Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

Z Wikipedii

Inne znaczenie ISS - Instytut Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem (ang. Institute for Security Studies)

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna
Międzynarodowa Stacja Kosmiczna po rozłączeniu z wahadłowcem Atlantis, 17 września 2006 Emblemat Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
ISS w liczbach W prawej kolumnie podano, jeśli to istotne, z kiedy pochodzą dane
Załoga	3	19.08.2006
Perygeum	351.9 km	-
Apogeum	364,9 km	-
Okres orbitalny	91,71 minuty	-
Nachylenie orbity	51,65 stopni	-
Okrążeń dziennie	15,70	-
Dzienna strata wysokości	~100 m	-
Dni od wystrzelenia pierwszego modułu	2740	22.05.2006
Dni od zamieszkania pierwszej załogi	2027	22.05.2006
Wszystkich okrążeń Ziemi	38 694	28.08.2005
Przebyta odległość	1,400,000,000 km	17.06.2005
Średnia prędkość	27 685,7 km/h (7,69 km/s)	-
Masa	187 016 kg	15.11.2004
Objętość pomieszczeń hermetyzowanych	425 m3	-
Ciśnienie	~ 757 mm Hg (100 kPa)	-
Tlen	~ 162,4 mm Hg (22 kPa)	-
Dwutlenek węgla	~ 4,8 mm Hg (640 Pa)	-
Temperatura	~ 26,9 °C	-

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS ang. International Space Station, MKS ros. Mieżdunarodnaja Kosmiczieskaja Stancija) - pierwsza stacja kosmiczna wybudowana z założenia przy współudziale wielu krajów. Składa się obecnie z 6 głównych modułów (docelowo ma ich liczyć 16) i umożliwia jednoczesne przebywanie trzech członków stałej załogi (od roku 2008 na stacji stale ma przebywać 6 osób). Pierwsze moduły stacji zostały wyniesione na orbitę i połączone w 1998 roku. Pierwsza stała załoga zamieszkała na niej w roku 2000. Źródłem zasilania ISS są baterie słoneczne, transportem ludzi i materiałów zajmują się amerykańskie wahadłowce programu STS (od lutego 2003 do 26 lipca 2005 wstrzymane z powodu katastrofy Columbii) oraz rosyjskie rakiety Sojuz i Proton.

Spis treści 1 Historia 1.1 Loty do ISS 1.2 Państwa biorące udział w projekcie 2 Eksploatacja 2.1 Stałe załogi 2.2 Kosmiczni turyści 2.3 Zagrożenia 3 Plany na przyszłość 4 Kontrowersje 5 Stan obecny 6 Zobacz też 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna powstała w wyniku połączenia projektów budowy rosyjskiej stacji Mir 2, amerykańskiej Freedom oraz europejskiej Columbus. Miały one na celu spełnienie marzenia o stałym pobycie ludzi w kosmosie, co udaje się realizować od 2 listopada 2000 roku, kiedy to na ISS dotarła pierwsza stała załoga w składzie: William Shepherd, Jurij Gidzenko oraz Siergiej Krikalow. Pierwsi mieszkańcy zaczęli nazywać stację Alfa (pierwsza), jednak sprzeciwiła się temu strona rosyjska, twierdząc, że pierwszy był radziecki Salut z 1971 roku. W zamian zaproponowała nazwę "Atlant", co z kolei nie spodobało się Amerykanom ze względu na zbytnie podobieństwo do zatopionej w morzu Atlantydy. Wobec braku innych pomysłów Międzynarodowa Stacja Kosmiczna do dziś nie posiada własnego imienia.

Pierwsze plany budowy stacji kosmicznej wspólnie przez USA, Japonię, Kanadę i Europejską Agencję Kosmiczną (Rosja dołączyła do nich dwa lata później) pojawiły się w 1991 roku. Projekt miał być realizowany w trzech etapach:

• I - przygotowanie modułów i międzynarodowe loty do rosyjskiej stacji Mir - zrealizowany w latach 1995-1998
• II - montaż i wstępna eksploatacja (1998-2001)
• III - dokończenie budowy i dalsza eksploatacja (pocz. 2001, koniec planowany w 2010 r.)

