Marcel van Dam
Marcel Parcival Arthur van Dam (Utrecht, 30 januari 1938) is een voormalige Nederlandse minister en was tot begin 2005 een televisiepersoonlijkheid bij de publieke omroep VARA, waarvan hij daarvoor onder andere voorzitter en presentator van programma's was. Tevens was hij naast minister van Volkshuisvesting, ook staatssecretaris van Volkshuisvesting en Tweede Kamerlid voor de Partij van de Arbeid.
Van Dam werd geboren te Utrecht als zoon van een rechercheur bij de gemeentepolitie. Het katholieke gezin zou in totaal negen kinderen gaan tellen. Tijdens zijn jeugd overleden het jongste broertje van Van Dam en de broer boven hem. In de Tweede Wereldoorlog moest het gezin onderduiken omdat Van Dam senior uit weigering om Joden te arresteren, in het verzet ging.
Van Dam werd in 1956 lid van de KVP en studeerde vanaf 1957 rechten en sociologie aan de Universiteit Utrecht. Hij werd in de politiek betrokken door zijn schoonvader, mr. Jan Derks. In 1965 studeerde hij af met een scriptie over kiezersgedrag. In 1966 stapte hij over van de KVP naar de PvdA. Hij voegde zich bij Nieuw Links en was kandidaat voor functie van partijsecretaris, maar werd niet gekozen. Ook werkte hij twee jaar voor de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA.
Marcel Van Dam is gehuwd met Milou Derks. Het paar heeft twee kinderen.
Inhoud |
[bewerk] Ombudsman
Van Dam begon in 1969 voor de VARA als ombudsman, naar een idee van Tom Pauka. In het programma, dat aanvankelijk "Geachte Ombudsman" heette en later simpelweg "Ombudsman", nam hij het op voor de "gewone man" die het slachtoffer was van onrechtmatige praktijken van het bedrijfsleven en de overheid.
Hij werd berucht door de Exota-affaire (1971) toen hij in het programma ontploffende frisdrankflessen van dat merk liet zien. Daardoor raakte de fabrikant van dat merk (Van Tuijn's limonadefabriek, die al sinds 1948 "limonadegazeuse" maakte) in grote problemen. In 1971 oordeelde de rechter dat Van Dam de zaak onjuist had voorgesteld. De VARA werd veroordeeld tot een rectificatie en een schadevergoeding. Het leed was echter al geschied: de fabriek was niets meer waard en werd voor een habbekrats verkocht. Het duurde tot 1998 voordat uiteindelijk door de Hoge Raad werd beslist dat het schadebedrag van (inmiddels) 7,7 miljoen gulden aan de familie Van Tuijn moest worden toegewezen. In 1973 stopte Van Dam met het programma, om weer over te stappen naar de politiek.
Van Dam werd bij de Vara als Ombudsman opgevolgd door Hans Ouwerkerk, Johan van Minnen en als laatste Frits Bom.
[bewerk] Partij van de Arbeid - Actieve periode
De oud KVP-er en later Nieuw Linkser Van Dam werd in het kabinet-Den Uyl (1973-1977) staatssecretaris van Volkshuisvesting voor de PvdA en na de val van dat kabinet Tweede Kamerlid (1977-1981). In september 1981 werd hij minister van Volkshuisvesting in het Kabinet-Van Agt II, dat viel in mei 1982. Daarna werd hij weer Tweede Kamerlid. Hij voerde de bouw in van "van Dam-eenheden", HAT-eenheden, compacte woningen voor alleenstaanden en tweepersoonshuishoudens.
Als oppositievoerder tegen het kabinet-Lubbers viel hij op door zijn plastisch taalgebruik. Hij verrijkte de Nederlandse taal met het werkwoord "belubberen".
[bewerk] VARA
In de jaren tachtig werd hij onder meer presentator van het VARA-programma "De achterkant van het gelijk" waarin hij op oorspronkelijke, Socratische wijze gasten uit de politiek en de wetenschap met paradoxale vraagstukken confronteerde, doorvragend totdat de gast(en) met hun oorspronkelijke standpunten niet goed meer weg wisten. Zijn deelname aan dit en andere televisieprogramma's maakte hem controversieel, aangezien hij dit combineerde met zijn Tweede Kamerlidmaatschap.
