Kampania wrześniowa

Z Wikipedii

Kampania wrześniowa (lub wojna obronna Polski) - określenie pierwszego etapu II wojny światowej, polegającego na obronie terytorium Polski przed wojskami niemieckiej III Rzeszy, Słowacji i ZSRR. Była to pierwsza kampania II wojny światowej, zakończona klęską wojsk polskich, trwająca od 1 września 1939 do 5 października 1939, kiedy to zakończyły się walki regularnych oddziałów Wojska Polskiego.

Polskim wodzem naczelnym był marszałek Edward Rydz-Śmigły, a szefem sztabu gen. bryg. Wacław Stachiewicz.

Spis treści 1 Agresja niemiecka 2 Sowiecki atak na Polskę 3 Epilog 4 Związki operacyjne Wojska Polskiego 4.1 Fronty Wojska Polskiego 4.2 Armie Wojska Polskiego 4.3 Samodzielne Grupy Operacyjne 4.4 Grupy Operacyjne 5 Związki taktyczne Wojska Polskiego 5.1 Dywizje Piechoty 5.2 Brygady Kawalerii 5.3 Brygady zmotoryzowane 6 Obrona Wybrzeża 6.1 Lotnictwo 7 Publikacje 8 Zobacz też 9 Linki zewnętrzne

[edytuj] Agresja niemiecka

Celem agresji było zdobycie tzw. Lebensraum, czyli przestrzeni życiowej oraz wynarodowienie i ostatecznie wysiedlenie, a później wymordowanie narodów zamieszkujących te ziemie i zasiedlenie ich przez Niemców. Pretekstem do agresji niemieckiej była ochrona mniejszości niemieckiej II Rzeczypospolitej i Wolnego Miasta Gdańska. Napaść na Polskę poprzedziła m.in. niemiecka prowokacja w Gliwicach, gdzie niemieccy żołnierze, przebrani w cywilne ubrania, dokonali napaści na tamtejszą niemiecką radiostację, pozorując udział w tym Polaków.

1 września 1939 o 4:45, bez wypowiedzenia wojny, wojska niemieckie zgodnie z planem Fall Weiss, uderzyły na Polskę na całej długości polsko-niemieckiej granicy oraz z terytorium Słowacji. Pierwszym polskim miastem, na które spadły niemieckie bomby był Wieluń, o 4:40 rozpoczął się niemiecki nalot dywanowy; wg niektórych historyków^{(potrzebne źródła i szczegóły)} - pierwszym zbombardowanym miastem był Tczew.

Zginęło prawie 1200 osób, ofiarami była ludność cywilna. Miasto zostało zniszczone w prawie 75%. Symbolem ataku Niemiec stał się atak na polską składnicę tranzytową Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku o godzinie 4:45, wsparty przez ostrzał pancernika "Schleswig-Holstein". W Szymankowie Niemcy rozstrzelali 21 polskich kolejarzy i celników oraz ok. 20 członków ich rodzin. Jednocześnie z Niemcami ruszyła przeciw Polsce słowacka Armia Polowa "Bernolak". Niemcy skoncentrowali przeciwko Polsce 1,8 miliona żołnierzy uzbrojonych w 2800 czołgów, około 3000 samolotów i 10 000 dział, ich działania wewnątrz Polski wspomagało także około 80-100 tysięcy członków Selbstschutz. Słowacja wystawiła trzy dywizje piechoty, grupę szybką i nieliczne lotnictwo. Polska zmobilizowała milion żołnierzy, 880 czołgów, 400 samolotów i 4300 dział.

Polska linia obrony biegła wzdłuż granic Polski.

Mimo zaciętego oporu Niemcom już w pierwszych dniach września udało się przełamać polskie linie oporu i zająć Pomorze, część Wielkopolski i Śląsk. Było to możliwe dzięki ogromnej przewadze technicznej wojsk niemieckich i skoncentrowaniu jednostek pancernych na głównych kierunkach natarcia, zgodnie z doktryną Blitzkriegu (wojny błyskawicznej). Tzw. bitwa graniczna rozegrała się do 6 września i spowodowała rozbicie lub wycofanie się większości polskich jednostek.