Początkowo budżet programu na okres od roku 1994 do ukończenia budowy miał zamknąć się w kwocie 17,4 miliarda dolarów, lecz do momentu wystrzelenia pierwszego modułu w końcu 1997 roku wzrósł ponad dwukrotnie, do 40 miliardów dolarów. W 1998 roku do projektu dołączyła Brazylia. Pierwszy element stacji, rosyjski moduł Zaria, został wyniesiony na orbitę w 1998 roku. Do przybycia pierwszej załogi ISS wzbogaciła się o kolejne dwa moduły - amerykański Unity i rosyjski Zwiezda.

[edytuj] Loty do ISS

Dotychczas odbyto do stacji 19 (stan na 9 IX 2006) lotów amerykańskich wahadłowców oraz 22 loty rosyjskie, w tym 8 załogowych. Konstrukcja wymagała 51 spacerów w przestrzeni kosmicznej, z czego 25 bazowało na wahadłowcach, 26 na ISS, a ich łączny czas wyniósł 318 godzin i 37 minut.

[edytuj] Państwa biorące udział w projekcie

• USA - NASA
• Kanada - CSA
• członkowie ESA (Europejska Agencja Kosmiczna)
  • Belgia
  • Dania - DSRI
  • Francja - CNES
  • Hiszpania - INTA
  • Holandia
  • Niemcy - DLR
  • Norwegia - NSC
  • Szwajcaria
  • Szwecja - SNSB
  • Wielka Brytania
  • Włochy - ASI
• Japonia - JAXA
• Rosja - Roskosmos
• Brazylia - INPE

[edytuj] Eksploatacja

Głównym zadaniem Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ma być prowadzenie badań naukowych w warunkach mikrograwitacji, niemożliwych do osiągnięcia na Ziemi. Mają one pozwolić na udoskonalenie metod prowadzenia upraw, lepsze poznanie działania ludzkiego organizmu - a co za tym idzie możliwość wynalezienia nowych lekarstw, oraz pomóc rozwiązać wiele innych problemów na Ziemi. Na razie jednak, nie poinformowano o żadnym przełomowym odkryciu dokonanym na ISS.

[edytuj] Stałe załogi

Począwszy od 2000 roku na ISS przebywało 130 osób, z tego 26 było członkami stałych załóg w ramach 10 ekspedycji. Dla porównania - rosyjską stację Mir w ciągu 14 lat odwiedziło łącznie 137 ludzi. Niemal 1/4 wszystkich astronautów stanowiło załogę Międzynarodowej Stacji Kosmicznej lub pojazdów ją obsługujących.

Pierwotnie stałe załogi składały się z trzech osób, jednak po unieruchomieniu amerykańskich wahadłowców po katastrofie Columbii czasowo zmniejszono ich liczebność do dwóch. Do trzyosobowych załóg powrócono wraz z przybyciem na stację Thomasa Reitera na pokładzie promu Discovery w misji STS-121 w lipcu 2006 r. Dołączył on do Pawła Winogradowa i Jeffreya Williamsa przebywających na ISS od kwietnia 2006 r. uzupełniając tym samym skład 13. ekspedycji.

Członkowie załóg ISS otrzymują następujące rangi: dowódca ekspedycji (Amerykanin CDR lub Rosjanin KOM), inżynier pokładowy (ros. BI, amer. FE), dowódca statku ratunkowego Sojuz (zawsze Rosjanin, KK) oraz pracownik naukowy ISS (SO, wprowadzone we wrześniu 2002)

