Leopard 2

Leopard 2
Leopard 2A5
Algemene kenmerken
Bemanning	4
Lengte	9,668 m
Breedte	3,7 m
Hoogte	2,79 m
Gewicht	54,981 ton
Pantser en bewapening
Pantser	perforatiepantser
Hoofdwapen	120 mm kanon
Secundaire bewapening	7,62 mm coaxiaal machinegeweer 7,62 mm AA-machinegeweer 8 rookverspreiders
Mobiliteit
Motor	MTU 12-cilinder motor
Snelheid (op de weg)	72 km/h
Rijbereik	550 km

De Leopard 2 is de Duitse gevechtstank die de succesvolle Leopard 1 opvolgde.

[bewerk] Ontwikkelingsgeschiedenis

De tank werd in München (Duitsland) ontwikkeld door Krauss-Maffei AG. Dat bedrijf heet nu Krauss-Maffei Wegmann.

De eerste Leopard 1 was in 1963 ontwikkeld voor het Duitse ministerie van defensie. Zo'n 6485 exemplaren van alle varianten werden geleverd aan tien landen, waaronder België en Nederland. Al meteen toen de Leopard 1 in productie ging, kreeg Porsche de opdracht een ontwikkelingsproject voor een verbeterde versie te starten. Tot 1967 werd onderzoek verricht naar de vergoldeter Leopard. In dat jaar werd het duidelijk dat het Amerikaans-Duitse MBT-70-project aan het mislopen was. Het verdrag tussen beide landen verbood een aparte nationale tankontwikkeling, dus begon men aan een naamloos project, de Experimentalentwicklung, naar een eigen Duitse middelzware tank, die later de naam Keiler zou krijgen. Omdat het budget door de dure MBT-70 erg krap was, kreeg men slechts na veel bidden en smeken (vaak letterlijk) een som van 25 miljoen DM los. Dit was eigenlijk niet genoeg, maar Krauss-Maffei besloot een diepte-investering te doen en de rest van de kosten voor eigen rekening te nemen. De twee prototypen waren even zwaar als de Leopard 1 maar waren uitgerust met een nieuw afstandspantser, een nieuw ontwikkelde motor van 1250 pk, laserafstandsmeters ter aanvulling van de optische afstandsmeters en een gecomputeriseerde vuurleiding. Ze waren de directe voorlopers van de Leopard 2 en werden beproefd tot in 1972.

Ondertussen was in 1969 de samenwerking met de Amerikanen opgezegd. Een Duitse groep probeerde nu het project nieuw leven in te blazen door het onderstel van de MBT-70 te combineren met een wat verkleinde toren met een normaal kanon in plaats van een kanonraketlanceerder. Ze noemden dit project de Eber. De groep die met de Experimentalentwicklung bezig was, bracht nu haar project in de openbaarheid onder de naam Keiler. Helmut Schmidt, toen minister van defensie, besloot begin 1970 een Leopard 2K (K stond voor Kanone) te ontwikkelen op basis van de Keiler. Deze tank moest een gewicht hebben van maximaal vijftig ton en de 1500 pk motor van de MBT-70 gebruiken. Er werd opdracht gegeven voor de bouw van zeventien prototypen (F(ahrgestell) 1-17 en apart P(rototyp) T(urm) 1-17) waarvan er zestien daadwerkelijk gebouwd zouden worden (F-12 niet). Tien daarvan hadden het 105 mm gladdeloopskanon, zes het 120 mm gladdeloopskanon. Eerst onderzocht men ook nog of toch niet het 152 mm kanon kon gebruiken voor een Leopard 2FK (FK stond voor Flugkörper), maar daar zag men al snel van af. Evenzo toonden beproevingen met twee prototypen (F 11 en 17) aan dat de onbetrouwbaarheid van een hydraulische ophanging niet voldoende gecompenseerd werd door de hogere mobiliteit.

