Beatrix der Nederlanden
| 1938 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||
| Koningin der Nederlanden | ||||||
|
||||||
|
Beatrix Wilhelmina Armgard (Baarn, 31 januari 1938), Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe-Biesterfeld, is sinds 1980 Koningin der Nederlanden.
Inhoud |
Jeugdjaren en studie
Beatrix werd geboren als oudste kind van prinses Juliana en prins Bernhard en heeft drie zusters: Irene (1939), Margriet (1943) en Christina (1947).
Tweeënhalf jaar na haar geboorte vielen op 10 mei 1940 de Duitsers Nederland binnen en was het land betrokken bij de Tweede Wereldoorlog. Samen met haar moeder Juliana en zusje Irene, vertrok Beatrix via Engeland naar Canada waar zij gedurende de Tweede Wereldoorlog zou wonen. Haar vader, prins Bernhard, verbleef het grootste deel van de oorlog in Londen, bij koningin Wilhelmina. In de zomer van 1945 keerde het gezin, uitgebreid met Margriet die in 1943 tijdens de ballingschap in Canada was geboren, terug naar Nederland en namen hun intrek op paleis Soestdijk bij Baarn.
Beatrix is net als haar zussen "scout" geweest. Zij was kabouter en later waterpadvindster.
Beatrix volgde middelbaar onderwijs aan het Incrementum, een speciaal - voor haar en haar zus Irene - opgezette afdeling van het Baarns Lyceum. Tijdens haar middelbare-schooltijd kwam het tot spanningen in het huwelijk van haar ouders, hetgeen uitmondde in de Greet Hofmans-affaire.
Een week na haar achttiende verjaardag, op 7 februari 1956, werd Beatrix als 'vermoedelijke erfgename van de kroon' geïnstalleerd als lid van de Raad van State, het hoogste adviescollege van de regering. In juni van hetzelfde jaar behaalde zij haar gymnasiumdiploma aan het Incrementum.
Vervolgens vertrok Beatrix naar Leiden waar ze aan het Rapenburg ging wonen en aan de Rijksuniversiteit Leiden rechten, sociologie en geschiedenis ging studeren. Op 7 juli 1961 slaagde zij voor het doctoraalexamen (vrije studierichting).
Eveneens in 1961 was Beatrix initiatiefneemster en later voorzitter van de Europese Werkgroep die Europese jongeren opriep zich in te zetten voor een verenigd Europa.
In de jaren daarna nam ze tal van representatieve verplichtingen op zich en ondernam een aantal reizen, onder meer naar de Nederlandse Antillen, Suriname en de Verenigde Staten. In 1959 kocht zij kasteel Drakestein (of 'Drakensteyn'), in de bossen van Lage Vuursche, waar zij in 1963 ging wonen.
Verloving en huwelijk
Tijdens haar studententijd werd gesuggereerd dat Beatrix zich mogelijk zou gaan verloven met Bob Steensma, een studievriend. Op 1 mei 1965 werd ze echter bij Drakensteyn hand-in-hand gefotografeerd met een onbekende man die Claus van Amsberg bleek te heten.
Er ontstond grote commotie toen bleek dat Claus van Amsberg een Duitser was en lid was geweest van de Hitlerjugend. Een commissie onder leiding van dr. L. de Jong van het toenmalige Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie, onderzocht, in opdracht van de regering, het oorlogsverleden van Claus van Amsberg. De uitkomsten van het onderzoek werden als niet belastend beoordeeld (ieder Duits jongetje was verplicht lid van de Hitlerjugend) en op 28 juni 1965 werd door koningin Juliana de verloving bekend gemaakt.
Ondanks de positieve uitkomsten van het regeringsonderzoek bleef een deel van de samenleving verdeeld staan ten aanzien van de verloving van Beatrix met een Duitser, zo kort na de Tweede Wereldoorlog. Toen bekend werd dat het huwelijk zou plaatsvinden in Amsterdam vonden sommigen dit een belediging aan het adres van de Nederlandse Joden die in groten getale, in het bijzonder vanuit Amsterdam, tijdens de oorlog naar Duitse concentratiekampen waren gedeporteerd.