Już na początku kampanii wrześniowej marszałek Edward Rydz-Śmigły przeniósł sztab z Warszawy do Brześcia. 6 września marszałek Rydz-Śmigły nakazał polskim oddziałom odwrót za linię Wisły i Sanu, a Prezydent RP Ignacy Mościcki wraz z rządem opuścili Warszawę. Dwa dni później pod stolicę Polski dotarły pododdziały niemieckiej 1. Dywizji Pancernej.

W nocy z 9 na 10 września cofające się polskie Armie "Poznań" i "Pomorze" wykonały znad Bzury zaskakujące uderzenie na skrzydło maszerującej na Warszawę 8 Armii niemieckiej, rozpoczynając największą bitwę kampanii. Początkowo atak przyniósł sukces, ale Niemcy ściągnęli w rejon walk liczne jednostki pancerne oraz lotnictwo i rozbili polskie armie. Bitwa nad Bzurą zakończyła się 17 września.

Niektórym wyizolowanym punktom oporu polskich jednostek, pozostającym poza głównymi kierunkami działań udało się bronić dłużej: Westerplatte do 7 września, Kępa Oksywska do 19 września, Hel aż do 2 października.

Po dwóch tygodniach walk wojska niemieckie dotarły pod Lwów i zamknęły pierścień okrążenia wokół Warszawy. 18 września od strony Ochoty i Woli rozpoczęło się oblężenie stolicy.

[edytuj] Sowiecki atak na Polskę

Zobacz więcej w osobnym artykule: Radziecki atak na Polskę w 1939.

W dniu 17 września na wschodnie rubieże kraju spadło uderzenie Armii Czerwonej w sile sześciu armii liczących 600-650 tysięcy żołnierzy i ponad 5000 czołgów, podzielonych na dwa Fronty: Białoruski i Ukraiński. Władze sowieckie wypełniły w ten sposób ustalenia zawartego potajemnie jeszcze przed 1 września protokołu dodatkowego do paktu pomiędzy Hitlerem a Stalinem, znanego od nazwisk niemieckiego i sowieckiego ministrów paktem Ribbentrop-Mołotow. Dysponujący 25 batalionami Korpus Ochrony Pogranicza nie był w stanie powstrzymać kilkuset tysięcy żołnierzy wroga. Marszałek Rydz-Śmigły wydał rozkaz nie podejmowania walki z wojskami radzieckimi (Z Sowietami nie walczyć...), a prezydent RP Ignacy Mościcki, rząd z premierem Felicjanem Sławoj Składkowskim i Naczelne Dowództwo z wodzem naczelnym przekroczyli granicę z Rumunią. Pomimo rozkazu marszałka, polskie oddziały, atakowane przez przeważające liczebnie wojska radzieckie, nawiązywały walki (m.in. pod Wilnem, Grodnem i w Sarnach). Do historii przeszła bohaterska obrona Grodna, gdzie resztki polskich oddziałów, wspierane przez harcerzy stawiły dwudniowy opór czołgom sowieckim, jak również obrona Lwowa od 12 do 22 września - przeciw Niemcom, od 18 września równocześnie przeciw Rosjanom. W dniach 29-30 września oddziały polskie rozbiły 52 Dywizję Strzelecką Armii Czerwonej w bitwie pod Szackiem.

[edytuj] Epilog

Atakowane z wszystkich stron wojska polskie, nie mając szans zwycięstwa, walczyły zażarcie. W dniach 17-20 września pod Tomaszowem Lubelskim odbyła się druga co do wielkości bitwa kampanii. Do 28 września broniła się Warszawa, do 29 września Modlin, 2 października broń złożyli obrońcy Helu. 5 października, po ostatniej bitwie kampanii - bitwie pod Kockiem złożyły broń okrążone oddziały Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga.