Ekspedycja	Załoga	Data wystrzelenia	Lot - tam	Data powrotu	Lot - powrót	Pobyt na ISS (Dni)
Ekspedycja 1	William Shepherd - CDR USA. Jurij Gidzenko - KK Rosja Siergiej Krikalow - BI Rosja	31 października 2000 07:52:47 UTC	Sojuz TM-31	21 marca 2001 07:33:06 UTC	STS-102	140.99
Ekspedycja 2	Jurij Usaczow - KOM/KK Rosja Susan Helms - FE1 USA James Voss - FE2 USA	8 marca 2001 11:42:09 UTC	STS-102	22 sierpnia 2001 19:24:06 UTC	STS-105	167.28
Ekspedycja 3	Frank L. Culbertson - CDR USA Władimir Dieżurow - KK Rosja Michaił Tiurin - BI Rosja	10 sierpnia 2001 21:10:15 UTC	STS-105	17 grudnia 2001 17:56:13 UTC	STS-108	128.86
Ekspedycja 4	Jurij Onufrijenko - KOM/KK Rosja Dan Bursch - FE1 USA Carl Walz - FE2 USA	5 grudnia 2001 22:19:28 UTC	STS-108	19 czerwca 2002 09:57:41 UTC	STS-111	195.82
Ekspedycja 5	Walerij Korzun - KOM/KK Rosja Sergei Treszczow - BI Rosja Peggy Whitson- FE/SO USA	5 czerwca 2002 21:22:49 UTC	STS-111	7 grudnia 2002 19:37:12 UTC	STS-113	184.93
Ekspedycja 6	Kenneth Bowersox - CDR USA Nikołaj Budarin - BI/KK Rosja Donald Pettit - FE/SO USA	24 listopada 2002 00:49:47 UTC	STS-113	4 maja 2003 02:04:25 UTC	Sojuz TMA-1	161.05
Ekspedycja 7	Jurij Malenczenko - KOM/KK Rosja Edward Lu - FE/SO USA	26 kwietnia 2003 03:53:52 UTC	Sojuz TMA-2	28 października 2003 02:40:20 UTC	Sojuz TMA-2	184.95
Ekspedycja 8	Michael Foale - CDR/SO USA Aleksandr Kaleri - KK/BI Rosja	18 października 2003 05:38:03 UTC	Sojuz TMA-3	30 kwietnia 2004 00:11:15 UTC	Sojuz TMA-3	194.77
Ekspedycja 9	Giennadij Padałka - KOM/KK Rosja Michael Fincke - FE/SO USA	19 kwietnia 2004 03:19:00 UTC	Sojuz TMA-4	24 października 2004 00:32:00 UTC	Sojuz TMA-4	187.89
Ekspedycja 10	Leroy Chiao - CDR/SO USA Saliżan Szaripow - BI/KK Rosja	14 października 2004 03:06 UTC	Sojuz TMA-5	25 kwietnia 2005 00:00:00 UTC	Sojuz TMA-5	192.79
Ekspedycja 11	Siergiej Krikalow - KOM/KK Rosja John L. Phillips - FE/SO USA	15 kwietnia 2005 00:46:00 UTC	Sojuz TMA-6	11 października 2005 01:09:48 UTC	Sojuz TMA-6	179.02
Ekspedycja 12	William McArthur - CDR USA Walerij Tokariew - BI/KK Rosja	1 października 2005 03:54:53 UTC	Sojuz TMA-7	8 kwietnia 2006 23:47:00 UTC	Sojuz TMA-7	189.83
Ekspedycja 13	Pawieł Winogradow - KOM Rosja Jeffrey Williams - FE/SO USA Thomas A. Reiter - FE Niemcy (ESA)	30 marca 2006 02:30:20 UTC	Sojuz TMA-8 Winogradow Williams STS-121 Reiter	29 września 2006 01:13:37 UTC	Sojuz TMA-8 Winogradow Williams STS-116 Reiter	182.92
Ekspedycja 14 (w trakcie)	Michael Lopez-Alegria - CDR USA Michaił Tiurin - BI/KK Rosja Sunita Williams - FE/SO USA	18 września 2006 04:08:42 UTC	Sojuz TMA-9 Lopez-Alegria Tiurin STS-116 Williams	20 kwietnia 2007	Sojuz TMA-9 Lopez-Alegria Tiurin STS-118 Williams
Ekspedycja 15 (planowana)	Fiodor Jurczychin - KOM Rosja Oleg Kotow - BI/KK Rosja Clayton Anderson - FE2/SO USA Daniel Tani - FE3/SO USA	9 kwietnia 2007	Sojuz TMA-10 Jurczychin Kotow STS-118 Anderson STS-120 Tani	17 września 2007	Sojuz TMA-10 Jurczychin Kotow STS-120 Anderson STS-122 Tani

