Operacja Weserübung

Z Wikipedii

Operacja Weserübung
Konflikt: II wojna światowa
[[|238px]]
Data 9 kwietnia – 10 czerwca 1940 Miejsce Norwegia i Dania Wynik Strategiczne zwycięstwo Niemiec Przyczyna {{{przyczyna}}} Terytorium {{{terytorium}}}
Walczące strony
III Rzesza	Dania Norwegia Polska Francja Wielka Brytania
Dowódcy
Nikolaus von Falkenhorst	William Wain Prior Kristian Laake Otto Ruge Adrian Carton de Wiart Charles Tolver Paget Pierse Joseph Mackesy
Siły
ok. 110 000 żołnierzy, 1121 samolotów, ok. 110 okrętów	ok. 100 000 żołnierzy, ok. 230 okrętów
Straty
5 296 zabitych, 41 okrętów, 242 samoloty	3 734 zabitych, 23 okręty, 50 samolotów

Operacja Weserübung – kryptonim operacji ataku wojsk niemieckiej III Rzeszy na Danię i Norwegię w czasie II wojny światowej, rozpoczętej 9 kwietnia 1940.

Spis treści 1 Przyczyny ataku 2 Niemieckie siły i plan ataku 3 Atak 3.1 Inwazja na Danię 3.2 Działania w Norwegii 4 Podsumowanie 5 Polskie "akcenty" w operacji 6 Zobacz też

[edytuj] Przyczyny ataku

Hitler na początku wojny nie zamierzał naruszać neutralności Norwegii ze względu na korzystne interesy Rzeszy, gdyż zimą, gdy wody wokół portów zamarzały, transporty rud żelaza ze Szwecji Niemcy sprowadzały drogą morską przez port w Narwiku. Ta sytuacja zdecydowanie nie odpowiadała Aliantom, którzy zdecydowali się na w miarę możliwości pokojowe zajęcie północnej Norwegii i Szwecji, w ramach planu "R4". Plan ten przewidywał desanty w rejonach Trondheim, Narwik, Bergen i Stavanger, a także rozstawienie zagród minowych, aby utrudnić działania niemieckiej żeglugi morskiej.

[edytuj] Niemieckie siły i plan ataku

Niemcy, obawiając się takiego obrotu sprawy postanowiły pierwsze zaatakować Norwegię. W zamiarze tym Hitlera utwierdził dodatkowo incydent z uwolnieniem jeńców z okrętu zaopatrzeniowego "Altmark" przez Brytyjczyków, na wodach Norwegii. W tym celu opracowano plan operacji Weserübung (Ćwiczenia na Wezerze), która zakładała zdobycie norweskich lotnisk, nadbrzeżnych przyczółków, oraz przede wszystkim przygotowanie się do kontrataku Aliantów. Plan zakładał następnie okupację Norwegii i wprowadzenie tam proniemieckiego rządu kolaboracyjnego, którego utworzenie zaoferował Vidkun Quisling. Hitler do tej operacji zorganizował 7 dywizji, ok. 1100 samolotów i marynarkę wojenną. Aby cała akcja przebiegała sprawnie, podzielono wojsko na kilka zespołów, które miały być przetransportowane na pokładach okrętów wojennych, z uwagi na wymaganą szybkość operacji:
1. Pancerniki "Scharnhorst" i "Gneisenau", 10 niszczycieli i 2000 strzelców górskich do Narwiku.
2. Ciężki krążownik "Admiral Hipper", 4 niszczyciele i 1700 żołnierzy do Trondheim.
3. Lekkie krążowniki "Köln" i "Königsberg", szkolny okręt artyleryjski "Bremse", 2 niszczyciele, stawiacz min, 5 kutrów torpedowych, 3 okręty pomocnicze i 1900 żołnierzy do Bergen.
4. Lekki krążownik "Karlsruhe", 3 niszczyciele, 7 kutrów torpedowych i 1100 żołnierzy do Kristiansand.
5. Pancernik "Lützow", ciężki krążownik "Blücher", lekki krążownik "Emden", 3 torpedowce, flotylla kutrów trałowych i 2000 żołnierzy do Oslo.
6. 4 trałowce i 150 żołnierzy do Egersund.
Celem tych zespołów były Trondheim, Narwik, Bergen, Arendal i Oslo. Przy okazji zaplanowano szybkie zajęcie Danii ze względu na znikomą armię duńską oraz pozytywny stosunek do nazizmu, tak więc zorganizowano dodatkowe 2 dywizje i jedną brygadę zmotoryzowaną. Rozpoczęcie operacji wyznaczono na 9 kwietnia 1940 roku o godzinie 5:15 czasu niemieckiego, a 4:15 czasu norweskiego.

