Protagoras

Protagoras van Abdera (± 490-420 v. Chr.) was één van de eerste Griekse sofisten.

Zijn meest beroemde grondstellingen waren:

• "Van de goden weet ik niets: niet dat ze bestaan, evenmin dat ze niet bestaan"
• "De mens is maat van alle dingen"
• "Over elke zaak bestaan er twee opvattingen, die tegenover elkaar staan"

Protagoras was een agnosticus (blijkt duidelijk uit de eerste stelling), iemand die niet zeker weet of er wel een god is. Dit blijkt duidelijk uit de openingszin van een van zijn bekendste boeken, "Over de Goden". Hij schrijft: "De goden respecterend, kan ik niet weten of zij bestaan of niet". Er is geen absoluut criterium te vinden waaruit blijkt dat er goden bestaan. Net zoals er geen absoluut criterium te vinden is waaruit blijkt dat naakt over straat lopen verkeerd is. Deze scepsis komt terug bij alle sofisten wanneer zij over de belangrijke levensvragen nadenken. Overigens was de Atheense politiek niet zo blij met zijn uitspraken over de goden. Protagoras werd beschuldigd van goddeloosheid en als straf werden zijn boeken verbrand.

Uit de laatste twee stellingen blijkt vooral zijn relativisme, iets waar de meeste sofisten om bekend stonden. In de dialoog Theaetetus van Plato spreekt Socrates met Protagoras over de onjuistheid van dit relativisme. Het relativisme van Protagoras zou invloed kunnen hebben gehad op de zoektocht van Socrates en Plato naar oervormen.

Protagoras was de enige Griekse filosoof die een fundering voor de Atheense democratie gaf. Hij meende i.t.t. Plato dat politieke deskundigheid als talent in gelijke mate over alle mensen verdeeld was: "Toen Zeus zich met de mens bezighield, gaf hij aan elk van hen een welbepaalde deskundigheid, maar de politieke kennis werd gelijkmatig over iedereen verdeeld". [Plato, Protagoras]

Protagoras was ook de grondlegger van de wetenschappelijke grammatica. Hij werkte te Athene en was nauw bevriend met Pericles.

Ten gevolge van een aanklacht wegens zijn opvattingen over de Atheense staatsgodsdienst moest hij de stad verlaten. Protagoras kwam vermoedelijk om het leven bij een schipbreuk.