Fiets
|
||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
Een fiets is een voertuig voor een of meer personen, dat door spierkracht wordt voortgedreven. Tot 1966 was de wettelijke term in Nederland rijwiel. In het Zuid-Nederlands is ook het woord velo bekend. Meestal bestaat een fiets uit twee wielen, een frame, een zadel, een stuur, een fietsketting en een trapas met pedalen.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Baron Karl von Drais bedacht een zogeheten loopfiets. Deze bestond uit een houten frame, houten wielen met een ijzeren velg, een zeer primitief zadel, een primitief stuur en een soort rem op het achterwiel. De loopfiets had geen trappers; de berijder bewoog zich voort door zich af te zetten tegen de grond. Het eerste exemplaar ontstond in 1816. Von Drais noemde zijn toestel velocipede. Later (ca 1830) ontwikkelde hij ook een handkar die op het spoor gebruikt kan worden. Men noemde zo'n wagentje een draisine naar Von Drais. Pas veel later, aan het eind van de 19e eeuw, duidde men ook de door hem ontwikkelde loopfiets of velocipede aan als draisine. (Bron: 'Mit dem Rad durch zwei Jahrhunderte' en 'Eene halve eeuw wielersport' door G. Hoogenkamp, 1917).
Hoewel de berijder van de draisine de voeten op de grond hield, was toch heel wat balanceerkunst nodig. Dit werd vervelend gevonden, en decennialang werden daarom driewielers en vierwielers gebouwd. Ze werden aangedreven op de manier waarop een spinnewiel of scharensliep wordt aangedreven, met een trapplank en een stangenstelsel.
Pas in 1861 ontstond een toestel dat op onze fiets leek. Het was een tweewieler, gebouwd door de Fransman Pierre Michaux en zijn zoon Ernest. Hun vélocipède (snelle voet, van Latijn: velox, snel en pes, voet) had een ijzeren frame en ijzeren wielen. Aan de voorwielen waren trappers gemonteerd; deze voorloper van onze fiets kende nog geen kettingaandrijving.
Door het ontbreken van een kettingaandrijving was er ook geen overbrengingsverhouding. De snelheid van de fiets kon alleen maar worden opgevoerd door het wiel waarop de trappers waren gemonteerd steeds groter te maken. Zo ontstond rond 1870 de hoge bi (bi van bicyclette, tweewieler), een fiets met een zeer groot voorwiel en een klein achterwiel. Het balanceren op zo'n hoge fiets was niet gemakkelijk en bij obstakels op de weg schoot de berijder over zijn voorwiel. De Hoge Bi die gezien wordt als de start van het Hoge Bi tijdperk was de Ariel, gebouwd door James Starley in 1871. Het was een stalen fiets (geen houten wielen) met radiaal geplaatste spaken, die op spanning gebracht werden door een ingenieus mechanisme dat de spaken in een keer allemaal aanspande.
In 1868 werd de eerste fiets met een kettingaandrijving gebouwd. De trappers zaten nu niet meer aan het wiel, maar aan het frame. Aanvankelijk werd deze aandrijving op driewielers toegepast. In 1885 bouwde John Kemp Starley de Rover, een fiets met een kettingaandrijving, en een frame uit stalen buizen. De beide wielen waren vrijwel even groot. Dit type fiets werd safety genoemd, omdat het fietsen erop veel veiliger was dan op de hoge bi.
In 1888 vroeg John Dunlop patent aan op luchtgevulde fietsbanden, die de banden van massief rubber vervingen. Daarmee was de ontwikkeling van de fiets vrijwel voltooid. Het patent moest hij later weer intrekken, omdat Thomson hem in 1845 al voor was geweest. Hij behield het patent op het ventiel.
Sindsdien is er aan het ontwerp van de fiets niet zoveel meer veranderd. Wel worden tegenwoordig andere materialen toegepast. De frames worden thans vooral gemaakt van aluminium of staal, maar voor duurdere sportfietsen worden ook wel (lichtgewicht) metalen als magnesium en titanium gebruikt. Ook kunnen (delen van) frames gemaakt worden van glas- of koolstofvezel. Ook voor de wielen worden soms andere materialen gebruikt, en er bestaan fietsen met een cardanas in plaats van kettingaandrijving. Maar de meeste fietsen lijken nog sterk op de Rover uit 1885. De enige uitzondering daarop zijn de ligfietsen.
Het werelduurrecord fietsen (de afgelegde afstand na 1 uur fietsen) is 85,991 km en is op 2 juli 2006 bereikt door de Amerikaan Fred Markham op een volledig gestroomlijnde ligfiets.