Beatrix en Claus, zich bewust van de levende sentimenten, besloten daarop hun voorgenomen huwelijk in Baarn te laten plaatsvinden. De regering wilde van deze plannen echter niets weten en gelastte het huwelijk in Amsterdam te laten doorgaan.
Op 10 maart 1966 vond het burgerlijke huwelijk in het stadhuis van Amsterdam plaats en op dezelfde dag werd het huwelijk kerkelijk ingezegend in de Westerkerk. Tijdens de rijtoer met de Gouden Koets werd een rookbom ter ontploffing gebracht als protest tegen het huwelijk.
Uit het huwelijk werden drie zoons geboren: Willem-Alexander (27 april 1967), Johan Friso (25 september 1968) en Constantijn (11 oktober 1969). Het gezinsleven speelde zich af op kasteel Drakensteyn.
Voorbereiding op de troon
Vanaf de jaren '70 van de vorige eeuw begon Beatrix zich intensiever voor te bereiden op haar toekomstige functie als koningin. Samen met prins Claus maakte zij vele buitenlandse reizen waaronder een controversiële reis naar de Sovjet-Unie. In rechtse kringen werd gesuggereerd dat het kroonprinselijke paar linkse sympathieën zou hebben, mede gevoed door de grote belangstelling van het paar voor ontwikkelingssamenwerking en voor allerlei vormen van (progressieve) kunstuitingen.
In 1974 werd de reputatie van het koninklijke huis geschaad toen bleek dat prins Bernhard mogelijk steekpenningen zou hebben aangenomen, uitmondend in de Lockheed-affaire. Na de Lockheed-affaire begonnen Beatrix en Claus zich te verdiepen in de koninklijke hofhouding en maakten ze plannen voor een modernisering hiervan. Daarnaast verzamelden ze verschillende adviseurs om zich heen om hen voor te bereiden op het koningschap van Beatrix.
Op 31 januari 1980 maakte koningin Juliana, tijdens een televisietoespraak, bekend dat zij op 30 april afstand van de troon wilde doen ten gunste van haar dochter Beatrix.
Inhuldiging
In de ochtend van 30 april 1980 ondertekende koningin Juliana in het Paleis op de Dam te Amsterdam, de akte van abdicatie en was Beatrix formeel koningin. 's Middags werd zij in de Nieuwe Kerk, tijdens een plechtige zitting van de Staten-Generaal en in het bijzijn van vertegenwoordigers van Europese vorstenhuizen, ingehuldigd als Koningin der Nederlanden.
In 1980 was er echter sprake van grote maatschappelijke onrust. De economische situatie was moeilijk en er heerste grote woningnood. In Amsterdam was een grote kraakbeweging actief die de 30ste april uitriep tot actiedag onder het motto "geen woning, geen kroning". De feestelijke inhuldiging van Beatrix werd daarom overschaduwd door het kroningsoproer in de Amsterdamse binnenstad: krakers en de mobiele eenheid leverden ware veldslagen in de straten. De mobiele eenheid kon met moeite voorkomen dat krakers oprukten naar het Damplein om de plechtigheid in de Nieuwe Kerk te verstoren. Als één van haar eerste publieke optredens als koningin bezocht Beatrix een dag na de inhuldiging gewonde ME'ers in het ziekenhuis.
Koningschap
Als nieuwe koningin ging Beatrix voortvarend aan de slag. De al gemaakte plannen om de hofhouding te moderniseren werden uitgevoerd. Verder verhuisde zij, samen met haar gezin, in 1981 naar Den Haag. Paleis Huis ten Bosch werd woonpaleis en paleis Noordeinde, gelegen in de Haagse binnenstad nabij het Binnenhof, werkpaleis. Ook werd het protocol aangescherpt en ontwikkelde Beatrix een eigen regeerstijl die als stijlvol, modern en zakelijk werd omschreven, passend bij de toenmalige tijdsgeest. In relatief korte tijd wist Beatrix een behoorlijke mate van populariteit op te bouwen onder het Nederlandse volk. Succesvolle staatsbezoeken aan onder meer Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, droegen daar aan bij.