[edytuj] Kosmiczni turyści

W 2002 roku na ISS gościł pierwszy w historii kosmiczny turysta. Amerykański milioner Dennis Tito zapłacił 20 milionów dolarów za osiem dni pobytu w kosmosie. Drugim turystą był Mark Shuttleworth z RPA. W kosmos chciał polecieć również polski miliarder Leszek Czarnecki, ale niestety nie udało się zrealizować tego planu. Trzecim turystą został Gregory Olsen w 2005 roku, a udało mu się to pomimo złego stanu zdrowia. Pierwszą kobietą - nie astronautką w kosmosie została Amerykanka pochodzenia Perskiego Anousheh Ansari. Pierwotny kandydat do lotu Sojuz TMA-9 Daisuke Enomoto został odsunięty z powodów medycznych. ISS była także miejscem pierwszego kosmicznego ślubu. 10 sierpnia 2003 roku rosyjski astronauta Jurij Malenczenko ożenił się z Ekateriną Dimitriew, która przebywała wówczas w Teksasie.

[edytuj] Zagrożenia

Największym zagrożeniem dla stacji jest możliwość zderzenia z osiągającymi ogromne prędkości meteoroidami. Proponowanym zabezpieczeniem jest "laserowa miotła", która mogłaby błyskawicznie niszczyć owe odłamki. Jej wprowadzenie będzie jednak wymagało zmiany przepisów zabraniających używania broni laserowych w kosmosie. Innym niebezpieczeństwem związanym z przebywaniem w przestrzeni kosmicznej są strumienie naładowanych cząstek powstające podczas wybuchów na Słońcu. Powodują one awarie instalacji elektrycznych nawet na Ziemi i mogłyby poważnie uszkodzić pozbawioną ochrony atmosfery stację kosmiczną.

[edytuj] Plany na przyszłość

Na konferencji szefów agencji kosmicznych, jaka odbyła się 23 lipca 2003 roku, ustalono ostateczny kształt stacji. Zdecydowano m.in. rozbudować ją do wielkości pozwalającej na zwiększenie stałej załogi do czterech osób oraz dołączyć dodatkowe moduły. NASA zamierza prowadzić rozbudowę, podczas gdy Rosja będzie przewozić kolejne załogi. Budowa ISS będzie wymagała jeszcze 50 lotów kosmicznych, w tym 39 za pomocą wahadłowców. Dodatkowo, niezbędnych będzie 30 lotów rakiet typu Progress, w celu uzupełnień zaopatrzenia. Po ukończeniu całej konstrukcji stacja mieć 1160 metrów sześciennych pomieszczeń hermetyzowanych, masę 419 ton oraz wymiary 108,4 m rozpiętości baterii słonecznych i 74 m długości, umożliwiając pracę sześcioosobowej załogi. Moc generowana przez baterie słoneczne wyniesie 110 kilowatów, z czego 50 kW będzie służyć funkcjonowaniu stacji, reszta ma być przeznaczona na badania naukowe.

[edytuj] Kontrowersje

Szacuje się, że łączny koszt budowy, utrzymywania i wysyłania kolejnych ekspedycji na Międzynarodową Stację Kosmiczną przekroczy 100 miliardów dolarów. Wobec zużywania tak ogromnych środków rośnie liczba przeciwników projektu, którzy widzą w nim stratę czasu i pieniędzy, jakie mogłyby umożliwić wysłanie wielu tańszych i efektywniejszych misji bezzałogowych. Na przykład Kosmiczny Teleskop Hubble'a (koszt 2 miliardy USD) przyniósł więcej odkryć niż jakiekolwiek inne przedsięwzięcie, zaś roboty Spirit i Opportunity (razem 800 mln dolarów) dowiodły obecności wody na Marsie. Nie brak również głosów krytykujących eksplorację kosmosu w ogóle, twierdząc, że za 100 miliardów dolarów można by rozwiązać wiele problemów na Ziemi. Zwolennicy podboju kosmosu odpowiadają, że jego krytyka jest krótkowzroczna i pozbawiona jakichkolwiek podstaw. Z kolei entuzjaści lotów załogowych argumentują, że opracowane podczas ich przygotowywania i realizacji technologie przyniosły miliardy dolarów realnego zysku. Według niektórych prognoz, pośrednie korzyści ekonomiczne odniesione w wyniku komercjalizacji tych technologii siedmiokrotnie przekraczają zainwestowany kapitał (inne prognozy mówią o trzykrotnym zysku). To, czy tego rodzaju korzyści wynikną również z programu ISS, jest przedmiotem intensywnej dyskusji.

