Fietspad

fietspad naast weggedeelte voor autoverkeer

Een fietspad is een weggedeelte of vrijliggend pad dat is gereserveerd voor het fietsverkeer en soms voor gebruik door snorfietsers.

In Nederland en Vlaanderen zijn fietspaden overal gebruikelijk. Ook in het buitenland wordt steeds meer fietsinfrastructuur gerealiseerd, maar soms moeten fietsers nog zonder de gebruikelijke maatregelen op de rijbaan of op het trottoir rijden.

Inhoud

1 Geschiedenis
- 1.1 Ontwikkelingen tot en met de tweede wereldoorlog
- 1.2 Tweede helft 20e eeuw-heden
2 Reguliere fietspaden
- 2.1 Fietsstrook
3 Bijzondere fietspaden
4 Fietspaden en veiligheid
5 Externe Links

[bewerk] Geschiedenis

[bewerk] Ontwikkelingen tot en met de tweede wereldoorlog

Rond het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw, zijn in diverse landen voor het eerst weggedeeltes speciaal voor fietsers aangelegd. In de laatste decennia van de 19e eeuw gebeurde dat bijvoorbeeld in Duitsland en in de Verenigde Staten van Amerika. In september 1885 werd het eerste Nederlandse fietspad opengesteld op de Maliebaan in Utrecht. Die plaats was ook het centrum van Het Nederlandsche Vélocipèdisten-Bond, de latere Algemene Nederlandse Wielrijdersbond (ANWB). De initiatiefnemer tot het fietspad was, de later als zoöloog bekend geworden, Antoon Oudemans, een van de weinige fietsers die zich niet bij een fietsvereniging had aangesloten.

In de 20e eeuw werd infrastructuur voor fietsers vooral in verband met het toenemende autoverkeer gerealiseerd. Vanaf 1900 nam het aanleggen van fietspaden een hoge vlucht, aanvankelijk vooral in Duitsland. Tot 1910 lagen daar fietspaden nog in het midden van de weg. In 1926 werd het fietsen op de aparte weggedeelten in Duitsland verplicht gesteld (In de Tweede Wereldoorlog werd vervolgens het fietsen op fietspaden in Nederland verplicht.). Rond de dertiger jaren werden ook in België, Denemarken, Frankrijk en Zwitserland steeds meer fietspaden aangelegd. De eerste generatie paden was bij veel fietsers soms omstreden vanwege de matige kwaliteit.

[bewerk] Tweede helft 20e eeuw-heden

Terwijl in de jaren 60 nog uitgebreide fietspadennetwerken werden aangelegd in Scandinavische steden zoals Helsinki, werden veel Duitse fietspaden weer afgebroken. Dit gebeurde om meer ruimte voor het autoverkeer te scheppen. In Nederland ervoeren veel fietsers ook dat het autoverkeer ruim baan kreeg ten koste van fietsinfrastructuur. Uit acties daaromtrent ontstond de Enige echte Nederlandse Wielrijders Bond (nu Fietsersbond geheten). Deze speelde vervolgens een rol bij de totstandkoming van het Masterplan Fiets. Dit project was overigens ook een reactie op succesvolle experimenten met nieuwe fietspadennetwerken in Denemarken. Verder nam in Duitsland de belangstelling voor fietsinfrastructuur weer toe.

Sinds de laatste decennia van de 20e eeuw worden in vele Europese landen fietspadennetwerken aangelegd, verder uitgebreid en/of op elkaar aangesloten. De Europese Unie en/of, op toeristisch fietsen gerichte, projecten als Eurovelo vormen hiervoor een belangrijke stimulans.

Een laatste grote verkeerstechnische ontwikkeling in Nederland voltrok zich op 15 december 1999. Vanaf die datum rijden bromfietsen en brommobielen in principe niet meer op het fietspad, maar op de hoofdrijbaan. Alleen waar dat met speciale borden wordt aangegeven (bij zeer drukke wegen en/of kruisingen), delen bromfietsen nog wel hetzelfde weggedeelte met fietsers.