Ter gelegenheid van haar vijftigste verjaardag in 1988 werd op 29 april een televisieportret uitgezonden waar naast Beatrix zelf ook prins Claus en haar drie zoons aan het woord kwamen. Het portret gaf een openhartig beeld van een hardwerkende koningin en haar leven. Op Koninginnedag, een dag later, bracht Beatrix een verrassingsbezoek aan Amsterdam en bezocht de vrijmarkt. Op de vrijmarkt werd ze spontaan gekust door een Amsterdammer. Hierdoor ontstond het beeld van een populaire koningin die ook in het weerbarstige Amsterdam respect genoot.
Beatrix kreeg steeds meer (politieke) ruimte om haar mening te ventileren en een eigen invulling te geven aan het koningschap. Haar kersttoespraken, die een persoonlijk stempel dragen, en andere redes trokken veel aandacht. Historisch is haar Kerstrede van 1988. In de troonrede van dat jaar liet premier Lubbers haar zeggen, dat Nederland schoner was geworden, met name in het water en de lucht. Met Kerstmis reageerde de koningin zelf: "Onze wereld lijdt onder vervuiling en vergiftiging van lucht, bodem en water. Langzaam sterft de aarde."
Voor haar inzet voor de eenheid van Europa kreeg zij in 1996 de prestigieuze Karlsprijs van de Duitse stad Aken.
Haar belangstelling voor kunst blijft groot - zelf beeldhouwt ze niet onverdienstelijk. De koninklijke subsidies voor jonge kunstenaars reikt ze jaarlijks zelf uit. In 2000 richtte Beatrix als gastconservator een tentoonstelling in van moderne Nederlandse kunstenaars in het Stedelijk Museum te Amsterdam onder de titel "De voorstelling. Nederlandse kunst in het stedelijk paleis".
Prins Claus
Gedurende Beatrix' hele koningschap heeft zij te maken gehad met een zieke echtgenoot. Al eind jaren '70 bleken er eerste aanwijzingen te bestaan dat prins Claus depressief was. Vanaf 1982 werd hij hier regelmatig voor behandeld in een Nederlandse en Zwitserse kliniek. Later werd bij Claus ook de diagnose Parkinson gesteld en kreeg hij kanker. Op 6 oktober 2002 overleed prins Claus in het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam. Beatrix zat aan zijn sterfbed. Op 15 oktober 2002 werd Claus bijgezet in de koninklijke grafkelder van de Nieuwe Kerk te Delft.
Rijkdom
Het persoonlijke vermogen van Beatrix wordt door Forbes Magazine geschat op 2,5 miljard dollar, onder andere belegd in aandelen Shell en ABN Amro. De koninklijke familie ontvangt ongeveer 5,6 miljoen euro per jaar van de Nederlandse overheid.
Affaires
Beatrix werd lange tijd geroemd voor het feit dat zij er in geslaagd was om de Nederlandse koninklijke familie schandaalvrij te houden. Eind jaren '90 veranderde dit beeld. De publieke opinie begon zich af en toe tegen Beatrix te keren. In roddelbladen werd zij afgeschilderd als "boze schoonmoeder" die niet zou willen dat - in het bijzonder haar zoon Willem-Alexander - ging trouwen met diegene die hij wilde.
Van andere en serieuzere aard waren - volgens sommige berichten - suggesties dat Beatrix haar constitutionele bevoegdheden bij verschillende gelegenheden te buiten ging. Zo zou Beatrix de hand hebben gehad in het vestigen van een ambassade in Jordanië omdat zij goed bevriend was met de toenmalige Jordaanse koning Hoessein en zou Beatrix verder gewild hebben dat de Nederlandse ambassadeur in Zuid-Afrika zou worden overgeplaatst vanwege huwelijksontrouw. Ook werd gesuggereerd dat zij door betrokkenheid en kennis van staatszaken te veel invloed zou uitoefenen, onder meer bij kabinetsformaties.
