa kwam de tank beter tot zijn recht; hij werd gevreesd door de Russen. In januari 1943 werd er een opdracht gegeven voor de ontwikkeling van prototypen.

Zowel Porsche als Henschel bouwden een prototype voor Krupp. Porsche had een prototype, het VK4502, ontwikkeld waarvan alleen de koepel, voorzien van een gekromde voorzijde, werd behouden. Hiervan waren al vijftig exemplaren gebouwd, waarmee de eerste vijftig exemplaren van de Tiger II werden uitgerust. Alle latere exemplaren hadden de toren van Henschels prototype, het VK4503, met een rechte voorkant; hiervoor werd een keuze gemaakt op 6 december 1943.

In november 1943 werd het eerste exemplaar afgebouwd; in januari 1944 liepen de eerste Köningstiger in massaproductie van de band. De productie werd echter gehinderd door geallieerde luchtaanvallen op de Henschel fabrieken. In totaal zijn er slechts 489 van de oorspronkelijk 1500 bestelde exemplaren gebouwd, plus drie testmodellen: V1, V2 en V3. De productie kwam eerst zeer traag op gang: vijf in januari en februari; zes in maart en april 1944. Toen steeg het aantal: vijftien in mei, 32 in juni, 45 in juli om een piek te bereiken van 94 in augustus. Door de bombardementen klapte de productie in elkaar: 63 in september; slechts 26 in oktober en november. Een korstondig herstel bracht het aantal op 56 in december maar daarna zakken de cijfers weer terug : 40 in januari 1945, 42 in februari, de laatste dertig in maart.

[bewerk] Beschrijving

De Tiger II was een zeer zware tank, niet alleen voor zijn tijd maar ook naar huidige normen. Zijn gewicht ligt dicht tegen de zeventigtonslimiet waarboven de mechanische betrouwbaarheid van een rupsvoertuig van deze grootte snel afneemt. Het hoge gewicht was onder andere een gevolg van het feit dat de Duitsers geen gegoten toren konden produceren en daarom de torenvorm inefficiënt was. Een andere factor was dat men door een tekort aan molybdeen voor de pantserproductie, over het horizontale vlak gemeten een dikker pantser nodig had om het gewenste beschermingsniveau te halen. De problemen werden enigzins beperkt door de toepassing van een 50° afgeschuind (150 mm) romppantser, dat voor hetzelfde gewicht zo'n 40% meer bescherming bood dan de 233 mm nominale dikte in het horizontale vlak en een efficiëntere vormgeving mogelijk maakte. Men bleef echter aan oude slechte gewoonten vasthouden, zoals het plaatsen van het aandrijfrad aan de voorkant, het gebruik van een vijfde bemanningslid en een zeer ruime munitievoorraad — ondanks dat de kans om een vijandelijke tank met één schot te vernietigen door het krachtige kanon sterk vergroot was. Door de korte ontwikkelingsperiode had men geen tijd de deelcomponenten zeer effectief op elkaar af te stemmen.

Het gewicht van de tank zorgde voor een hoog brandstofverbruik en beperkte de actieradius. De zwakke motorprestaties en versnellingsbakproblemen waren verantwoordelijk voor de moeilijke bestuurbaarheid van de Tiger II. De ophanging was niet berekend op het grote gewicht en sleet dan ook snel.

In een rechtstreeks gevecht was de Königstiger echter superieur aan iedere geallieerde tank, want hij kon de meeste tanks uitschakelen op meer dan 1500 meter terwijl die vaak alleen van dichtbij en van opzij de Tiger II konden vernietigen. Vooral wanneer de tank in een defensieve rol gebruikt werd had deze geen last van zijn tekortkomingen en kon bijna alleen uitgeschakeld worden vanuit de lucht of door een toevalstreffer op een zwakke plek. Zo'n 80% van de Tiger II's ging verloren door oorzaken die niets te maken hadden met vijandelijke actie: brandstoftekort, mechanisch defekt, blokkade door gesprongen of te zwakke bruggen, omsingeling en insluiting; slechts 20% door vijandelijk vuur waarvan nog eens een kleine helft door luchtaanvallen. Tijdens het Ardennenoffensief en ook daarna werden veel Tiger II's vernietigd door de eigen bemanning omdat de brandstofbevoorrading niet tot bij de gevechtseenheden geraakte wegens het geallieerde luchtoverwicht. De bemanning had de vaste opdracht om als het voertuig achtergelaten moest worden de tank te vernietigen.