[bewerk] Kinderfiets
Een kinderfiets is kleiner. Daardoor is het juist moeilijker om het evenwicht te bewaren omdat de kleinere wielen minder traagheidsenergie bevatten. Om te leren fietsen kunnen zijsteuntjes met wieltjes gemonteerd worden. Al geven sommigen er de voorkeur aan om een stok aan de fiets te bevestigen die door een volwassene die meeloopt, wordt vastgehouden.
[bewerk] Wetgeving in Nederland
[bewerk] Wettelijke eisen voor een fiets
- koplamp straalt wit of geel licht uit
- zijreflectie op beide wielen
- goed werkende rem
- bel hoorbaar op 25 meter
- pedalen voorzien van stroef oppervlak
- gele reflectoren op zijkanten van de pedalen
- stuur dient goed vast te zitten
- handvatten moeten goed vast zitten
- (in de nabije toekomst: witte voorreflector)
- rode achterreflector
- de fiets mag niet breder zijn dan 75 centimeter
- achterlicht straalt rood licht uit
[bewerk] Verkeerswetgeving
Vanaf 1 mei 2001 hebben fietsers in Nederland van rechts ook voorrang. In verhouding tot veel andere Europese landen wordt in Nederland veel gefietst. In de infrastructuur wordt hier op allerlei manieren rekening mee gehouden; alleen de voorrangsregeling week af tot 2001. Anders dan in omringende landen was in Nederland de fietser in de wetgeving niet gelijkwaardig aan andere bestuurders. Het harmoniseren van de Europese regelgeving was dan ook een belangrijke reden om de maatregel 'voorrang fietsers van rechts' in te voeren'. Daarnaast beoogt de maatregel de gelijkberechtiging van fietsers te bevorderen om zo indirect het fietsgebruik te stimuleren. 'Voorrang fietsers van rechts' (VFVR) is een van de maatregelen die in het convenant Duurzaam Veilig worden genoemd, en waarvan wordt verondersteld dat zij een gunstige bijdrage leveren aan de verkeersveiligheid.
[bewerk] Wetgeving in België
[bewerk] Wettelijke eisen voor een fiets met kleine wieldiameter
Fietsen waarvan de wieldiameter (banden niet inbegrepen) maximaal 50cm bedraagt, moeten minstens uitgerust zijn met:
- een bel hoorbaar op 20 meter
- twee goed functionerende remmen (één op het voorwiel en één op het achterwiel)
Enkel als het donker is en als de zichtbaarheid minder dan 200 meter bedraagt, zijn lichten en reflectoren verplicht.
[bewerk] Wettelijke eisen voor de racefiets en de terreinfiets
Zowel fietsen met een racestuur en zonder bagagedrager achteraan waarvan de banddikte maximaal 2,5 cm bedraagt (racefietsen) als fietsen met minstens twee versnellingen die vanaf het stuur worden bediend en zonder bagagedrager achteraan waarvan de banden een minimumdoorsnede van 38 mm (bij een wieldiameter van 65cm) of 32 mm (bij een wieldiameter van 70cm) hebben (terreinfietsen), moeten minstens uitgerust zijn met:
- een bel hoorbaar op 20 meter
- twee goed functionerende remmen (één op het voorwiel en één op het achterwiel)
Lichten en reflectoren zijn enkel verplicht als het donker is en als de zichtbaarheid minder dan 200 meter bedraagt. Als de fiets één of twee spatborden heeft, moet hij altijd uitgerust zijn met een witte reflector vooraan en een rode reflector achteraan.
[bewerk] Wettelijke eisen voor de gewone fiets
Een fiets die niet behoort tot één van de bovengenoemde categorieën, moet minstens uitgerust zijn met:
- een bel hoorbaar op 20 meter
- twee goed functionerende remmen (één op het voorwiel en één op het achterwiel)
- twee goed functionerende lichten
- vooraan wit of geel
- achteraan rood ('s nachts bij helder weer vanop minstens 100 m zichtbaar)
- reflectoren
- vooraan wit
- aan weerszijden van de pedalen wit of geel
- op de spaken en/of de banden minstens 2 gele of oranje dubbelzijdige reflectoren per wiel; vast bevestigd aan de spaken en symmetrisch aangebracht en/of een witte reflecterende strook aan weerszijden van elke band.
[bewerk] Onderdelen van een fiets
[bewerk] Verschillende types
[bewerk] Fietsinfrastructuur
Nederland, Vlaanderen, Denemarken en Noord-Duitsland, zijn door hun (relatief) vlakke landschap erg geschikt om te fietsen. De genoemde gebieden kennen veel verkeersvoorzieningen voor fietsers, oftewel er is een goede fietsinfrastructuur aanwezig.