Haar geroemde perfectionisme en inzet werden vanaf die tijd vaker vertaald als bemoeizucht en haar zakelijk aanpak als afstandelijkheid. In politieke kringen werd soms, in negatieve zin gesproken over "Beatrixisme". Ook Beatrix' eigenzinnigheid werd bekritiseerd. Een wintersportreis naar het Oostenrijkse Lech werd door Beatrix niet afgezegd, ondanks het feit dat de Europese Unie net een boycot van Oostenrijk had afgekondigd vanwege het aantreden van een ultrarechtse regering.
In november 1999 brak een rel los toen bekend werd dat Beatrix over de Nederlandse pers zou hebben gezegd dat de "leugen regeert". Later bleek dat zij deze opmerking bedoeld had betreffende één persbericht dat niet haarzelf of haar familie betrof. Deze relatief kleine vlekken op Beatrix' koningschap werden overschaduwd door drie affaires: de Zorreguieta-affaire, de Margarita-affaire en Mabelgate.
Zorreguieta-affaire
De Zorreguieta-affaire begon midden 1999 toen bekend werd dat Beatrix' oudste zoon, kroonprins Willem-Alexander, een relatie had met Máxima Zorreguieta, dochter van de Argentijnse Jorge Zorreguieta, die ten tijde van het generaalsregime van Videla minister van Landbouw in Argentinië was geweest. Hoewel Nederlands regeringsonderzoek uitwees dat Zorreguieta niet zelf betrokken was geweest bij verdwijningen van tegenstanders van dit regime, ontstond grote beroering in de samenleving en vonden sommigen dat de kroonprins niet met Máxima Zorreguieta mocht trouwen. Pas nadat besloten was dat vader Zorreguieta niet bij het huwelijk aanwezig mocht zijn en Máxima in het openbaar zich had verontschuldigd voor haar vader, kon op 2 februari 2002 het huwelijk tussen Willem-Alexander en Máxima in Amsterdam gesloten worden. Beide ouders van Máxima waren afwezig.
Margarita-affaire
Was de eerste affaire schadelijk geweest voor het aanzien van de monarchie in zijn geheel, de tweede affaire, die speelde in 2003, beschadigde Beatrix persoonlijk. Haar nichtje prinses Margarita, dochter van haar zuster Irene, beschuldigde de koningin en andere familieleden van treiterijen en afluisterpraktijken tegen haar en haar echtgenoot, Edwin de Roy van Zuydewijn. Volgens de prinses en haar man had de koninklijke familie er onder meer voor gezorgd dat het bedrijf van De Roy van Zuydewijn failliet was gegaan. In het opinietijdschrift HP/De Tijd fulmineerde het echtpaar tegen de koninklijke familie. Ook gaf het echtpaar verschillende televisie-interviews. Tijdens een staatsbezoek aan Chili in 2003 voelde Beatrix zich genoodzaakt om in het openbaar te reageren op de aantijgingen van haar nichtje. Tijdens een ontmoeting met de pers zei Beatrix dat "de familie zich niet herkent" in het door Margarita geschetste beeld. Achteraf bleek de affaire vooral een persoonlijk drama voor Margarita. Zij leeft inmiddels gescheiden van De Roy van Zuydewijn.
Mabelgate
Een moeilijke affaire voor Beatrix was Mabelgate, dat in 2003 speelde. Mabel Wisse Smit was de verloofde van Beatrix' tweede zoon en zij werd beschuldigd van het feit dat zij eind jaren '80 een relatie zou hebben gehad met een vermoorde topcrimineel, Klaas Bruinsma. Hoewel Wisse Smit een relatie ontkende waren er veel tegengeluiden. Ook had Wisse Smit later een relatie met een omstreden en getrouwde Bosnische minister van Buitenlandse Zaken, Mohammed Sacirbey. Sacirbey zat, op het moment dat Mabelgate speelde, gevangen in New York op verdenking van het gebruiken van staatsgeld voor persoonlijke doelen. Zowel Johan Friso als Mabel Wisse Smit hadden over het verleden van Mabel gelogen tegenover de koningin en de minister-president. Hierdoor konden zij geen toestemming voor hun huwelijk aan het parlement vragen. Het paar trouwde op 24 april 2004 in Delft.