[edytuj] Atak

[edytuj] Inwazja na Danię

Strategicznie, Dania była stosunkowo nieważna dla Niemiec. Jej porty były jednak niezbędne do przeprowadzenia desantu na Norwegię oraz do dostarczania zaopatrzenia podczas walk. Kraj ten jest małym, płaskim terenem, idealnym do działań niemieckiej armii. Rankiem, o godzinie 4:15 czasu duńskiego, niemieckie oddziały 170 i 198 dywizji piechoty oraz 11 brygady zmotoryzowanej, sformowane w XXXI Korpus Armijny pod dowództwem gen. Leonharda Kaupischa przekroczyły południową granicę neutralnej Danii, bezpośrednio naruszając niemiecko-duński pakt o nieagresji podpisany rok wcześniej. W tym samym czasie, "Schleswig-Holstein", kilka jednostek bojowych i pomocniczych zaczęły wysadzać desant 1000 żołnierzy w dokach w Kopenhadze. Na niebie pojawiły się liczne formacje Dornier 17 i Heinkel 111. Pomimo miażdżącej przewagi liczebnej, żołnierze duńscy dzielnie stawiali opór. Szczególną odwagę wykazali żołnierze Straży Królewskiej i przygraniczne oddziały w południowej Jutlandii. W obronie kraju zginęło 16 żołnierzy. Po dwóch godzinach wojskowego oporu duński rząd na czele z królem Chrystianem X rozkazał wstrzymanie ognia. Wierząc, że dalszy opór tylko doprowadziłby do większych strat w ludności, duńska Rada Ministrów zdecydowała ugiąć się pod żądaniami nazistów, doprowadzając do pokojowego zajęcia kraju. Choć Dania i reszta Skandynawii miała ogólnie małe znaczenie wojskowe, była jednak ważnym obszarem pod względem ekonomicznym i ideologicznym. Dr. Werner Best – pełnomocnik niemiecki w okupowanej Danii powiedział: Dania stanowiła ważne ekonomiczne wsparcie dzięki swojemu rolnictwu. Była także ważnym połączeniem ze Szwecją.

[edytuj] Działania w Norwegii

Norwegia była ważna dla Niemiec z dwóch powodów: po pierwsze stanowiła dużą bazę dla floty nawodnej oraz U-bootów, których zadaniem było utrudnianie żeglugi aliantów na Północnym Atlantyku, po drugie zajęcie jej zapewniało bezpieczeństwo transportowi rudy żelaza ze Szwecji do Niemiec przez port w Narwiku. Długa linia brzegowa stanowiła doskonałe miejsce na postoje U-bootów między kolejnymi wypadami na Atlantyk. Niemcy były uzależnione od szwedzkiej rudy żelaza. Zaniepokoił je fakt, że alianci mogą próbować zakłócać transport żelaza, którego 90% wypływa z portu w Narwiku. Do inwazji na Norwegię został przydzielony XXI Korpus Armijny pod dowództwem Nikolausa von Falkenhorsta. Korpus zawierał natępujące siły:

• 163 dywizja piechoty
• 69 dywizja piechoty
• 169 dywizja piechoty
• 181 dywizja piechoty
• 214 dywizja piechoty
• 138. i 139. pułk z 3 dywizji górskiej
• 137. pułk z 2 dywizji górskiej.

