Z Wikipedii

PzKpfw I (Panzerkampfwagen I) – niemiecki czołg lekki używany w okresie II wojny światowej. Był to pierwszy czołg seryjnie produkowany w III Rzeszy. Słabe opancerzenie (zaledwie 13 mm) i uzbrojenie składające się z dwóch karabinów maszynowych spowodowały, że już po kampanii wrześniowej stopniowo zaczęto wycofywać je z dywizji pancernych. Podjęto, co prawda, próbę zwiększenia opancerzenia pojazdu aż do 80 mm, jednak już w 1943 r. całkowicie zaniechano jego produkcji. Podwozia z wycofanych wozów wykorzystywano później do budowy m.in. dział samobieżnych, lekkich czołgów dowodzenia, transporterów amunicyjnych, wozów pogotowia technicznego i kilku innych konstrukcji. Przez cały okres wojny używano ich również do szkolenia kierowców.

Spis treści 1 Historia rozwoju 1.1 PzKpfw I (MG) Ausf A 1.2 PzKpfw I (MG) Ausf B 1.3 PzKpfw I Ausf C 1.4 PzKpfw I Ausf D 1.5 PzKpfw I Ausf F 2 Użycie 3 Dane techniczne 4 Inne pojazdy na podwoziu PzKpfw I 5 Bibliografia i linki zewnętrzne

[edytuj] Historia rozwoju

[edytuj] PzKpfw I (MG) Ausf A

Podwozie czołgu PzKpfw I zostało opracowane w zakładach Kruppa na podstawie brytyjskiej konstrukcji Vickers Carden Loyd Mark VI. Niemcy otrzymali dwa takie czołgi w tajemnicy od Związku Radzieckiego w 1932 r. Testy pierwszych pięciu podwozi rozpoczęto już w 1933 r., natomiast rok później przekazano Oddziałowi Szkolenia Motorowego w Zossen, pierwszych 15 gotowych czołgów, oznaczonych 1A LaS (Landwirtschaftlicher Schlepper – ciągnik rolniczy). Nazwę tę zmieniono na PzKpfw I (MG) Ausf A w lecie 1935 r., po wypowiedzeniu przez Hitlera traktatu wersalskiego zabraniającego Niemcom posiadania wojsk pancernych. Wozy te produkowano od lipca 1934 do czerwca 1936 r., w całkowitej liczbie 818 sztuk.

Był to czołg o masie całkowitej 5400 kg, wyposażony w silnik Kruppa M 305 o mocy 60 KM, pozwalający poruszać się z prędkością 37 km/h. Opancerzenie stanowiły płyty pancerne o grubości do 13 mm, a uzbrojeniem były dwa karabiny maszynowe MG 13 kalibru 7,92 mm. Charakterystyczne podwozie tego pojazdu zawierało 4 pary kół nośnych i trzy pary kół podtrzymujących gąsienice. Koło napinające znajdowało się na jednym poziomie z kołami nośnym. Załogę stanowiło dwóch ludzi: kierowca/mechanik i dowódca/radiotelegrafista, który jednocześnie obsługiwał karabiny maszynowe.

[edytuj] PzKpfw I (MG) Ausf B

Wkrótce czołg PzKpfw I Ausf A okazał się wadliwą konstrukcją. Silnik był zbyt słaby i głośny, a podwozie posiadało słabe właściwości trakcyjne. Dlatego też powstała nowa wersja, wyposażona w silnik Maybach NL 38 TR o mocy 100 KM. Aby zmieścić nowy silnik w kadłubie, musiano zwiększyć jego długość o 40 cm. Pociągnęło to za sobą konieczność zmian całego podwozia. Dodano więc parę kół nośnych i podtrzymujących. Zmieniono także zamocowanie koła napinającego oraz tłumików silnika. Wszystkie modyfikacje skutkowały wzrostem masy całkowitej wozu do 6000 kg. Nowa konstrukcja nosiła nazwę PzKpfw I (MG) Ausf B i była produkowana od sierpnia 1935 do czerwca 1937 r. Ogółem powstało 675 sztuk tego pojazdu.

