Blokfluit
De blokfluit (of bekfluit) is een houten blaasinstrument met een labium. Het labium bevindt zich achter het blok dat in een cilindrische buis geschoven wordt (vandaar de naam blok-fluit).
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Fluiten in het algemeen zijn bijzonder oud. Veel culturen kennen hun eigen varianten zoals de dvojnice uit Dalmatië, een dubbelfluit. Fluiten stammen uit de prehistorie en konden op twee manieren aangeblazen worden: recht en dwars. Beide versies hadden waarschijnlijk oorspronkelijk een vingerzetting gebaseerd op zes vingergaten, zoals dat vandaag de dag bij de Ierse pennywhistle nog steeds het geval is. Ook de traverso zoals deze vóór de uitvinding van de moderne dwarsfluit door Theobald Böhm gebouwd werd was op dit ontwerp gebaseerd.
De echte blokfluit onderscheidt zich van het zes gaten ontwerp doordat het een duimgat voor de linkerduim bezit en vaak een achtste gat voor de rechtpink. Dit ontwerp is duidelijk een stuk jonger. De voorlopers van de moderne blokfluit stammen mogelijk uit de 14e eeuw. Zij worden echter pas echt -maar dan ook razend- populair vanaf 1500. Dit hing samen met de opkomst van de gegoede burgerij en de verspreiding van muziek in gedrukte vorm
In 1511 en 1535 verschenen de eerste boeken over blokfluit respectievelijk door Sebastian Virdung en Silvestro Ganassi geschreven.
De populariteit van het instrument bleef voortduren tot aan de 19e eeuw. In het grote orkest van die dagen met muziek die sterk moduleerde naar moeilijk te spelen toonsoorten was geen plaats meer voor de blokfluit.
[bewerk] Blokfluit-familie
Blokfluiten zijn er in zeer veel verschillende soorten en maten, de lengte kan van 10 cm tot zo'n 320 cm variëren. Veel van deze blokfluiten krijgen een verhoogde toon (één octaaf hoger dan grondtoon) als men 'overblaast'. Een C 1 gestreept, wordt dan een C 2 gestreept. Dit effect bereik je door (te) hard te blazen.
-
benaming toonsoort lengte Gar klein flötlein C 10 cm Sopraninoblokfluit F 20 cm Sopraanblokfluit C 34 cm Altblokfluit F 48 cm Tenorblokfluit C Basblokfluit F Grootbasblokfluit C Contrabasblokfluit F
[bewerk] Grootste blokfluit
De "grootste blokfluit ter wereld" is gemaakt door de Nederlandse blokfluitbouwer Adriana Breukink. Zij heeft er in totaal drie gemaakt; er zijn er twee in Nederland en één in België in gebruik. Een afbeelding van deze reuzenblokfluit is te zien op de Nederlandse Blokfluitpagina.
Ook de Slowaakse Furulja is manshoog.
[bewerk] Materiaal
De blokfluit wordt meestal van hout gemaakt. De gebruikte houtsoorten zijn zachte Europese houtsoorten (perenhout, pruimen, kersen, esdoorn / ahorn, olijfhout, noten, buxus / palmhout) of harde tropische houtsoorten (palissander, cocobolo, rozenhout, ebbenhout, coromandel, grenadille, bubinga, West-Indische buxus). De prijs van een instrument hangt onder andere af van het soort hout dat werd gebruikt.
Goedkope blokfluiten worden gemaakt van plastic, wat een aantal opvallende voordelen heeft ten aanzien van zuiverheid en ongevoeligheid voor vocht. Plastic blokfuiten zijn nagenoeg onderhoudsvrij en worden in kwaliteit alleen overtroffen door erg dure houten fluiten. Een goedkopere houten fluit is meestal inferieur aan een plastic instrument.
Fluiten kunnen ook van andere materialen gemaakt worden zoals glas, maar dit is niet meer dan een rariteit.
[bewerk] Bespeling
Een blokfluit heeft acht gaten (zonder dubbele boring), zeven aan de bovenkant en een aan de onderkant. Aan de onderkant bevindt zich het duimgat dat helemaal of half geopend kan worden om hogere noten te produceren. De onderste twee gaten aan de bovenkant zijn vaak dubbel uitgevoerd om het gedeeltelijk afsluiten van een toongat te vereenvoudigen, en daarmee het spelen van laddervreemde tonen.
Een blokfluit heeft Duitse boring ('gewone' vingerzetting) of barokboring ('barok' vingerzetting). Sommigen bevelen de gewone vingerzetting aan om muziek aan te leren en om blokfluit te leren spelen. De gevorderde speler verkiest veelal een blokfluit met barokboring.
Op de blokfluit wordt voornamelijk barokmuziek gespeeld, maar er is ook veel oudere muziek en veel modernere muziek voor dit instrument geschreven. Een blokfluit komt niet in een symfonieorkest voor, maar wel vaak in een barokorkest. Verder wordt dit instrument vaak solo gebruikt of met pianobegeleiding. Ook bestaan er talloze blokfluittrio's en -kwartetten, waar het Amsterdamse Loeki Stardust Kwartet een voorbeeld van is.
[bewerk] Werken voor blokfluit
Voorbeelden van stukken voor blokfluit:
- Der Fluyten Lust-hof (1644-49) van Jacob van Eyck
- Sonates van Händel, Vivaldi, Marcello
- Suite voor blokfluit van Telemann
[bewerk] Historische blokfluitbouwers
Hieronder volgt een lijst van bekende blofluitbouwers uit de 16e tot 18e eeuw.
- Claude Rafi (ca. 1550)
- Hieronymus F. Kynseker (1636 - 1686)
- Richard Haka (ca. 1646 - 1705)
- Pierre Jaillard Bressan (1663 - 1730)
- Johann Christoph Denner (1655 - 1707), Nürnberg
- Thomas Stanesby sr. (1668 - 1734)
- Jean-Hyacinthe Rottenburgh (1672 - 1756), Brussel
- Jan Steenbergen (1675 - 1728)
- Engelbert Terton (1676 - 1752)
- Jacob Denner (1681 - 1735), Nürnberg
- Johann Heinrich Eichentopff (1687 - 1769)
- Thomas Stanesby jr. (1692 - 1754)
- Jacques Hotteterre (ca. 1700)
- Johann Maria Anciuti (ca. 1720)
- Debey (18e eeuw)
Zie ook: blokfluitist.
[bewerk] Externe links
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Flutes van Wikimedia Commons. |