Regeringsjubileum
Op 30 april 2005 vierde Beatrix haar 25-jarig regeringsjubileum met een bijeenkomst in de Ridderzaal te Den Haag waar naast de koninklijke familie en de regering ook vrijwel alle parlementariërs en vertegenwoordigers van het Nederlandse volk aanwezig waren. 's Middags was er de gebruikelijke Koninginnedagviering, dit keer in Scheveningen, en 's avonds vond in een feesttent op het Haagse Malieveld een show plaats waarbij de koninklijke familie opnieuw aanwezig was.
Tijdens een televisie-interview, uitgezonden op de vooravond van het jubileum, had Beatrix gesproken over een sterk veranderde samenleving en over de eenzaamheid van het koningschap.
In het kader van haar regeringsjubileum bezocht Beatrix alle Nederlandse provincies, de Nederlandse Antillen en Aruba. Daarnaast kreeg Beatrix begin 2005 een eredoctoraat van de Universiteit Leiden vanwege de wijze waarop zij steeds het belang van vrijheid aan de orde heeft gesteld. In haar toespraak die Beatrix aansluitend hield, gaf zij aan zélf steeds meer eigen vrijheid te hebben gekregen buiten de ministeriële verantwoordelijkheid om.
Professioneel en populair
In de pers werd, ter gelegenheid van het regeringsjubileum, Beatrix over het algemeen geroemd om haar professionele, zij het enigszins afstandelijke koningschap. Haar gesuggereerde bemoeizucht en invloed werden genuanceerd. Uit een opiniepeiling gehouden onder het Nederlandse volk bleek dat een meerderheid Beatrix en de monarchie als staatsvorm steunde.
Persoonlijke titels
Beatrix voert, naast bovengenoemde, de volgende adellijke en heerlijke titels:
- Markiezin van Veere
- Markiezin van Vlissingen
- Gravin van Katzenelnbogen, Vianden, Dietz, Spiegelberg, Buren, Leerdam en Culemborg
- Burggravin van Antwerpen
- Barones van Breda, Diest, Beilstein, de stad Grave, het Land van Cuijk, IJsselstein, Cranendonck, Eindhoven, Liesveld, Herstel, Waasten, Arlay en Nozeroy
- Erf- en Vrijvrouwe van Ameland
- Vrouwe van Baarn, Besançon, Borculo, Bredevoort, Bütgenbach, Daasburg, Geertruidenberg, Heiloo, Hooge en Lage Zwaluwe, Klundert, Lichtenvoorde, Loo, Montfoort, Naaldwijk, Niervaart, Polanen, Steenbergen, Sint Maartensdijk, Sint Vith, Soest, Ter Eem, Turnhout, Willemstad, Zevenbergen
Onderscheidingen
Beatrix is Grootmeester van
- Militaire Willemsorde (MWO)
- Orde van de Nederlandse Leeuw
- Orde van Oranje-Nassau
- Orde van de Gouden Ark
- Huisorde van de Gouden Leeuw van Nassau (Grootmeesterschap wordt gedeeld met de Groothertog van Luxemburg)
- Huisorde van Oranje
Beatrix is Beschermvrouwe van
- Protestants Ridderlijke Duitse Orde, Balije van Utrecht
(voormalig keizer van Oostenrijk is Grootmeester van de veel oudere katholieke tak) - Koninklijke Schuttevaer
Beatrix is lid van, en bezit de volgende onderscheidingen in de erkende ridderlijke orden:
- Eredame Grootkruis in de Souvereine en Militaire Orde van Malta
(De Nederlandse koningin is lid van deze katholieke ridderorde vanwege haar afstamming van tsaar Paul I van Rusland) - Erecommandeur in de Johanniter Orde in Nederland
(De Protestantse afdeling van de Souvereine en Militaire Orde van Malta)
Zie ook:
Externe links
- Dossier NOS over 25 jaar Beatrix
- Koninklijk Huis Online
- Dossier Koningin Beatrix, Koninklijke Bibliotheek
- Dossier Koningskinderen, Koninklijke Bibliotheek
 |
Op Wikiquote staan citaten van Beatrix der Nederlanden. |