W walkach zginęło około 70 000 polskich żołnierzy i oficerów, około 147 000 przedostało się do krajów neutralnych – Litwy, Łotwy i Estonii (7000) oraz Rumunii i na Węgry (120 000), a około 700 000 trafiło do niemieckiej (420 000), radzieckiej (250 000) i słowackiej niewoli (1350). Główne okręty Polskiej Marynarki Wojennej przedostały się do Wielkiej Brytanii jeszcze przed wybuchem wojny, a w toku kampanii przedarły się tam dwa okręty podwodne. Pozostałe okręty zostały zatopione lub internowane w Szwecji (zobacz: Obrona Wybrzeża w kampanii wrześniowej 1939).

[edytuj] Związki operacyjne Wojska Polskiego

[edytuj] Fronty Wojska Polskiego

• Front Północny - dowódca: gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki
• Front Południowy - dowódca: gen. broni Kazimierz Sosnkowski
• Front Środkowy - dowódca: gen. Tadeusz Piskor

[edytuj] Armie Wojska Polskiego

• Karpaty - dowódca: gen. dyw. Kazimierz Fabrycy
• Kraków - dowódca: gen. bryg. Antoni Szylling
• Łódź - dowódca: gen. dyw. Juliusz Rómmel
• Modlin - dowódca: gen. bryg. Emil Krukowicz-Przedrzymirski
• Pomorze - dowódca: gen. dyw. Władysław Bortnowski
• Poznań - dowódca: gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba
• Prusy - odwodowa - dowódca: gen. dyw. Stefan Dąb-Biernacki
• Lublin - utworzona w czasie działań wojennych - dowódca: gen. dyw. Tadeusz Piskor
• Małopolska - utworzona w czasie działań wojennych - dowódca: gen. dyw. Kazimierz Fabrycy
• Warszawa - utworzona w czasie działań wojennych - gen. dyw. Juliusz Rómmel

[edytuj] Samodzielne Grupy Operacyjne

• Narew - dowódca: gen. bryg. Czesław Młot-Fijałkowski
• Polesie - dowódca: gen. bryg. Franciszek Kleeberg

[edytuj] Grupy Operacyjne

• Czersk - dowódca: gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki
• Dreszera (improwizowana) - dowódca: gen. bryg. Rudolf Dreszer
• Dubno - dowódca: płk dypl. Stefan Hanka-Kulesza
• Koło / gen. Knoll-Kownackiego (dyspozycyjna) - dowódca: gen. Edmund Knoll-Kownacki
• Piotrków - dowódca: gen. bryg. Wiktor Thommée
• Tarnów (niesformowana) - dowódca: płk Alojzy Wir-Konas
• Wschód - dowódca: gen. bryg. Mikołaj Bołtuć
• Wyszków - dowódca: gen. bryg. Wincenty Kowalski
• Korpus Interwencyjny - dowódca: gen. bryg. Stanisław Skwarczyński

[edytuj] Związki taktyczne Wojska Polskiego

[edytuj] Dywizje Piechoty

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

[edytuj] Brygady Kawalerii

• Krakowska Brygada Kawalerii (Kraków) - dowódca: gen. bryg. Zygmunt Piasecki
• Kresowa Brygada Kawalerii (Brody) - dowódca: płk dypl. Stefan Hanka-Kulesza
• Mazowiecka Brygada Kawalerii (Warszawa) - dowódca: płk dypl. Jan Karcz
• Nowogródzka Brygada Kawalerii (Baranowicze) - dowódca: gen. bryg. Władysław Anders
• Podlaska Brygada Kawalerii (Białystok) - dowódca: gen. bryg. Ludwik Kmicic-Skrzyński
• Podolska Brygada Kawalerii (Stanisławów) - dowódca: płk dypl. Leon Strzelecki
• Pomorska Brygada Kawalerii (Bydgoszcz) - dowódca: gen. bryg. Stanisław Grzmot-Skotnicki
• Suwalska Brygada Kawalerii (Suwałki) - dowódca: gen. bryg. Zygmunt Podhorski
• Wielkopolska Brygada Kawalerii (Poznań) - dowódca: gen. bryg. Roman Abraham
• Wileńska Brygada Kawalerii (Wilno) - dowódca: płk dypl. Konstanty Drucki-Lubecki
• Wołyńska Brygada Kawalerii (Równe) - dowódca: płk dypl. Julian Filipowicz
• Brygada Rezerwowa Kawalerii "Wołkowysk" (Białystok, Wołkowysk) - dowódca: płk Edmund Tarnasiewicz-Heldut
• Zbiorcza Brygada Kawalerii (Warszawa) - dowódca: gen. bryg. Roman Abraham

