Provincie
Inhoud |
[bewerk] Staatkundig onderdeel
Een provincie is een deelgebied van een land met een eigen regionale regering. De term provincie wordt niet overal gebruikt — sommige landen hebben andere namen (Woiwodschap, Département, Oblast,...) voor hun regionale bestuurslagen, andere vooral kleinere landen hebben geen bestuursniveau tussen de staat en de gemeenten. Wanneer een land wel provincies heeft, is normaal gesproken het gehele of het overgrote deel van het land verdeeld in provincies.
[bewerk] Staatsrechtelijk
Staatsrechtelijk is de provincie in Nederland en België de bestuurlijke eenheid die boven de gemeente staat. In Nederland vormt de provincie de enige bestuurslaag tussen de gemeenten en de rijksoverheid. In Vlaanderen en Wallonië ligt de provinciale bestuurslaag tussen de gemeentelijke en die van het gewest. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft geen provincies. Aan het hoofd van een provincie staat een Commissaris van de Koningin (Nld, in Limburg nog steeds gouverneur genoemd) of een gouverneur (België). In Indonesië is de provincie de bestuurslaag tussen de centrale regering en de regentschappen, die op hun beurt opgedeeld zijn in onderdistricten.
[bewerk] Taak van de provincie in Nederland
Zie Provincies van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In Nederland heeft de provincie op verschillende beleidsterreinen, zoals gezondheidszorg, ruimtelijke ordening en openbaar vervoer een belangrijke coördinerende taak. De provincie is in sommige gevallen toezichthouder op gemeenten en waterschappen. Provincies werken onderling samen in het Interprovinciaal Overleg en hebben functies in het kader van het Europees Comité van de Regio's.
[bewerk] Historisch
De meeste provincies in Nederland en België vormen de voortzetting van de autonome gewesten uit de federatieve Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De bestuurlijke verantwoordelijkheid van de gewesten is na de Napoleontische bezetting niet hersteld, daar het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden zich naar richtlijn van het Congres van Wenen als eenheidsstaat moest ontwikkelen. Met name in die provincies die een lange eigen politieke en culturele traditie kennen, is de gewestelijke identiteit nog sterk. In cultureel heterogene provincies als Gelderland en Overijssel is nooit een provinciale identiteit ontstaan. De sterk verstedelijkte provincies Noord- en Zuid-Holland, Utrecht en in mindere mate Antwerpen hebben in de late 19e en 20e eeuw het voortouw genomen in de culturele gelijkschakeling in de nieuwe eenheidsstaat.
[bewerk] Uitzonderingen
Geen voortzetting van voormalige gewesten en als zodanig een uitzondering op het bovenstaande zijn de provincies Limburg (in Nederland en België) en Luxemburg (België), die als bestuurseenheid niet verder teruggaan dan de 19e eeuw. De opdeling van het gewest Holland in de huidige provincies Noord- en Zuid-Holland dateert van 1840. De opdeling van de Belgische provincie Brabant in de huidige provincies Waals- en Vlaams-Brabant dateert van 1 januari 1995.
[bewerk] Andere staten
Ook voor bovenlokale bestuurlijke eenheden in andere landen wordt wel de naam provincie gebruikt. Men wachte zich echter voor een vergelijking met de Nederlandse en Belgische provincies; de bestuurlijke verantwoordelijkheden van zulke gebieden kunnen uiteenlopen van verregaande autonomie bij bepaalde Spaanse provincies, tot zeer beperkte bevoegdheden in de Regio's in Frankrijk met departementen (départements), waarvan er bovendien vele slechts bestuurlijk, en niet cultureel of historisch, een eenheid vormen.
In andere (Duitstalige) landen spreekt men van deelstaat (Bundesländer) bijvoorbeeld in Duitsland en Oostenrijk of kanton zoals in Zwitserland. Groot-Brittannië en Ierland zijn traditioneel ingedeeld in counties (enkelvoud: county, dat is graafschap).
[bewerk] Kerkelijke provincies
Ook de Rooms-katholieke Kerk is verdeeld in provincies: kerkprovincies.
De meeste kloosterorden groeperen hun kloosters of abdijen ook in provincies, die doorgaans samenvallen met staatkundige indelingen. Zo hebben bijvoorbeeld de Dominicanen en de Franciscanen een Nederlandse, Vlaamse en Waalse provincie, met aan het hoofd telkens een provinciaal, de hoofdzetel van een ordesprovincie wordt provincialaat genoemd.
[bewerk] Platteland
De term de provincie wordt ook wel gebruikt om platteland en kleine steden aan te duiden.
[bewerk] Zie ook
Zie voor meer informatie ook:
- Belgische provincies
- Nederlandse provincies - bevat een uitgebreide uitleg over de werking van het provinciebestuur
- Provincies per land bijvoorbeeld zoals in Scandinavië en Italië.