Rankiem, 9 kwietnia jednostki niemieckie wysadziły pierwsze desanty w nadbrzeżnych miastach Norwegii. Dodatkowo, jednostki Fallschirmjäger wykonały desant z powietrza na lotniska w Oslo, Kristiansand i Stavanger. W kraju powołano do wojska 50.000 ludzi, którzy mimo swojej ofiarności, byli albo niedostatecznie wyszkoleni, albo słabo uzbrojeni (magazyny mobilizacyjne wpadły w ręce Niemców). Nie mieli większych szans sami pokonać dobrze wyszkolonych oddziałów niemieckich. Główny opór stawiały jednostki 2 dywizji piechoty na północ od Oslo i 6 dywizji piechoty w północnej części kraju.

Admiralicja brytyjska uznała, że wszystkie okręty Floty Macierzystej będą potrzebne do walki z okrętami niemieckimi, i zrezygnowała z realizacji planu "R4". Ta decyzja opóźniła wsparcie norweskich sił lądowych i podjęcie walk z niemieckimi oddziałami desantowymi. Do 10 kwietnia Niemcy zajęli Narwik, Trondheim, Bergen, Egersund, Arendal, Oslo i Stavanger. Największe straty ponieśli na morzu – norweskie baterie nabrzeżne uszkodziły szkolny okręt artyleryjski "Bremse", krążownik "Königsberg", zatopiły ciężki krążownik "Blücher".

10 kwietnia alianci wysłali na wody norweskie swoją flotę, a 14 kwietnia przystąpili do wysadzania desantów, lecz oddziały desantowe, które wylądowały 16 i 17 kwietnia, były za słabe i niedostatecznie uzbrojone, by mogły udzielić pomocy wojskom norweskim broniącym się na południu – zostały pobite i na początku maja ewakuowane. Walki w tej części kraju ustały. Dłużej trwały walki na północy Norwegii. Tam 14 kwietnia krążownik "Southampton" wysadził pierwsze jednostki w rejonie Narwiku, gdzie opór Niemcom stawiała norweska 6 dywizja piechoty. 27 kwietnia przybyły następne oddziały brytyjskie, francuskie i polskie (Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich). W nocy z 27 na 28 maja opanowały Narwik, jednakże ze względu na niepomyślny dla aliantów rozwój sytuacji we Francji oraz załamanie się operacji w rejonie Trondheim (co umożliwiło Niemcom skierowanie posiłków drogą lądową) ewakuowano 24.500 żołnierzy z tego miasta. Ewakuację zakończono 9 czerwca. Dzień później skapitulowały wojska norweskie walczące w północnej części kraju, tym samym kończąc walki w Norwegii.

[edytuj] Podsumowanie

Operacja zakończyła się 10 czerwca, w dniu kapitulacji portu w Narviku. Obie strony poniosły znaczne straty. Niemcy utracili: krązownik ciężki "Blücher" zatopiony 9 kwietnia w fiordzie Oslo przez baterie norweskiej artylerii nadbrzeżnej; krążowniki lekki "Karlsruhe", początkowo uszkodzony 9 kwietnia koło Kristiansandu przez brytyjski okręt podwodny "Truant", a następnego dnia samozatopiony przez torpedowiec "Greif", oraz "Königsberg", zatopiony 10 kwietnia w bergen przez samoloty. Poza wspomnianymi trzema krążownikami, Kriegsmarine straciła dodatkowo 10 niszczycieli, 6 okrętów podwodnych, 1 okręt artyleryjski, oraz liczne statki transportowe i okręty pomocnicze. Uszkodzone zostały okręty "Scharnhorst". "Gneisenau" i pancernik kieszonkowy "Lützow", krązownik "Emden" oraz okręt artyleryjski – stawiacz min. Równie wysokie były straty po stronie sprzymierzonych, poza lotniskowcem "Glorious", alianci stracili krążowniki lekki "Effingham", i "Curlew" oraz 10 niszczycieli (w tym polski "Grom" i francuski "Bison") eskortowiec i 6 okrętów podwodnych (w tym francuski "Doris"). Uszkodzone zostały krążowniki: ciężki "Suffolk" i lekkie "Penelope", "Aurora", "Curacoa", "Cairo" i francuski "Emile Bertin" oraz 8 niszczycieli i 2 eskortowce. Proporcjonalnie, bardziej dotkliwe były straty po stronie niemieckiej, mimo tego udało się Niemcom odnieść zwycięstwo strategiczne. Po zakończeniu walk na wodach norweskich Kriegsmarine dysponowało jedynie 2 starymi pancernikami, krążownikiem ciężkim, dwoma krążownikami lekkimi, czterema niszczycielami i 19 torpedowcami. Były to bardzo skromne siły, które w żaden sposób nie mogły przeciwstawić się flocie sprzymierzonych.