Het bleek al snel dat de prototypen anderhalve ton ton zwaarder zouden uitvallen dan het maximumgewicht van vijftig ton. De Jom Kippoeroorlog in 1973 leek echter aan te tonen dat tanks met een beschermingsniveau dat gebruikelijk was in de jaren vijftig en zestig gemakkelijk konden worden uitgeschakeld door radiogeleide raketten. Men besloot daarom in 1974 om de gewichtsklasse te verhogen tot 60 ton, in plaats van een gewichtsbesparing te bereiken door een smallere EMES 13 optische afstandsmeter te installeren (voor een Spitzmausturm) of door het hele project te vervangen door een sterk verbeterde Leopard 1.

Dit alles vond plaats in de context van een hernieuwde overeenkomst met de Amerikanen, getekend op 11 december 1974, om toch te proberen gezamenlijk een nieuwe tank aan te schaffen. In februari 1973 was namelijk F-7 aan de Amerikanen verkocht en die waren zeer onder de indruk geraakt van de technische kwaliteiten. De Duitsers zouden twee nieuwe prototypen bouwen (en drie torens) met veel zwaarder pantser dan de eerdere prototypen maar met een versimpelde vuurleiding, die daarom de Leopard 2 AV (Austere Version) zouden heten. De oude prototypen hadden een zeer afgeschuind frontpantser op de toren. Dit bestond vooraan uit een afstandspantser dat pantsergranaten moest doen afketsen. Bij proefnemingen bleek dat effect tegen modernere staafpenetratoren erg tegen te vallen. Bij inslag werd de punt van de penetrator naar boven gebogen waardoor hij het resterende deel van de pantserplaat sterker uitrekte en juist eenvoudiger doorsloeg. Men had het pantser nóg schuiner kunnen maken, zoals bij de Israëlische Merkava, doch men besloot maar van het afstandspantserconcept af te zien en het hoofdpantser zo dik mogelijk te maken. Om te voorkomen dat het gewicht te sterk zou toenemen werd een techniek toegepast die men al voor de MBT-70 ontwikkeld had: het zeer dikke stalen pantserblok werd uitgeboord met kopse perforaties die een gewichtsbesparing opleverden van ruim een derde, terwijl de "gaten", anders dan men zou denken, geen zwakke punten veroorzaakten omdat de penetratorstaaf brak als hij de rand ervan raakte. Zo kon de pansterequivalentie op zo'n 650 mm staal worden gebracht. Dit werd het eerst beproefd op PT-14. De Amerikanen oefenden in 1974 sterke druk uit ook het Chobhampantser met keramische tegels te gebruiken dat ze zelf net van de Britten hadden overgenomen, maar de Duitsers vonden dat te eenzijdig gericht op holleladingswapens.

In augustus 1976 werden toren en romp van het eerste protoype (P-19) van de 2 AV samengevoegd, uitgerust met het 105 mm L7A3 kanon. Van september 1976 tot maart 1977 werden prototypen van beide landen beproefd in de VS. Voor de schietproeven werd PT-19 op F-7 geplaatst, voorzien van het nieuwe 120 mm kanon; het onderstel ging eind december 1976 al naar Duitsland terug. Hoewel de Duitsers gegarandeerd was dat de Leopard 2 als gezamenlijke tank gekozen zou worden indien hij als beste uit de bus zou komen, viel de Amerikaanse keuze in 1977 toch op hun eigen M-1 Abrams, officieel omdat die wat goedkoper was in de aanschaf en beter beschermd tegen holleladingswapens (maar een heel stuk slechter tegen penetratoren: 350 tegen 650 mm). In feite had men al in de zomer van 1976 door slim gelobby van Chrysler besloten om de M1-productie al op te starten. Door deze keuze schonden de Amerikanen hun verdragsrechtelijke verplichtingen maar de Duitsers zagen er om redenen van geheimhouding vanaf dit publiekelijk aan de kaak te stellen. Uiteindelijk vielen de gebruikskosten van de M1 twee maal zo hoog uit: de Amerikaanse tank zou de eerste dertig jaar niet naar een westers land geëxporteerd worden.