[edytuj] Brygady zmotoryzowane

• 10. Brygada Kawalerii (Rzeszów) - dowódca: płk dypl. Stanisław Maczek
• Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa (Warszawa) - dowódca: płk dypl. Stefan Rowecki

[edytuj] Obrona Wybrzeża

Dowódca Obrony Wybrzeża - kontradm. Józef Unrug

• Morska Obrona Wybrzeża
  • Rejon Umocniony Hel
    • dywizjon artylerii nadbrzeżnej
    • 2 morski dywizjon artylerii przeciwlotniczej
    • 4 batalion Korpusu Ochrony Pogranicza
  • dywizjon minowców
• Lądowa Obrona Wybrzeża
  • Odział Wydzielony Wejherowo
    • 1 Morski Pułk Strzelców
    • batalion obrony narodowej Puck
  • Oddział Wydzielony Redłowo
    • 2 Morski Pułk Strzelców
    • 1 batalion rezerwowy
  • Oddział Wydzielony Kartuzy
    • batalion obrony narodowej Gdynia II
    • batalion obrony narodowej Kartuzy
  • 1 morski dywizjon artylerii przeciwlotniczej
  • batalion obrony narodowej Gdynia I
• dywizjon okrętów podwodnych
• morski dywizjon lotniczy
• morski dywizjon żandarmerii

[edytuj] Lotnictwo

Zobacz więcej w osobnym artykule: Polskie Lotnictwo Wojskowe 1939.

[edytuj] Publikacje

• Kampania Wrześniowa 1939: bibliografia. T. 1 / oprac. Izabela Kowalska, Irena Sawicka; współpr. Władysław Henzel, Elżbieta Pawińska, Katarzyna Świerczyńska. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2002
• Kampania Wrześniowa 1939: bibliografia. T. 2 / oprac. Izabela Kowalska, Irena Sawicka; współpr. Władysław Henzel, Katarzyna Świerczyńska. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2002
• Wojna obronna Polski w 1939 r.: bibliografia za lata 1985-1989 / oprac. Władysław Henzel, Irena Sawicka. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 1992
• Wojna obronna Polski w 1939 r.: bibliografia za lata 1980-1984 / oprac. Władysław Henzel, Irena Sawicka. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 1986

[edytuj] Zobacz też

• wojna w Polsce - rok 1939
• obrona Wybrzeża w kampanii wrześniowej 1939
• Kępa Oksywska
• bitwa pod Borową Górą 2-5 września
• bitwa pod Krojantami 1 września
• bitwa pod Mławą 1-3 września
• bitwa pod Mokrą 1 września
• szarża
• Westerplatte
• Wizna
• Żurada
• obrona terytorialna
• żywe torpedy

[edytuj] Linki zewnętrzne

• http://www.kampaniawrzesniowa.pl
• http://www.1939.pl
• Kampania wrześniowa czy wojna obronna 1939 roku? - Inne Oblicza Historii
• Sprawozdanie radiowe z manifestacji przed ambasadami Wielkiej Brytanii i Francji - 3.09.1939

	Armie Wojska Polskiego w kampanii wrześniowej 1939
	Armia Karpaty • Armia Kraków • Armia Lublin • Armia Łódź • Armia Modlin • Armia Pomorze • Armia Poznań • Armia Prusy • Armia Warszawa