Kampania norweska pokazała sprzymierzonym, z jak trudnym przeciwnikiem przyszło im się zmierzyć. Pokazała braki zarówno w dowodzeniu, jak i wyszkoleniu wojska. Ogromny udział w niemieckim sukcesie należy przypisać użyciu lotnictwa, które wobec przewagi morskiej aliantów odegrało zasadniczą rolę we wsparciu działań lądowych. Zajęcie Norwegii przez wojska niemieckie w znacznym stopniu poprawiło sytuację strategiczną III Rzeszy. Kriegsmarine zyskała dogodne bazy wypadowe na Atlantyk, Luftwaffe mogła korzystać z norweskich lotnisk do ataków na Wielką Brytanię, natomiast przemysł otrzymał nieograniczony dostęp do złóż rudy żelaza, niezbędny do budowy niemieckich czołgów.

Straty niemieckie w Norwegii wyniosły:

• 5.296 żołnierzy,
• 242 samoloty,
• 1 ciężki krążownik,
• 2 lekkie krążowniki,
• 10 niszczycieli,
• okręt artyleryjski,
• 6 okrętów podwodnych,
• 31 statków transportowych.

Straty aliantów odpowiednio:

• 3.734 ludzi,
• 50 samolotów,
• 1 lotniskowiec,
• 2 krążowniki,
• 10 niszczycieli
• 6 okrętów podwodnych,
• 4 transportowców.

[edytuj] Polskie "akcenty" w operacji

W kampanii norweskiej brały udział także polskie jednostki:

• Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP) pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza,

Utworzona we Francji polska brygada licząca ok. 5000 żołnierzy wylądowała 9 maja w Harstad. Jej żołnierze uczestniczyli w desancie na Bjerkvik oraz w oswobodzeniu Ankenes, Beisfjord i Narwiku. Zginęło ok. 100 żołnierzy, a ponad 200 zostało rannych lub zaginęło. Groby większości poległych znajdują się na cmentarzu Håkvik.

• okręt podwodny ORP "Orzeł" i ORP "Wilk",

8 kwietnia przed południem ORP "Orzeł" zatopił w pobliżu Lillesand niemiecki transportowiec "Rio de Janeiro", przewożący żołnierzy i konie. Najprawdopodobniej zmierzał do Bergen. Później w niewyjaśnionych okolicznościach "Orzeł" zaginął. "Wilk" w nocy z 20 na 21 czerwca staranował i prawdopodobnie zatopił okręt podwodny, uznany za niemiecki (według współczesnych badań, prawdopodobnie był to sprzymierzony holenderski O13),

• niszczyciele ORP "Burza", ORP "Błyskawica" i ORP "Grom",

Przybyłe do Norwegii Północnej wraz z siłami brytyjskimi polskie niszczyciele patrolowały fiordy i stanowiska niemieckie w pobliżu Narwiku. W konsekwencji zbombardowania ORP "Gromu" 4 maja, zginęło 59 osób załogi.

• transportowce "MS Batory", "MS Chrobry" i "MS Sobieski",

Te olbrzymie statki służyły po przebudowie do przewożenia oddziałów brytyjskich do Harstad i Namsos. Statki uczestniczyły we wszystkich działaniach wojennych w Norwegii Północnej i dokonały licznych przerzutów wojsk przez Morze Północne. "Chrobry" został zbombardowany i zatopiony 15 maja we fiordzie Vestfjord. Pasażerami byli żołnierze brytyjskiego batalionu transportowanego z Harstad do Bodø.

[edytuj] Zobacz też

• Bitwa o Narwik,
• Bitwy morskie pod Narwikiem.