[bewerk] Reguliere fietspaden

Veel fietspaden maken deel uit van wegen die ook gebruikt worden door veel, of relatief veel autoverkeer. Een dergelijk pad is gerealiseerd als een verharde baan die aan de zijkant van het weggedeelte bedoeld voor auto's ligt en daarvan duidelijk gescheiden is. Bijvoorbeeld door middel van een berm. Soms ligt het pad slechts aan één kant van de weg en dient het voor tweerichtingsverkeer, maar in stedelijke gebieden ligt meestal aan beide zijde van de weg (evenals trottoirs, die weer aan de zijkant van fietspaden gelegen zijn) een éénrichtings fietspad. Deze paden zijn vaak uitgevoerd in een onderscheidende kleur, waarbij gekleurde tegels, verf of gravel als ondergrond dienen. In Nederland worden fietspaden meestal in steenrood uitgevoerd. Het eerste rode fietspad werd rond 1980 in Tilburg aangelegd. Deze rode kleur dient als suggestie (men is eraan gewend dat fietspaden en fietsstroken rood zijn) en heeft geen wettelijke onderbouwing.

Er zijn ook vrijliggende fietspaden die geen weg begeleiden.
- In stedelijk gebied gaat het hierbij om vaak korte trajecten die een verbinding leggen tussen wijken of stadsdelen. Dergelijke fietsinfrastructuur wordt vooral uitgebreid toegepast in nieuwe steden als Houten en Lelystad.
- In rurale en natuurrijke gebieden zijn vrijliggende fietspaden meestal aangelegd met het oog op recreatieve fietsers. Deze maken vaak ook deel uit van recreatieve fietsroutes.

Voor vrijliggende fietspaden worden soms extra voorzieningen aangelegd zoals fietsbruggen en fietstunnels.

[bewerk] Fietsstrook

Binnen stedelijke omgevingen komen verder nog wegen voor waarop de gedeeltes voor fietsers slechts worden aangegeven door belijning, een rode kleur en/of een op de weg geschilderd fietssymbool. Dergelijke fietsvoorzieningen worden in Nederland en Vlaanderen fietsstrook (als er een fietssymbool is) of fietssuggestiestrook (als het fietssymbool ontbreekt) genoemd.

[bewerk] Bijzondere fietspaden

Een ingericht fietspad dat tevens gebruikt wordt door auto's die daar "te gast" zijn, is een fietsstraat.

Op sommige plaatsen in Nederland zijn speciale flitsfietspaden of fietssnelwegen aangelegd zoals tussen Breda en Etten-Leur. Op zo'n fietspad heb je overal voorrang en kan je snel van de ene plaats naar de andere.

Onder andere in België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en in Noord-Amerika worden oude niet meer gebruikte spoorwegen ingericht als fietspad. De oude spoortrajecten hebben voor fietsers als voordeel dat ze meestal geen grote hoogteverschillen vertonen. Vaak zijn langs deze fietspaden nog restanten terug te vinden van de vroegere spoorlijn, zoals loodsen, stationsgebouwen, tunnels en bruggen. Een dergelijk fietspad van Nederland naar België is aangelegd op de bedding van het vroegere Bels lijntje.

[bewerk] Fietspaden en veiligheid

Het is gangbaar onder wegbeheerders te veronderstellen dat fietspaden de verkeersveiligheid bevorderen. Toch is er weinig onderzoek dat dat beeld lijkt te bevestigen, daarentegen is er vrij veel onderzoek gedaan, zowel in Nederland als in het buitenland, dat op het tegendeel lijkt te wijzen.

Uit een rapport van het SWOV (Dijkstra en Wegman, 1992) viel al te lezen dat de veiligheid op fietspaden en -stroken licht toeneemt tussen kruisingen, maar juist flink afneemt óp kruisingen. Ook leek de aard van de verwondingen ernstiger te zijn.