In september 1977 bestelde men 1800 Leopard 2's. Die zouden echter niet identiek zijn aan de 2 AV, want het productietype was nog verder verbeterd met een laserafstandsmeter en veel zwaarder pantser voor op de romp. Om dit te testen werd een kleine voorserie besteld op 20 januari 1977 van twee onderstellen en drie torens, waarvan de eerste werd afgeleverd op 11 oktober 1978. Een voorstel, afkomstig van het Leopard 3-project, om de bestuurder alsnog, net als bij de MBT-70, in de toren te plaatsen, werd echter afgewezen. Het eerste serie-exemplaar van de Leopard 2 werd geleverd op 25 oktober 1979. Op 2 maart 1979 had Nederland al 445 stuks besteld. Het type was toen de zwaarstbepantserde operationele tank ter werld. De tank werd (door)verkocht aan het Duitse, Nederlandse, Zwitserse, Oostenrijkse, Deense, Noorse, Poolse, Griekse, Zweedse, Finse, Spaanse en Turkse leger. Ondertussen zijn er meer dan 3200 geproduceerd, met licentiebouw in Zwitserland en Spanje. De geplande productie in 2006 zou een totaal moeten opleveren van 3459.

[bewerk] Versies

Een Oostenrijkse Leopard 2, ex-NL

Leopard 2: De Leopard 2 had een veel grotere en hoekiger geschutstoren dan de Leopard 1 vanwege een pantser van geperforeerd staal en de munitieopslagplaats achterin. Ook had ze een langere neus voor een dikker pantser. In september 1977 koos het Duitse ministerie van defensie Krauss-Maffei voor de bouw van 1800 stuks in vijf leveringsseries. Het Duitse bedrijf Maschinenbau Kiel nam als onderaannemer 45% van de constructie voor zijn rekening. De eerste levering van 380 stuks begon in 1979 en eindigde in maart 1982, serienummers 10001-10210 en 20001-20172. De eerste tweehonderd daarvan hadden een beeldversterker. De overige tachtig kregen een nieuw thermisch (infraroodversterker) systeem voor nachtzicht.
Leopard 2A1: De tweede serie van 450 stuks kreeg een aantal kleine aanpassingen mee. De meest opvallende waren: het weglaten van de anemometer, de aanpassing van de munitierekken zodat deze dezelfde waren als die in de M1A1 Abrams en een nieuwe brandstof filter voor sneller tanken. De 2A1's werden tussen maart 1982 en november 1983 geleverd, met de serienummers 10211-10458 en 20173-20374.
De derde serie van driehonderd stuks werd gebouwd tussen november 1983 en november 1984, met de serienummers 10459-10623 en 20375 en 20509. Er waren een aantal kleine veranderingen maar niet genoeg om een nieuw Ausführung-nummer te rechtvaardigen, dus ook de derde serie werd A1 genoemd, waarvan er dus 750 gebouwd zijn.
Leopard 2A2: tussen 1984 en 1987 werden alle voertuigen van de eerste serie op de standaard van de derde serie gebracht. Deze voertuigen noemde men Leopard 2A2. Er heeft dus geen nieuwbouw plaatsgehad.
Leopard 2A3: De volgende 300 van de vierde serie werden tussen december 1984 en december 1985 gebouwd, met serienummers 10624-10788 en 20510-20644. De grootste verandering was de toevoeging van de SEM80/90 digitale radioinstallatie. Het munitieluikje aan de linkerzijde van de toren werd dichtgelast om lekkage te voorkomen.
Leopard 2A4: De 370 stuks van de vijfde serie werden van december 1985 tot maart 1987 geproduceerd, met serienummers 10789-10979 en 20645-20825. De 2A4 kreeg een verbeterd pantser (vermoedelijk kopse wolfraam staven in titanium buizen) in de geschutstoren, een automatische viziersluiting bij het vuren en een digitaal vuurcontrolesysteem. De toepassing van deze pantsertechnologie zou, gekoppeld aan een zekere gewichtstoeneming (het gewichtsverschil is nooit naar buiten gebracht), het beschermingsniveau anderhalf keer hoger moeten hebben kunnen brengen. Officieel is slechts bekend gemaakt dat het "boven de 700 mm" ligt in equivalentie tegen staafpenetratoren die zo'n doorslagvermogen hebben afgevuurd van een afstand van twee kilometer en "boven de 850 mm" tegen holleladingswapens, iets wat met de voorgaande schatting overeenkomt indien de cijfers geïnterpreteerd worden als de minimale bescherming bij een Gaussverdeling. Vanaf nummers 10968 en 20788 werden de steunwieltjes van de rupsband verplaatst. Bij de laatste voertuigen werd het munitieluikje helemaal weggelaten.
Na de afloop van de oorspronkelijke vijf leveringseries werd er in juni 1987 een zesde serie bijbesteld van 150 stuks, geleverd van januari 1988 tot mei 1989, met serienummers 10980-11062 en 20826-20892. Die kregen een nieuwe accu en rupsbanden en een beter afgestelde spot. Tussen mei 1989 en april 1990 werden er nogmaals 100 afgeleverd in een zevende serie, nummers 11063-11117 en 20893-20937. Deze serie was identiek aan de vorige. Van januari 1991 tot 19 maart 1992 was er een afsluitende achtste serie van 75 stuks, nummers 11118-11158 en 20938-20971. Deze voertuigen hadden vele kleine veranderingen; gedurende de serie werden de pantserschorten aan de zijkanten gewijzigd. Van de A4 zijn er dus 695 gebouwd. Alle vroegere voertuigen werden ook op A4 standaard gebracht en zelfs zo genoemd zodat de Bundeswehr 2125 Leopard 2A4's in dienst had.

