Caspar David Friedrich

Caspar David Friedrich (Greifswald, 5 september 1774 - Dresden, 7 mei 1840) was een Duits schilder en tekenaar uit de periode van de romantiek. In 1798 ging hij naar Dresden en daar verbleef hij zijn hele leven. Hij was bevriend met Goethe en Novalis. Friedrich en zijn vriend Philipp Otto Runge hebben onbewust voor een vernieuwing in de beeldende kunst gezorgd. Hij was gefascineerd door het mystieke en had belangstelling voor het raadsel van het leven. Hij gaf het landschap een ziel en maakte de natuur tot klankbord van menselijke gevoelens.

Inhoud

1 Algemene biografie
2 Biografie in jaartallen
3 Een andere kijk op het landschap bij Friedrich
4 Overzichtstentoonstelling van zijn werk
5 Externe links

[bewerk] Algemene biografie

Hij studeerde aan de Kunstakademie in Kopenhagen en trok daarna naar Dresden, waar hij tot het eind van zijn leven bleef wonen. Anders dan de meeste kunstenaars van zijn generatie, maakte hij geen Italiaanse reis om zijn kunstopvoeding te voltooien, maar vond hij inspiratie in de landschappen van zijn eigen omgeving: Rügen, de omgeving van Dresden (de "Sächsische Schweiz") en later in zijn carrière het Reuzengebergte en de Harz.

Na 1808 werd Friedrich bekender door de tentoonstelling van het schilderij "Kreuz im Gebirge (Der Tetschener Altar)". Het stelt onder een dreigende wolkenhemel een kruisbeeld voor op een eenzame rots. Het schilderij zorgde voor een schandaal, omdat niet de kruisdood van Jezus, maar het adembenemende landschap de meeste aandacht trok. In 1810 maakte Friedrich een wandeling door het Reuzengebergte, die resulteerde in productie van nieuwe schilderijen. De "Mönch am Meer" en "Abtei im Eichwald" werden op de tentoonstelling van de Berlijnse Akademie zeer gewaardeerd door het publiek. De Pruisische kroonprins kocht de schilderijen en Friedrich werd lid van de Berliner Akademie. Na de bevrijding van Dresden van de Fransen, in 1814, werden Friedrichs politieke schilderijen "Grab des Arminius" en "Der Chasseur im Walde" de hoofdattracties van de Dresdener Patriotischen Kunstausstellung. Zijn bekendste werk "Das Eismeer", een schip dat verpulverd wordt in kruiend ijs, ontstaat in 1823/1824. Friedrich werd in 1824 benoemd tot Professor voor Landschapsschilderkunst aan de Dresdener Akademie. In 1825 nam zijn productiviteit af als gevolg van overwerktheid. De daaruit voortvloeiende verminderding van inkomen leidde tot verbittering en berusting. Door bemiddeling van de bevriende dichter Shukowski kon Friedrich tussen 1835 en 1840 nog enige werken aan het Russische Tsarenhof verkopen. In 1835 kreeg hij een beroerte waarvan hij slechts gedeeltelijk herstelde, gevolgd door een tweede beroerte die hem bijna volledig verlamde.

Hij overleed in 1840 te Dresden. Zijn weduwe moest de tsaar om financiële steun vragen, omdat Friedrich vrijwel niets na te laten had.

[bewerk] Biografie in jaartallen

1774 Wordt geboren in Greifswald bij de Oostzee, als zesde zoon van een zeepzieder
1787 Zakt door het ijs bij het schaatsen en wordt gered door zijn broer, die daarbij zelf verdrinkt. Het blijft een levenslang trauma.
1794-1798 Studie aan de Academie van Kopenhagen.
1798 Vestigt zich in Dresden en verdient geld met het schilderen van stadsgezichten.
1808 Exposeert het "Tetchener Altar", een altaarstuk waarin niet het lijdensverhaal maar het landschap centraal staat. Er ontstaat een rel en er komt een groot debat op gang over de romantische kunst.
1810 Toenemende roem. Goethe bezoekt het atelier van Friedrich, de kroonprins van Pruisen koopt twee schilderijen.
1813 De Fransen bezetten Dresden. Friedrich verwerkt patriottische verwijzingen in zijn schilderijen.
1818 Trouwt met Caroline Bommer. Ze krijgen drie kinderen.
1821 Het Russisch hof koopt verscheidene schilderijen.
1824 Wordt professor aan de Academie van Dresden. Problemen met de gezondheid beginnen.
1835 Gedeeltelijk verlamd na een beroerte.
1840 Sterft in Dresden. Wordt spoedig vergeten en pas in het begin van de twintigste eeuw herontdekt.