[edytuj] Stan obecny

Katastrofa Columbii 1 lutego 2003 r., której konsekwencją było wstrzymanie lotów wahadłowców, rzuciła cień na przyszłość ISS. Najważniejsze moduły stacji, jak np. w pełni gotowe europejskie laboratorium Columbus, były zbyt ciężkie, aby mogły zostać wyniesione na orbitę za pomocą innych pojazdów czy rakiet. Wymiana załóg odbywała się wyłącznie za pomocą statków kosmicznych Sojuz, zaś wyposażenie dostarczały wyłącznie niewielkie statki Progress, co wymusiło ograniczenie stałej załogi ISS do dwóch osób.

26 lipca 2005 po ponad 2-letniej przerwie wystartował wahadłowiec Discovery z misją testowo-logistyczną STS-114. Lot mimo histerycznie nastawionych mediów przebiegł pomyślnie. Jednakże problem odpadającej pianki powtórzył się i podczas tej misji. Program wahadłowców znów wstrzymano aby rozwiązać ów problem techniczny.

Kolejny lot Discovery (też testowo-logistyczny), przewidziany początkowo na 1 lipca 2006 roku, rozpoczął się 4 lipca 2006 r. Misja STS-121 się powiodła. Prom Discovery wylądował 17 lipca 2006 r. o godzinie 15.14 (naszego czasu) w Centrum Kosmicznym Kennedy'ego na Florydzie.

9 września 2006 wahadłowiec Atlantis wystartował do misji konstrukcyjnej STS-115. Misja, podczas której do ISS dołączone zostały nowe baterie słoneczne, trwała do 21 września.

10 grudnia o godzinie 01:47:35 UTC wystartował do ostatniej w 2006 roku, logistyczno-konstrukcyjnej misji STS-116 wahadłowiec Discovery wraz z siedmioosobową załogą.

Od 2007 do zakończenia programu w 2010 NASA planuje jeszcze 15 do 17 misji wahadłowców. Najwcześniej w 2012 roku miałyby się rozpocząć loty nowego amerykańskiego statku kosmicznego - Orion.

[edytuj] Zobacz też

• Salut
• Skylab
• Mir
• etapy montażu ISS
• lista załogowych lotów kosmicznych do ISS
• lista bezzałogowych lotów kosmicznych do ISS

[edytuj] Linki zewnętrzne

(wszystkie w języku angielskim)

• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna rosyjskiego przedsiębiorstwa Energia
• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna ESA
• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna JAXA
• Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – witryna NASA
• Heavens Above - pokazuje, kiedy ISS będzie widoczna z dowolnego miejsca na Ziemi
• Orbitron - program prezentujący położenie ISS i innych satelitów na orbicie
• NASA TV - Pokazywane są tam na żywo ekspedycje na MSS
• - zdjęcia i informacje

Moduły i systemy Międzynarodowej Stacji Kosmicznej

Moduły: Columbus* • Cupola* • Destiny • Kibō* • Wielofunkcyjny Moduł Laboratoryjny* • Node 2* • Node 3* • Pirs • Quest • Unity (Node 1) • Zarja • Zwiezda Podsystemy: Elektron • European Robotic Arm* • Mobilny System Dźwigowy (Canadarm2, MBS, SPDM*) • Wielofunkcyjny Moduł Logistyczny (MPLM) • Panele baterii słonecznych • PMA • Struktura kratownicowa (Truss) (* - elementy jeszcze nie dostarczone na orbitę) Pojazdy zaopatrzeniowe: Atlantis • ATV • Discovery • Endeavour • HTV • Progress • Sojuz

Załogi Międzynarodowej Stacji Kosmicznej
Ekspedycja 1 • Ekspedycja 2 • Ekspedycja 3 • Ekspedycja 4 • Ekspedycja 5 • Ekspedycja 6 • Ekspedycja 7 • Ekspedycja 8 • Ekspedycja 9 • Ekspedycja 10 • Ekspedycja 11 • Ekspedycja 12 • Ekspedycja 13 • Ekspedycja 14