In een klassieke omtrekkingsbeweging trachtten geallieerde tanks een voltreffer te plaatsen op de zij- of achterkant van de tank. Het kostte als vuistregel gemiddeld vier geallieerde tanks om een Tiger II uit te schakelen in een gevecht. Er zijn geen verslagen of foto's bekend die bewijzen dat de frontale bepantsering van de Tiger II ooit werd gepenetreerd door geallieerd geschut, met uitzondering van voltreffers van Sovjet 122 mm kanonnen precies op de verbinding van de beide voorplaten tijdens een beproeving van een buitgemaakt voertuig; dergelijke verbindingen vormen een zwakke plek en zwaardere granaten zijn veel minder gevoelig voor afketsing. De bovenplaat was dan ook extreem sterk met een equivalente bepantsering van zo'n 320 mm. Men moet echter niet denken dat het type naar moderne maatstaven sterk bepantserd is, ook als we afzien van de laatste ontwikkelingen in pantsermateriaaltechnologie: de Britse Chieftain haalde in de jaren zestig al een equivalente bepantsering die dubbel zo hoog lag terwijl het gewicht 15 ton lager was, hoewel er gewoon gietstaal gebruikt werd.

[bewerk] Vergelijking met belangrijkste tegenhangers

Niet alleen Duitsland maar ook de Sovjet-Unie en de VS introduceerden zware tanks op het eind van de oorlog. Het is verleidelijk en gebruikelijk om al deze typen met elkaar te vergelijken. Inderdaad was het een oorspronkelijk ontwerpdoel van de Tiger II om de Duitse tanks een voorsprong in bewapening en bepantsering te geven en laten behouden op de geallieerden. De verwachting van Hitler dat er een krachtige en blijvende wedloop op dit gebied zou plaatsvinden, kwam echter niet uit. De geallieerden beperkten zich voornamelijk tot een verbetering van de al in productie zijnde typen, de T-34 en M4 Sherman. Hierdoor konden ze de productieaantallen hoog houden terwijl de achterstand van Duitsland op dit gebied verergerd werd door de introductie van een heel nieuwe generatie zware tanks, die eigenlijk niet nodig was. De Amerikanen voerden nog net op het eind van de oorlog de M26 Pershing in die speciaal bedoeld was om het tegen de Tiger II op te nemen; het tiental tanks dat werkelijk werd ingezet, heeft dat vermoedelijk nooit echt gedaan. De Amerikaanse tank was wat slechter bepantserd, maar ook veel lichter.

De Sovjet-Unie bracht de IS-2 in productie; deze tank had echter een heel andere rol dan de Tiger II; het was een gespecialiseerde aanvalstank die zwaar versterkte stellingen moest doorbreken en als typische vijand de Duitse antitankkanonnen had. Meestal droegen deze "Stalintanks" dan ook een munitievoorraad die voornamelijk uit brisantgranaten bestond. Hoewel effectief ongeveer even zwaar bepantserd en bewapend was dit type een 25 ton lichter; een gevolg van het feit dat de Sovjets de prioriteit legden bij de basisparameters van gewicht, bewapening en pantsering en niet bij de ergonomie of allerlei technische snufjes. De sovjettanks vermeden het tank-tegen-tankgevecht met de Tiger II. Zowel de Amerikaanse als de Sovjettank waren in theorie op korte afstand kwetsbaar voor de 88 mm Lang 71 van de Tiger II, maar zouden grote moeite gehad hebben zijn romppantser aan de voorkant te doorslaan.

[bewerk] Operationele geschiedenis

De Tiger II werd in dezelfde eenheden als de Tiger I gebruikt, de onafhankelijke schwere Panzerabteilungen, en verving deze geleidelijk vanaf maart 1944; in 1944 trok men meestal een heel bataljon naar Duitsland terug om dat in een keer om te laten schakelen op het nieuwe type. Voor alle maanden waarvan nog exacte cijfers bekend zijn, liggen de verliezen veel lager dan de productieaantallen, met een maximum van dertig in december 1944. Het aantal beschikbare Tiger II's groeide dan ook geleidelijk naar een piek van 226 in februari 1945, de laatste maand waarover we gegevens hebben. Die stijging compenseerde voor ongeveer de helft de gelijktijdige daling van het aantal Tiger I's. De organieke sterkte van de Tigereenheden nam met een derde af. Een analyse van de prestaties van de Tiger II in vergelijking met de Tiger I wordt zeer bemoeilijkt door het feit dat de meeste Duitse documenten uit die periode geen onderscheid maken tussen de beide typen. De inzetbaarheid van de tanks bij de Tigereenheden nam niet significant af in de periode dat de Tiger II werd ingevoerd en bleef duidelijk hoger dan die bij eenheden met andere tanks, wat niet in overeenstemming is met de slechte reputatie van de Königstiger. Het is onduidelijk of de grotere kracht van het kanon het feit compenseerde dat er door de overgang op een nieuw type minder tanks beschikbaar kwamen; het belang van de zwaardere bepantsering voor de verliescijfers lijkt gering.