[edytuj] PzKpfw I Ausf C

PzKpfw I Ausf C był próbą zbudowania lekkiego czołgu rozpoznawczego, w który mogłyby być wyposażone jednostki powietrznodesantowe. Praktycznie była to zupełnie nowa konstrukcja, niemająca wiele wspólnego z wersjami A i B. Nad projektem pracowały zakłady Krauss Maffei wspólnie z firmą Daimler-Benz od września 1939 r. Opracowano zupełnie nowe podwozie w systemie Schachtellaufwerk, składające się z pięciu par, wzajemnie na siebie zachodzących kół nośnych. W konstrukcji tej nie było już kół podtrzymujących. Wóz otrzymał też nowy silnik Maybach HL 45 P o mocy 150 KM. Dzięki temu osiągał prędkość 79 km/h. Czołg był lepiej opancerzony, niż poprzednie modele. Grubość pancerza dochodziła do 30 mm z przodu i z boku kadłuba i wieży. Potężniejsze było również uzbrojenie, gdyż jeden z karabinów maszynowych wymieniono na nowszy karabin MG34, natomiast drugi na działko EW141 kalibru 20 mm. Całkowita masa pojazdu wynosiła 8000 kg. Od czerwca do grudnia 1942 r. wyprodukowano zaledwie 40 czołgów tego typu, gdyż zrezygnowano z projektu wyposażania w nie oddziałów spadochroniarzy.

[edytuj] PzKpfw I Ausf D

PzKpfw I Ausf D był lepiej opancerzoną wersją modelu C, mającą służyć wyłącznie do wspierania piechoty. Nie miał być przewożony drogą lotniczą, więc możliwe było zwiększenie masy czołgu. Wyposażono go również w mocniejszy silnik Maybach HL 66 P o mocy 180 KM. Pojazd ten jednak nie wyszedł poza stadium prototypu i ostatecznie zrezygnowano z jego produkcji.

[edytuj] PzKpfw I Ausf F

Z uwagi na słabe opancerzenie, czołgi PzKpfw I Ausf A i B poniosły olbrzymie straty podczas kampanii wrześniowej, która udowodniła ich niewielką przydatność w działaniach wojennych. Dlatego też od grudnia 1939 r., równolegle z opracowywaniem modelu C, rozpoczęto prace nad silnie opancerzonym czołgiem lekkim, przeznaczonym wyłącznie do wsparcia piechoty. Wynikiem współpracy firm Krauss Maffei i Daimler-Benz był wóz PzKpfw I Ausf F na podwoziu podobnym do podwozia PzKpfw I Ausf C. Zaprojektowano jednak o wiele potężniejsze opancerzenie. Boki i tył kadłuba i wieży chroniły płyty pancerne o grubości 50 mm, natomiast przedni pancerz był grubości 80 mm. Spowodowało to drastyczny wzrost masy czołgu, aż do 21 000 kg. Zamontowano w nim ten sam silnik, co w modelu C, jednak z powodu olbrzymiej masy, osiągał on jedynie prędkość 25 km/h. Na uzbrojenie składały się dwa karabiny maszynowe MG34 kalibru 7,92 mm. W okresie od kwietnia 1942 r. do stycznia 1943 r. wyprodukowano zaledwie 30 egzemplarzy. Był to jednocześnie ostatni model czołgu z serii PzKpfw I.

[edytuj] Użycie

Czołg PzKpfw I przeszedł swój chrzest bojowy podczas wojny domowej w Hiszpanii. W 1936 r. Niemcy wysłali 106 tych pojazdów do Hiszpanii w ramach pomocy dla nacjonalistycznych wojsk generała Franco. Już wtedy okazało się, że wóz ten stanowczo ustępuje pojazdom posiadanym przez armię republikańską: radzieckim czołgom T-26 i BT-5. Posiadając uzbrojenie składające się tylko z karabinów maszynowych, nadawał się wyłącznie do wsparcia piechoty i nie mógł podejmować starć z czołgami przeciwnika. W toku walk republikanom udało się przejąć kilka PzKpfw I i próbowano zwiększyć ich potencjał bojowy montując w wieżach działka przeciwpancerne Hotchkiss kalibru 25 mm lub działka przeciwlotnicze Breda kalibru 20 mm.