Leopard 2A5

Leopard 2A5: Gedurende de jaren tachtig liepen er verschillende projecten om de pantsering en vuurkracht van de Leopard 2 te verbeteren. Op 29 oktober 1991 sloten Duitsland, Nederland en Zwitserland een overeenkomst om hun tanks gedeeltelijk op KWS (Kampfwertsteigerung) II niveau te brengen. Op 29 december 1993 kreeg Krauss-Maffei opdracht 225 voertuigen tot de A5 om te bouwen. Na 1998 volgde een tweede bestelling van 125 stuks. Voor de A5 werden onderstellen van de zesde, zevende en achtste bouwserie gebruikt, omdat die natuurlijk het minst versleten zijn. De torens kwamen van eerdere bouwseries, waarvan de onderstellen weer met die van de latere gecombineerd zijn, zodat veel voertuigen "hybriden" zijn geworden. De eerste werd op 30 november 1995 afgeleverd. De A5 werd uitgerust met een brekerafstandspantser op de toren, weliswaar voornamelijk bedoeld tegen antitankraketten maar ook in staat inslaande penetratoren zo te vervormen dat doorslag van het hoofdpantser bij alle bekende granaattypen voorkomen wordt. Officieel is een beschermingsequivalentie geclaimd van "boven de 1300 mm" tegen alle typen. Een belangrijke verandering van A4 naar A5 is dat de gevechtstoren niet meer hydraulisch draait maar door middel van een sleepringenwals die het mogelijk maakt dat de toren door een elektromotor aangedreven wordt. Dit maakt het werken op het voertuig aanzienlijk veiliger en minder storingsgevoelig. Het nadeel van de hydraulische installatie was dat als de toren eenmaal heeft gedraait, de hydrauliek daarna weer op volle druk moet worden gebracht. Met de elektromotor is er een permanente mogelijkheid om met de toren te draaien zonder krachtverlies. De 120 Zweedse A5 tanks (Stridsvagn 122) hebben een ook een zwaarder pantser op de romp en de bovenkant van de toren.
Leopard 2A6: De 2A6 is een verdere modernisering (Kampfwertsteigerung I) van bestaande tanks en kreeg een langer Lang 55 kanon, keuze voor een hulpmotor, verbeterde bescherming tegen landmijnen en keuze voor een airco. De eerste van 225 werden in maart 2001 geleverd aan Duitsland als verbetering van 160 oudere 2A5's en 65 A4's. Ook Nederland, Griekenland, Spanje en Zweden hebben zo'n modificatie besteld.