[bewerk] Een andere kijk op het landschap bij Friedrich

Tot voor Friedrich was het landschap in de schilderkunst in de meeste gevallen een aangenaam decor of een achtergrond voor menselijke activiteiten. Daarin kwam met Friedrich duidelijk verandering. Friedrichs landschappen kan men bekijken als een montage van fragmenten die hij op verschillende plaatsen en momenten naar de natuur getekend had zoals op het eiland Rügen in de Oostzee, in het Harzgebergte en het Riesengebirge in Bohemen. Aan de basis ervan liggen meetkundige structuren zoals de hyperbool, een driehoek, de gulden snede. Daarbij zitten de landschappen van de diepgelovige protestant Friedrich vol religieuze symboliek, zoals kruisbeelden en door de wolken brekend licht dat verwijst naar een goddelijke aanwezigheid. Ook kerkhoven, ruïnes, knoestige boomstammen en schepen die de haven uitvaren of door het ijs worden platgedrukt, behoorden tot zijn favoriete repertoire. Ook verwijst zijn werk naar de Franse bezetting en de culturele invloed van de bezetter aan het begin van de 19de eeuw.
De figuren in zijn schilderijen zijn steeds op de rug afgebeeld en verzonken in de aanschouwing van de natuur. Daarin speelt ook de symboliek van de levensreis: de figuren van Friedrich blikken terug op de afgelegde weg, of kijken uit over de weg die nog voor hen ligt. Bij sommige werken denk je spontaan aan een liederencyclus van Franz Schubert zoals die Winterreise. Het werk: "De wandelaar boven de nevelen" ca 1817-18, olieverf op doek, 75 bij 95cm, Kunsthalle, Hamburg, is daar een mooi voorbeeld van. Als je veel van zijn schilderijen langs elkaar bekijkt, merk je dat de vondsten van Friedrich mettertijd formules werden. Maar zijn beste werken zijn van een mysterieuze blijvende schoonheid. Het kosmische gevoel en de weemoed die hij in zijn werk opriep, worden overal begrepen.

[bewerk] Overzichtstentoonstelling van zijn werk

Museum Folkwang, Essen, Duitsland

In het Museum Folkwang te Essen, Duitsland, liep er een grote overzichtstentoonstelling van zijn werk tot 3 september 2006, getiteld: "Caspar David Friedrich - Die Erfindung der Romantik". Er waren een tachtigtal schilderijen en meer dan honderd tekeningen te bezichtigen uit vele buitenlandse musea en particuliere collecties. Het Hermitage uit Sint-Petersburg leende vele werken uit van de vroegere Romanovcollectie. Bekende werken als Wanderer über dem Nebelmeer, Kreidefelsen auf Rügen en Das Eismeer zijn present. Het grafisch werk met verschillende schetsboeken toont ons Friedrich als een nauwkeurig natuurobservator en detaillist.
Bij de tentoonstelling hoorde een verzorgde catalogus Caspar David Friedrich - Die Erfindung der Romantik, Hirmer Verlag, München, 384 blz met 357 kleurafbeeldingen, met verschillende essais: een heus boekwerk. De kunstwerken en de aansluitende catalogus waren thematisch geordend rond de volgende onderwerpen:

Frühe Arbeiten: Selbstportraits, Lehr- und Studienjahre, Familienportraits
Empfindsamkeit:Schillers Räuber, landschaftsgarten, Melancholie, Ruinen, Memento mori
Studien: Menschen, Bäume, Pflanzen, Steine und Felsen, Schiffe, Studie und Ausführung
Landschaften: Rügen, der Tetschner Altar, Riesengebire , Böhmen
Motive: Nebel, Durchblicke, Schluchten und Höhlen, der Wanderer, die Rückenfigur
Komposition: Hyperbeln, Symmetrien und Gitterstrukturen, rhytmische Folgen, Bildpaare und Serien
Erweiterte Wahrnehmung: Lichterscheinungen, Transparentbilder, Synästhesie

Het rijke vast bezit van het museum met topstukken van de de Franse impressionisten (een mooie Renoir) en het Duitse expressionisme (die Brücke), enkele werken van Van Gogh wordt tegelijkertijd goed geïntegreerd getoond. Ook de marmeren beeldengroep van Georges Minne Bron met knielende knapen kan je er bewonderen. Een nieuw uitgegeven catalogus Eine Schule des Sehens (2005) vormt een goede leidraad doorheen het museum.