Heilige (christendom)
Een heilige bij de oosters-orthodoxen en rooms-Katholieken is iemand die bijzonder rechtschapen en gelovig heeft geleefd, en van wie wordt aangenomen dat hij of zij daardoor invloed kan uitoefenen op het leven op aarde. Hij of zij doet dat door middel van voorspraak bij God, dus niet zoals soms in andere religies door rechtstreeks ingrijpen of het schenken van krachtige zegen; dat zou immers de soevereiniteit van de ene God aantasten.
Het heiligverklaren van iemand kan alleen gebeuren na zijn of haar dood, omdat iemand tijdens zijn leven nog in zonde kan vervallen. Vanaf het moment van overlijden geldt een minimale wachtperiode van twaalf jaar.
Om heilig te kunnen worden verklaard, is het binnen de Rooms-Katholieke Kerk noodzakelijk om postuum twee wonderen te hebben verricht, die door de kerk als zodanig erkend zijn. Bij een erkend wonder kan iemand zalig worden verklaard: dit is vaak een opstap naar een heiligverklaring. Een heiligverklaring kan tegenwoordig alleen door de paus worden uitgesproken. Tot de Middeleeuwen kon ook een willekeurige bisschop dit doen, of soms werd ook wel een spontaan gegroeide cultus achteraf bevestigd (Confirmatio Cultis). Dit laatste kan tegenwoordig ook nog, zij het wel alleen door de paus. In Nederland is zo bijvoorbeeld de verering van de heilige Liduina van Schiedam kerkelijk bevestigd in de 19e eeuw, terwijl die verering zelf al vlak na haar dood in 1422 begonnen was.
De Rooms-Katholieke Kerk onderscheidt vier soorten heiligenvieringen: hoogfeest, feest, verplichte gedachtenis en vrije gedachtenis. Zo is 1 januari het hoogfeest van Maria, Moeder Gods, 9 augustus het feest ter nagedachtenis van Edith Stein, 20 augustus de verplichte gedachtenis van Bernardus van Clairvaux en 14 oktober de vrije gedachtenis van Paus Callistus I.
Men roept een heilige, vaak herkenbaar aan zijn attribuut, te hulp bij ziekte of gevaar en men vereert zijn relieken. Elke dag is een feest of gedachtenis van een heilige, iedere stad kent zijn patroonheilige en bij het doopsel krijg men de naam van een of meer heiligen. Op hoogtijdagen, dat wil zeggen een dag van een belangrijke heilige, was men vroeger vaak vrij (holyday). Bijvoorbeeld met Sint-Barbara, patrones van de mijnwerkers of met Maria Tenhemelopneming. Er zijn veel met heiligen verbonden feesten, zoals de kermis of grote marktdagen. Er werd - en soms wordt - dan druk gehandeld in beelden van de betreffende heilige, zoals dit gebeurt in Santiago de Compostela, Fatima en Lourdes. Het woord santenkraam is hier ook van afkomstig: een marktkraam vol heiligen.
Een bekende verzameling van beschrijvingen van heiligenlevens uit de Middeleeuwen is de Legenda Aurea.
Als curiosum zij vermeld dat in de geschiedenis (hoewel slechts zelden) ook dieren als heilige werden vereerd. Een voorbeeld is Guinefort van Bourgondië.
In het Nieuwe Testament wordt de term heilige vaak gebruikt om de eerste christenen mee aan te duiden. Daarom is bij bepaalde protestantse (evangelische) gemeenten iemand heilig, zodra hij/zij beslist zijn/haar leven aan de Heer te geven en Zijn wil te volgen.
In de Apostolische Geloofsbelijdenis wordt de kerk de gemeenschap der heiligen genoemd.
[bewerk] Zie ook
- Lijst van christelijke heiligen
- Lijst van plaatsen met hun patroonheiligen
- Heiligenkalender
- Heiligenprentje