[bewerk] Gebruikers

Griekenland: Op 20 maart 2003 bestelde Griekenland 170 2A6HEL's met versterkt romppantser, te leveren tussen 2006 en 2009. In 2005 kocht de Griekse regering 183 oude 2A4's, te zamen met 150 oude Leopard 1A5's voor een totaalbedrag van 270 miljoen euro. Van de meeste tanks vindt de eindassemblage in Griekenland plaats.
Nederland: Nederland wilde eind jaren zeventig zijn 369 verouderde Centurions vervangen. Naast de Leopard 2 waren er maar twee alternatieven: de Britse Challenger 1 en de Amerikaanse M1. De Britse tank bleek echter weinig meer dan een verbeterde Chieftain en men verdacht hem er, terecht, van al even overbelast en onbetrouwbaar te zullen zijn als zijn voorganger. Er bestond in Nederland een sterke lobby de Amerikaanse tank te kiezen, maar de Amerikanen zelf hechtten weinig waarde aan de deal en toonden zich niet bepaald voorkomend. Het werd duidelijk gemaakt dat men er niet aan kon beginnen een aparte versie te leveren naar Nederlandse specificaties: met een dieselmotor en een 120 mm kanon. Duitsland bood echter volledige compensatieorders voor een bedrag van 1,3 miljard gulden — waar overigens weinig van terecht zou komen. Na een bestelling op 2 maart 1979 voor 445 stuks werden de eerste vier exemplaren gebouwd in juli 1981; de leveringen begonnen in juli 1982 en bereikten het gewenste tempo van tien per maand in november dat jaar; de laatste werd geleverd in juli 1986. De Nederlandse tanks kwamen uit de tweede en derde bouwserie, serienummers 12001-12278 en 22001-22167. De voertuigen weken af van de Duitse versie door andere rookwerpers, een verschillende nachtzichtperiscoop voor de bestuurder, FN MAG machinegeweren en Philipsradio's. Ze vervingen de Leopard 1's in de zes tankbataljons van de drie pantserbrigades. In januari 1993 werd besloten het bestand te verlagen tot 330; 115 werden in 1996 voor 310 miljoen gulden verkocht aan Oostenrijk, waarvan er één beschadigde romp geweigerd werd. In 1993 was overeengekomen 330 voertuigen tot A5 standaard te verbeteren maar dit werd verminderd tot 180, die echter wel op A6 standaard worden gebracht. Van de overige zijn er 52 verkocht aan Noorwegen. Aan het parlement is in 1995 beloofd voor het surplus niet actief naar kopers te zoeken.
Oostenrijk: Nederland leverde in 1997 aan Oostenrijk 114 Leopard 2's en één toren. Bij de overeenkomst van 1996 was afgesproken dat 115 tanks geleverd zouden worden in de conditie waarin ze zich bevonden en naar keuze van de verkoper. Het gevolg was dat de meest versleten voertuigen verzonden werden, in één geval zelfs met een opengescheurde romp. Die nam Nederland dus maar weer terug. Oostenrijk had eerst ook het probleem dat er geen reserveonderdelen geleverd waren.
Polen: In 2002 werd een begin gemaakt met de oprichting van een gezamenlijke Pools-Duitse divisie, overeenkomstig de gezamenlijke NAVO-divisies die Duitsland met Frankrijk, België en Denemarken heeft (het Nederlandse leger is al geheel in het Duitse geïntegreerd). Om de uitrusting van de Poolse brigade binnen die divisie met de Duitse te laten overeenkomen, werden eind 2002 128 Leopard 2's aan Polen overgedragen. De waarde daarvan werd aangegeven als zo'n 380 miljoen euro, maar Polen hoefde slechts de transportkosten van 22,5 miljoen te betalen. Ook werden 490 manschappen door Duitsland gratis opgeleid.
Spanje: tussen november 1995 en juni 1996 kreeg Spanje 108 A4's in bruikleen; in 2005 werd besloten de eigendom te laten overgaan voor een bedrag van 15,9 miljoen euro, in termijnen te betalen tot 2015. Dit niet omdat Spanje niet in staat acht meer dan 1,5 miljoen per jaar te kunnen ophoesten, maar om Duitsland zo lang mogelijk het mede-eigendom te laten behouden opdat Spanje de exportbeperkingen niet zal ontduiken. Op 23 december 1998, na een eerdere overeenkomst op 5 juni 1995, werd besloten 219 A6E's aan te schaffen voor 1,94 miljard euro; dertig daarvan te bouwen door Duitsland, 189 in licentie door Santa Bárbara Blindados in Spanje. De A6E heeft een versterkt romppantser.
Zweden: 280 tanks: 160 Stridsvagn 121, oude A4's aangeschafd vanaf februari 1994; 120 Stridsvagn 122 besteld op 20 juni 1994 en gebouwd tussen 19 december 1996 en 2001, bepaalde componenten in licentie; van de verbetering met een langer kanon wordt voorlopig afgezien, dus de Zweedse tanks zijn nog van "A5"-versie.

