Loe de Jong

Louis (Loe) de Jong (Amsterdam, 24 april 1914 — Amsterdam, 15 maart 2005) was een Nederlands historicus en journalist.

De Jong is vooral bekend geworden door zijn uit veertien delen bestaande werk Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog dat - op het laatste deel na - geheel van zijn hand is en algemeen wordt beschouwd als het standaardwerk over Nederland en Nederlands-Indië in de Tweede Wereldoorlog.

[bewerk] Levensbeschrijving

Na zijn opleiding aan het Vossius Gymnasium te Amsterdam studeerde De Jong in de jaren dertig sociale geografie en geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1938 tot 1940 was hij als journalist werkzaam voor het links georiënteerde weekblad De Groene Amsterdammer waarvoor hij buitenlandredacteur was.

Omdat hij na de Duitse inval op 10 mei 1940 zich realiseerde dat hij als Jood en vanwege zijn journalistieke werk een gewillige prooi voor de Duitsers zou zijn, trachtte hij te vluchten. Dit lukte: op de dag na de capitulatie, 15 mei 1940, kon hij vanuit IJmuiden per schip met zijn vrouw naar Londen ontkomen. Daar werd hij verslaggever bij (en later directeur van) Radio Oranje, de Nederlandse radiozender in Groot-Brittannië die radioprogramma's uitzond naar het bezette Nederland.

De Jong verloor in de oorlog door de nazi-vervolging veel familieleden, waaronder zijn ouders en zijn tweelingbroer. Dit tragische verlies, maar ook de Jodenvervolging in het algemeen, heeft de rest van zijn leven getekend. Hij had er vaak verdriet over en voelde zich schuldig omdat hijzelf de oorlog wel had overleefd.

In het voorlaatste jaar van de oorlog wist hij minister Gerrit Bolkestein van onderwijs enthousiast te maken voor het idee om na de oorlog een Rijksinstituut op te richten dat zich zou gaan bezighouden met het verzamelen van documentatie wat er tijdens de oorlog allemaal in Nederland was gebeurd. Hij was hierin niet de enige, want in het bezette Nederland liepen de hoogleraren Jan Romein en Nicolaas Posthumus (De Jong had bij de laatste nog college gevolgd) ook reeds met een dergelijke gedachte rond.

Het resultaat hiervan was dat op 15 september 1945 het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie (afgekort in de media als 'RIOD' - zelf spraken de medewerkers altijd over 'Oorlogsdocumentatie', tegenwoordig het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, afgekort NIOD) van start ging en De Jong als directeur met de dagelijkse leiding werd belast; deze positie bekleedde hij tot aan zijn pensionering in 1979. Daarna wijdde hij zich volledig aan het voltooien van de hierboven genoemde serie over de Nederlandse oorlogstijd.

Van 1960 tot 1965 verzorgde hij op de Nederlandse televisie de serie De Bezetting. Hij presenteerde die zelf, behalve in het tweede seizoen toen Pier Tania hem verving wegens ziekte. De gebeurtenissen in de jaren 1940-1945 die gedurende de wederopbouw waren verdrongen kregen door deze televisieserie voor het eerst ruime aandacht.

Een kwestie waarbij hij was betrokken en waarvan achteraf bleek dat hij het niet bij het rechte eind had gehad, was de affaire rondom de politicus Willem Aantjes. Deze trok zich in 1978 terug als lid van de Tweede Kamer nadat De Jong hem ervan had beschuldigd dat hij lid zou zijn geweest van de Waffen-SS. Later bleek deze beschuldiging onterecht.

Zijn grote werk over de Tweede Wereldoorlog is niet helemaal onweersproken gebleven. Een punt van kritiek was dat De Jong zich teveel liet leiden door de begrippen 'goed' en 'fout' en daardoor enerzijds de omvang van het verzet zou hebben overdreven en anderzijds de omvang van de collaboratie zou hebben ondergepresenteerd. Ook zijn beschrijving van wat er in Nederlands-Indië was gebeurd ontmoette kritiek.

[bewerk] Bibliografie

De Duitse Vijfde Colonne in de Tweede Wereldoorlog, 1953, proefschrift
Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, 14 delen, 1969-1991, SDU-uitgeverij, Den Haag
De Bezetting, 3 delen, 1990, SDU-uitgeverij, Den Haag, ISBN 90-12-06335-3, ISBN 90-12-06336-1 en ISBN 90-12-06337-X
Titeloverzicht site Koninklijke Bibliotheek