Door het kleine absolute aantal tanks lijkt het operationeel belang van de Tiger II gering; niet moet echter vergeten worden dat het type, mede door de hogere inzetbaarheid, in de tweede helft van 1944 steeds zo'n tiende deel uitmaakte van alle Duitse tanks aan het Oostfront en door de grotere gevechtskracht per tank een nog groter deel van de slagkracht van de Panzertruppe vertegenwoordigde. Aan het Westfront was het aantal Tiger II nog geringer. Nooit meer dan enkele tientallen voertuigen waren aan het hele front gelijktijdig inzetbaar.

De schwere Heerespanzerabteilung 503 kreeg in juni 1944 twaalf Tiger II; vanaf 11 juli werd ze ingezet in de Slag in Normandië. De schwere Heerespanzerabteilung 501 werd in juni teruggetrokken om over te schakelen en keerde in augustus met 45 Tiger II aan het Oostfront terug. Eind juli kreeg zowel de derde compagnie van de schwere Heerespanzerabteilung 503 als de eerste compagnie van schwere SS-Panzerabteilung 101 veertien Tiger II. De schwere Heerespanzerabteilung 505 schakelde in juli en augustus om en ging in september naar het Oostfront. De schwere Heerespanzerabteilung 506 was in september met de omschakeling bezig toen de eenheid overhaast werd ingezet in de Slag om Arnhem. In september werd ook de schwere Heerespanzerabteilung 503 volledig met Tiger II uitgerust en daarna ingezet bij Budapest. De schwere SS-Panzerabteilung 101 schakelde in de herfst helemaal om en werd in december 1944 ingezet in het westen. De laatste eenheid die nog in zijn geheel kon omschakelen was de schwere Heerespanzerabteilung 509 die in januari in Hongarije ingezet werd. Geen van deze eenheden had een materieelreserve en er was zelden aanvulling mogelijk. In 1945 konden nog slechts Tiger I's geleidelijk vervangen worden.

Een opmerkelijk inzet van de Tiger II in de Lage Landen was tijdens het Ardennenoffensief. In plaats van een verdedigende rol te spelen werd het type misbruikt als doorbraaktank. In La Gleize en de onmiddellijke omgeving liet 'KG Peiper' (Kampfgruppe Peiper) een half dozijn Königstiger achter. De Amerikanen gingen met hun M4 Shermans en M10 Tank Destroyers een duel aan met de Tiger II (torennummer 213) tijdens het beleg van La Gleize en slaagden er met een toevalstreffer tegen de kanonloop deze doormidden te schieten. In de jaren zeventig werd de loop van de tank opnieuw vervolledigd door arbeiders van Cockerill, zij het met een uiteinde van de loop van een 7,5 cm kanon van een Panther tank. Dit karwei werd zo nauwgezet uitgevoerd dat de lasnaden voor de leek onzichtbaar zijn. Het feit dat de mondingsrem van de Panther en de Tiger II gelijkvormig was maakt de restauratie nog geloofwaardiger. Dit exemplaar dat een van de laatste tanks was dat uit La Gleize diende te worden verwijderd door de Belgische genie om te worden verschroot werd door een inwoonster van La Gleize van de hoogovens gered in ruil voor een fles wijn. In plaats van verschroot te worden werd hij naar het gemeenteplein gesleept alwaar hij heden ten dage nog kan worden aanschouwd (zie ook de foto's). Overige Königstiger bevinden zich in musea te Saumur (Frankrijk), Bovington (Engeland), Munster (Duitsland), Fort Knox (USA), Thun (Zwitserland), Shrivenham (Engeland), Koebinka (Rusland) en een handvol restanten in privébezit waarmee gepoogd wordt een volledig exemplaar te herbouwen.

Duitse gevechtsvoertuigen uit Wereldoorlog II

Tanks

Panzer I | Panzer II | Panzer III | Panzer IV | Panzer V - Panther | Panzer VI - Tiger, Tiger II | Panzer 35(t) | Panzer 38(t)

Gemechaniseerde artillerie

Hummel | Bison I en II | Wespe | Brummbär | Sturmtiger

Gemechaniseerd geschut

Sturmgeschütz III | Sturmgeschütz IV

Tankjagers

Panzerjäger I | Hetzer | Jagdpanzer IV | Jagdpanther | Marder I | Marder II | Marder III | Nashorn | Jagdtiger | Elefant

Pantserwagens

Sd.Kfz. 221 | Sd.Kfz. 222 | Sd.Kfz. 223 | Sd.Kfz. 232

Luchtafweervoertuigen

Möbelwagen | Wirbelwind | Ostwind

Experimenten

Maus | Ratte | Monster