[bewerk] Ontwerp

De tank is onderverdeeld in drie delen:

###       #####-------#####    ###
#            /         \         #
#===========/           \        #
  Besturing |Gevechts-  | Motor
#===========\  sectie   /        #
#            \         /         #
###       #####-------#####    ###

De bestuurder heeft drie periscopen ter beschikking. Achteraan verschaft een camera, met een horizontaal en verticaal gezichtsveld van 65°, zicht naar achteren. Links daarvan wordt de munitie opgeslagen.
De geschutstoren bevindt zich bovenop het midden van het voertuig. Er loopt een ontwikkelingsprogramma dat de bepantsering ervan constant moet verbeteren.
Achteraan zit een MTU MB 873 dieselmotor van 1500 pk (1100 kW) met een Renk HSWL 354 versnellingsbak en remsysteem.

[bewerk] Bewapening

120 mm Lang 55 gladdeloopskanon van Rheinmetall GmbH ter vervanging van het kortere 120 mm Lang 44 gladdeloopstankkanon. Dit kanon kan o.a. DM53 granaten afvuren met een richtbereik van 5000 m en een effectief bereik (50% trefkans) van 3800 meter.

7,62 mm coaxiaal machinegeweer
7,62 mm torendak t.b.v nabijbeveiliging

[bewerk] Navigatie

De Leopard 2 is uitgerust met een landnavigatiesysteem van het Duitse bedrijf LITEF. Het is een hybride systeem dat bestaat uit GPS en een inertieel navigatiesysteem.

[bewerk] Specificaties

Het schutterscompartiment van de Leopard 2A4

Van de Leopard 2A5:

Constructeur:	Krauss-Maffei Wegmann
Lengte:	7,7 m
Breedte:	3,7 m
Hoogte:	3,0 m
Gewicht:	62 t
Topsnelheid:	72 km/u
Rijbereik:	500 km
Motor:	MTU MB 873 diesel, 1500 pk
Bemanning:	4