[bewerk] Fietspad
Ook worden er veel fietspaden aangelegd. Deze begeleiden soms wegen. Andere zijn vrijliggend en zijn vaak bedoeld voor het recreatieve fietsverkeer. Wanneer de fietspaden op een kruispunt uitkomen met verkeerslichten, hebben deze vaak hun eigen verkeerslicht, herkenbaar door een venster in de vorm van een fiets. Waar fietspaden ontbreken, ligt vaak nog wel een fietsstrook: een voor fietsers gereserveerde strook van de rijweg.
[bewerk] Fietsbewegwijzering
Diverse type fietswegwijzers geven fietsroutes aan. Het kan daarbij zowel gaan om woon-werk verbindingen, als om routes voor recreatieve fietstochten (zoals de ANWB rondjes en het LF-route netwerk).
Een nieuwe ontwikkeling zijn fietsroutenetwerken. Dit zijn netwerken van aangename fietswegen, voornamelijk langs rustige en autoluwe wegen of jaagpaden. Waar deze wegen kruisen zijn fietsknooppunten die worden aangeduid met nummers op bordjes. Met een begeleidende kaart hoeft men dan enkel nog maar de knooppuntnummers te volgen.
[bewerk] Organisaties
Er zijn verschillende organisaties die zich richten op het bevorderen van het fietsgebruik en of het verkeer en landschap voor fietsers aangenamer te maken. Voorbeelden hiervan zijn:
- ADFC
- ANWB
- Fietsersbond
- Landelijk Fietsplatform
- Mobiel (VZW)
- Nederlandse ToerFiets Unie (NTFU)
- NVHPV Nederlandse Vereniging voor Human Powered Vehicles, een vereniging die zich vooral richt op ligfietsen.
- Stichting Fiets!
- VELO
[bewerk] Fietsenfabrieken in Nederland
Er is in Nederland een aantal fietsfabrikanten, waaronder:
- Accell Group (Heerenveen) met de merken:
- Batavus (Heerenveen)
- Koga-Miyata (Heerenveen), een Nederlands merk, dat zijn frames betrekt van het Japanse Miyata (soms naar eigen specificaties) en hier afbouwt
- Kronan (Amsterdam) Kronan fietsen worden geïmporteerd uit Zweden
- Loekie (Kesteren) Kinderfietsen die worden geïmporteerd
- Sparta (Apeldoorn)
- Azor Bikes (Hoogeveen)
- Bikkel Bikes
- Concorde
- De Fietsfabriek (Amsterdam)
- Duell (Hoek van Holland), een kleine fabriek die zich toelegt op hoogwaardige (stalen) raceframes
- Dutch Bicycle Group (Schiedam) met het merk Ranger
- Flevobike
- Gazelle (Dieren)
- Giant (Lelystad)
- Ilson (Groesbeek)
- Jan Janssen, levert naar wens opgebouwde fietsen (Met het merk 'Jan' voor mountainbikes)
- Ligtvoet (Eindhoven)
- Project-346 (Amsterdam)
- RIH/Cové (Amsterdam/Venlo)
- Santos, levert naar wens opgebouwde fietsen (Sassenheim)
- Sinner
- Union (Nieuwleusen)
Het materiaal voor de fietsen wordt door de meeste fabrikanten van anderen betrokken en niet zelden geïmporteerd. Tot voor kort werden nog wel de meeste (stalen) frames in eigen huis gelast of gesoldeerd. Het buismateriaal voor de frames werd echter ook vaak door derden geleverd. Inmiddels zijn de meeste frames van aluminium en deze worden in toenemende mate compleet geleverd door fabrikanten uit Azië. Slechts een handvol, vooral kleinere, fabrikanten, blijven de frames zelf lassen of solderen.
Een handvol gespecialiseerde winkels is in staat in eigen beheer hoogwaardige frames onder eigen naam te bouwen, die naar wens van de klant worden afgebouwd. Het gaat hierbij doorgaans om frames die geoptimaliseerd zijn voor wielrennen of fietsvakanties. Hieronder vallen onder andere:
[bewerk] Zie ook
[bewerk] Externe links
- Nationaal Fietsmuseum
- Cijfers en feiten omtrent fietsen in Nederland
- Wetenschap van fietsen
- Fietsgeschiedenis
- Voertuigreglement (met name Hoofdstuk 5, Afdeling 9: Fietsen)
| {{{afb_links}}} | Vervoermiddelen |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
auto · vrachtauto · motorfiets · fiets · bromfiets · snorfiets · scooter · tractor · bus · trolleybus · tram · metro · trein · boot · vliegtuig · helikopter |
|||
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Bicycle op Wikimedia Commons. |
 |
Voor woordenboekinformatie, zie de pagina fiets op WikiWoordenboek |