W przeddzień wybuchu II wojny światowej Niemcy posiadali ogółem 1445 wozów PzKpfw I, co stanowiło ponad 40% wszystkich posiadanych czołgów. Tak więc, pomimo niskiej wartości bojowej, stanowiły one istotną część dywizji pancernych. Główną siłę każdej dywizji pancernej stanowiła brygada pancerna, składająca się z czterech batalionów, zgrupowanych w dwóch pułkach. Każdy batalion składał się z dwóch kompanii lekkich i jednej ciężkiej, oraz kompanii sztabowej. Czołgi PzKpfw I służyły zarówno w kompaniach lekkich (wspólnie z PzKpfw II), jak i w pozostałych kompaniach, jako czołgi dowodzenia. Wchodziły one również w skład dywizji lekkich, choć główną siłę uderzeniową stanowiły w nich wozy PzKpfw 35(t) i PzKpfw 38(t).

Kampania wrześniowa obnażyła słabość czołgów PzKpfw I, które były bardzo wrażliwe nie tylko na ogień dział przeciwpancernych, lecz również polskich karabinów przeciwpancernych i zwykłych granatów piechoty. Przyczyną było zbyt słabe opancerzenie, dlatego też od grudnia 1939 r. rozpoczęto prace nad jego zwiększeniem (PzKpfw I Ausf C/D/F). Równocześnie rozpoczęto wycofywanie wozów PzKpfw I Ausf A i B z dywizji pancernych i przerabianie ich na inne pojazdy. Niemniej w chwili rozpoczęcia kampanii na zachodzie, w służbie nadal znajdowały się 523 czołgi tego typu. Brały one udział w walkach we Francji, na Bałkanach, trafiły nawet do Norwegii i Afryki. Wycofano je zupełnie ze służby w początkach 1942 r., po ciężkich doświadczeniach na froncie wschodnim. Czołgi PzKpfw I Ausf C i F walczyły jeszcze na froncie wschodnim, a niektóre w Normandii, jednak wszystkie zostały zniszczone do lata 1944 r.

Część czołgów oddano do użytku policji i jednostkom walczącym z partyzantami na terytoriach okupowanych. Reszta została rozmontowana, a ich podwozia posłużyły do konstrukcji innych wozów, oraz do szkolenia kierowców. Wymontowane wieże zostały użyte do wzmocnienia fortyfikacji Wału Atlantyckiego, Wału Pomorskiego i Twierdzy Kostrzyn.

Czołgi PzKpfw I były również używane przez inne państwa. Już w 1934 r. sprzedano pojedynczy egzemplarz Węgrom. W 1942 przekazano im kilka dalszych, do celów szkoleniowych. 15 wozów tego typu zakupiła w 1936 r. chińska armia Czang Kaj-szeka. Prawdopodobnie kilka czołgów przekazano również Finlandii i Chorwacji.

[edytuj] Dane techniczne

Model	PzKpfw I (MG) Ausf A	PzKpfw I (MG) Ausf B	PzKpfw I Ausf C	PzKpfw I Ausf F
Masa całkowita (kg)	5400	6000	8000	21 000
Długość (mm)	4020	4420	4195	4375
Szerokość (mm)	2060	2060	1920	2640
Wysokość (mm)	1720	1720	2010	2050
Silnik	Krupp M 305 57 KM	Maybach NL 38 TR 100 KM	Maybach HL 45 P 150 KM	Maybach HL 45 P 150 KM
Prędkość (km/h)	37	40	79	25
Zasięg na drodze (km)	145	140	300	150
Zasięg w terenie (km)	100	115	bd	bd
Załoga	2	2	2	2
Uzbrojenie	2 x MG13 (7,92 mm)	2 x MG13 (7,92 mm)	1 x EW141 (20 mm) 1x MG 34 (7,92 mm)	2 x MG34 (7,92 mm)

Opancerzenie czołgu PzKpfw I (MG) Ausf A grubość pancerza (mm) / nachylenie pancerza (stopnie)

	przód	bok	tył	góra
wieża	13/10	13/22	13/22	8/82
górny kadłub	13/22	13/22	13/17	6/82
dolny kadłub	13/27	13/0	13/15	6/90
osłona działa	13/profilowana