Dit lijkt in overeenstemming met soortgelijk onderzoek in het buitenland:

"Cycle tracks increase danger at every road junction." (Transport Advisory Council, Ministry of Transport, UK)
"Cycle paths 292 accidents per million cycle miles, against 104 for minor roads and 111 for major roads." (Kaplan. FHWA, US, 1975)
"Safety problems of two-way cycle tracks at junctions almost insuperable." (Beukers. Dutch Ministry of Transport. ITE Conference, 1977)
"Principal accident types were collisions at road junctions and underpasses (poor visibility a common factor)" (Rainbird. Hertfordshire County Council/PTRC, UK, 1979)
"Based on study of 4,000 accidents in Köln 1976 - 1978. Cycle paths as traditionally built do not guarantee a reduction in casualties." "Where cycle paths are present, the most common collision type involves motor vehicle turning right and cyclist going ahead." (Alrutz, HUK-Verband, Köln, Germany, 1980)
"At junctions cycle tracks 3.4 times more dangerous than using road, but rising to 11.9 riding in 'wrong' direction." "Cycle lane 1.1 times more dangerous than unsegregated road for going ahead." "Left turns particularly dangerous from cycle track (11.0), less so from cycle lane (3.4)." "Poor co-operation between road users where there is a cycle track." (Linderholm. University of Lund, Sweden, 1984)
"Cyclists 4 times more likely to have accident on roads with cycle paths." (Berlin Police study 1981 to 1985.)
"Cyclist casualties increased 48% following introduction of paths. Car drivers, moped riders and pedestrians also suffered more accidents, with overall rise in casualties of 27%" (Bach, Rosbach, Joergensen. Vejdirekforatet, Denmark, 1988)
"Cycle track accidents high relative to mileage and use of tracks in catchment area." (Mills. TRL RR220 UK, 1989)
"Cycle tracks no longer favoured in urban areas due to problems and danger." "Preferable to remove narrow paths and where in bad state." "Two-way cycle tracks to be declassified as particularly dangerous." (Review of new Belgian Government policy on cycling, 1991)
"Includes one-month hospital survey which showed 14 cycle path accidents against 1 minor road accident and no major road accidents in equivalent area." "All 3 serious accidents were cycle path." (Ketteridge. Milton Keynes Development Corporation, UK, 1991.)

Deze onderzoeksresultaten lijken erg in strijd met het instinctmatige gevoel dat de veiligheid juist gediend is door fietsers en auto's van elkaar te scheiden. In de praktijk lijkt dat echter maar matig te lukken: op enig moment kruisen de verkeersstromen elkaar en juist daar gaat het fout. Gebrekkige zichtsituaties en de kwaliteit van de inrastructuur spelen daarbij een grote rol. In het eerder genoemde onderzoek van het SWOV (1992) werd namelijk ook al opgemerkt dat fietspaden, smaller dan 180 centimeter bijzonder gevaarlijk zijn (opmerking: de CROW norm is minimaal 2 meter voor een fietspad in enkele richting) en in het onderzoek van Hertfordshire County Council (1979) werd daarover het volgende opgemerkt: "First, and most important, is the need for consistency in layout, signing and markings. Unlikely to be a second chance to get cycleway design right."

De recente opening van het meldpunt "Slechte Fietspaden" door de Fietsersbond toont aan dat er nog erg veel te verbeteren is aan de infrastructuur.

[bewerk] Externe Links

{{{afb_links}}}	Gerelateerde onderwerpen	{{{afb_rechts}}}	{{{afb_groot}}}
kunstwerk · logistiek · openbaar vervoer · transport · verkeer · verkeersinfrastructuur · verkeersbord · verkeerskunde · verkeersregel · verkeersveiligheid · vervoer · vervoermiddel · vervoersrecht · weg · wegverkeer			{{{afb_groot}}}