[bewerk] Voorzitter
Toen Van Dam geen kans maakte lijsttrekker van de PvdA te worden, stelde hij zich in 1986 kandidaat voor het voorzitterschap van de VARA. Hij heeft van de noodlijdende arbeidersomroep weer een rendabele omroep gemaakt, al waren daar harde saneringen voor nodig. Niet iedereen nam hem dat in dank af. Hij bleef voorzitter tot 1995 en werd opgevolgd door Vera Keur.
[bewerk] Lagerhuis
Daarna werkte hij mee aan het programma "Het Lagerhuis" (alsmede een juniorversie met middelbare scholieren) dat hij zelf had bedacht. Tijdens een heftig debat op 15 februari 1997 met Pim Fortuyn over diens boek "De islamisering van onze cultuur", (waarin Fortuyn waarschuwde voor problemen van de multiculturele samenleving in het algemeen en van de islam in het bijzonder) maakte Van Dam Fortuyn uit voor "een buitengewoon minderwaardig mens". Fortuyn zelf verklaarde jaren later dat Van Dam hem gedemoniseerd had door hem een "Untermensch" te noemen, wat Van Dam na de moord op Fortuyn nog lang achtervolgd heeft. Op 29 januari 2005 vond de laatste uitzending plaats, omdat Van Dam had besloten dat hij niet langer op televisie wilde verschijnen.
[bewerk] Nacht van Van Dam
In de daarop volgende nacht werd "De nacht van Van Dam" uitgezonden, waarin Hanneke Groenteman met Van Dam een aantal van diens hoogtepunten en dieptepunten doornam. Zo kwam ook het conflict met Fortuyn aan de orde. De uitzending van het beruchte debat was nooit herhaald, maar werd nu nogmaals uitgezonden, en Van Dam betuigde spijt over zijn woorden, al meende hij dat hij door Fortuyn was geprovoceerd, omdat die ten onrechte had beweerd dat Van Dam hem eerder voor Eichmann had uitgemaakt.
Ook de Exota-affaire kwam aan de orde. Van Dam verklaarde blij te zijn dat het fragment werd uitgezonden, want volgens hem werd er al jaren allerlei onzin over verteld. Volgens Van Dam was men pas gaan procederen toen hij directeur van de VARA werd. Ook zou het niet waar zijn dat de fabriek als gevolg van de uitzending van de Ombudsman failliet was gegaan.
[bewerk] Weg uit de PvdA
Na kritiek van Van Dam op de nieuwe AOW-financieringsmethodiek van Wouter Bos, werd in mei 2006 bekend dat Marcel van Dam al eind 2003 zijn lidmaatschap van de PvdA had opzegd. Van Dams bezwaren betroffen vooral de door hem veronderstelde fixatie van de partij op de middeninkomens. Op 22 november 2006 heeft van Dam definitief met de PvdA gebroken door openlijk op de SP te stemmen, hij schrijft hierover in zijn column op de Forumpagina van de Volkskrant dat de PvdA zijn partij niet meer is. Tevens schrijft hij dat met wat meer vernieuwing, wat minder provincialisme en een wat groter geloof in de vooruitgang, de SP de plaats van de Partij van de Arbeid in het politieke krachtenveld overnemen kan.
[bewerk] Kritiek
Door tegenstanders wordt Van Dam als een van de conservatieve mastodonten van de oude Partij van de Arbeid beschouwd, een drammer, hypocriet, opportunist, en een demagoog. In de volksmond staat "vandammen" synoniem aan verraad door een "kapitaalsocialist".
[bewerk] Externe link
| Voorganger: K.W. Buck |
Staatssecretaris voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening 1973-1977 |
Opvolger: G. Ph. Brokx |
| Voorganger: D.S. Tuijnman |
Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening 1981-1982 |
Opvolger: E. Nypels |