[edytuj] Inne pojazdy na podwoziu PzKpfw I

Równolegle z produkcją czołgów PzKpfw I (MG) Ausf A i B, podjęto na ich podwoziach produkcję wozów dowodzenia, oznaczonych klPzBefWg I (kleine Panzerbefehlswagen I). W latach 1935-1937 wyprodukowano 6 sztuk tego pojazdu na podwoziu PzKpfw I (MG) Ausf A i 190 na podwoziu PzKpfw I (MG) Ausf B. Od marca do maja 1940 r. wyprodukowano 132 niszczyciele czołgów Panzerjäger I. Były to działa przeciwpancerne 4,7 cm PaK (t) 36 L/43 (przejęte przez Niemców czechosłowackie działa A-5 vz. 36) zamontowane na podwoziach czołgów PzKpfw I (MG) Ausf B. Po zakończeniu walk we Francji, 70 dalszych czołgów zostało przebudowanych na działa samobieżne Panzerjäger I. Na tym samym podwoziu zabudowywano także ciężkie działa 15 cm sIG 33 L/12. W ten sposób powstało 38 pojazdów nazwanych Sturmpanzer I "Bison". Znaczną część wycofywanych ze służby czołgów PzKpfw I (MG) Ausf A i B przebudowano na samobieżne transportery amunicyjne (Munitionschlepper I), lub na wozy pogotowia technicznego (Instandsetzungkraftwagen I). Na początku 1941 r. 24 wozy Munitionschlepper I przebudowano na samobieżne działa przeciwlotnicze Flakpanzer I przez zamontowanie na nich działek 2 cm FlaK 38 L/112. W czerwcu 1941 r., podczas oblężenia Tobruku, w wieży jednago czołgu PzKpfw I (MG) Ausf A zamontowano miotacze płomieni Flammenwerfer 40. Powstały w ten sposób samobieżny miotacz ognia otrzymał nazwę Flammpanzer I. Podwozia wozów PzKpfw I (MG) Ausf A i B posłużyły także do zbudowania specjalnych czołgów dla oddziałów saperów (Landungsleger I). Powstały dwie wersje tego pojazdu. Pojazdy służyły do usuwania stałych przeszkód na drodze oddziałów pancernych. W wersji pierwszej ładunek z trotylem (50 kg) umieszczony został na wysięgniku, przeniesienie ładunku następowało nad czołgiem przy pomocy ruchomego ramienia. Po złożeniu ładunku i wycofaniu czołgu, ładunek mógł być odpalony. Druga wersja miała ładunek (75 kg) montowany z tyłu pojazdu na specjalnej konstrukcji metalowej, z której ładunek był opuszczany. Zbudowano również czołgi mostowe (Brückenleger I) z zamontowanym na podwoziu przęsłem mostu. W latach 1934-1945 używano tzw. Fahreschulewagen, czyli podwozi 1 LaS i PzKpfw I do szkolenia kierowców. Część czołgów przebudowano na Sanitatskraftwagen I – pancerny ambulans.

[edytuj] Bibliografia i linki zewnętrzne

1. D. Jędrzejewski i Z. Lalak – Niemiecka broń pancerna 1939-1945; Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1994
2. M. Bryja – Panzerwaffe – Niemieckie wojska szybkie 1939-45; Wydawnictwo Militaria, Warszawa 1996
3. Achtung Panzer!
4. Panzerwaffe 1933-45
5. Niemiecka broń pancerna

Niemieckie pojazdy wojskowe z okresu II wojny światowej
Czołgi
PzKpfw I | PzKpfw II | PzKpfw III | PzKpfw IV | Panther | Tiger | Tiger II | PzKpfw 35(t) | PzKpfw 38(t)
Działa samobieżne	Działa pancerne (szturmowe)
Wespe | Hummel | Grille | Panzerwerfer 42	StuG III | StuG IV | StuH 42 | Brummbär | Sturmtiger
Samobieżne działa przeciwpancerne
Panzerjäger I | Marder I | Marder II | Marder III | Nashorn | Hetzer | Jagdpanzer IV | Jagdpanther | Jagdtiger | Elefant (Ferdinand)
Samobieżne działa przeciwlotnicze
Sd.Kfz.10/4 | Möbelwagen | Wirbelwind | Ostwind | Gepard
Transportery opancerzone	Samochody pancerne
Sd.Kfz.250 | Sd.Kfz.251 | Sd.Kfz.252 | Sd.Kfz.253	Sd.Kfz.221 /222 /223 | Sd.Kfz.231 /232 /263 | Sd.Kfz.234 ADGZ | Kfz.13 /14
Pojazdy prototypowe
Maus | P-1000 Ratte | E- series | Panther II | Waffenträger | Neubaufahrzeug | Kugelblitz