Edvard Munch
Z Wikipedii
Edvard Munch (ur. 12 grudnia 1863 w Løten, zm. 23 stycznia 1944 w Ekely), norweski malarz i grafik.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Edvard Munch przyszedł na świat jako drugie dziecko lekarza wojskowego Christiana Muncha i Laury Bjølsen. Matka Muncha zmarła na gruźlicę, kiedy jej syn był jeszcze dzieckiem. Kilka lat później ta sama choroba zabrała starszą siostrę - Johanne Sophie. Zetknięcie się ze śmiercią bliskich zaważyło na rozwoju duchowym i artystycznym malarza. Motyw śmierci jest bardzo częsty w twórczości tego artysty.
Rysunku i malarstwa uczył się początkowo w Kristianii (dawna nazwa Oslo). Dzięki stypendium studiował przez trzy lata (1889-1892) w Paryżu, gdzie uległ wpływom malarstwa postimpresjonistycznego. Po powrocie z Paryża wystawił swoje prace w Kristianii, wywołując nimi ogromne zainteresowanie pewnego niemieckiego wielbiciela sztuki. Zaproszony przez niego do Berlina w 1892 ze swoimi obrazami stał się przyczyną skandalu artystycznego.
W Berlinie nawiązał kontakt z tamtejszą cyganerią. Przyjaźnił się ze Stanisławem Przybyszewskim, jego żoną Dagny Juel Przybyszewską, Augustem Strindbergiem i innymi artystami z kręgu winiarni Zum Schwarzen Ferkel.
Wiele lat spędził w Niemczech (Berlin), Francji i Włoszech (Nicea). Był związany z symbolistami i szkołą z Pont-Aven. Wiele lat walczył z alkoholizmem i zaburzeniami nerwowymi. Po ciężkiej chorobie nerwowej (z której leczył się w klinice dla nerwowo chorych w Kopenhadze nowoczesną metodą elektrowstrząsów), osiadł w Norwegii. Tworzył symboliczne kompozycje figuralne, dając w nich w ekspresyjny sposób wyraz obsesjom erotycznym, uczuciom samotności, przygnębienia, lęku przed chorobą i śmiercią.
Edvard Munch był pod wieloma względami artystą-nowatorem, zwłaszcza w dziedzinie grafiki, której technikę znacznie rozwinął. To on po raz pierwszy zastosował na szeroką skalę grafikę barwną.
Styl artysty:
- silny kontur,
- płynna secesyjna linia,
- zróżnicowany koloryt,
- po 1909 rozjaśnił paletę
- ekspresja
Twórczość Muncha oddziałała bardzo silnie na malarstwo europejskie początku XX wieku, będąc jednym z głównych źródeł ekspresjonizmu. W Polsce wpływ Muncha w sztuce Młodej Polski zaznaczył się dzięki Przybyszewskiemu - wpływ Muncha widać zwłaszcza w malarstwie Wojciecha Weissa.
W 2004 w Muzeum Muncha dokonano napadu z bronią w ręku, kradnąc wystawione tam wersje Krzyku i Madonny (inne wersje można wciąż oglądać w Galerii Narodowej w Oslo).
31 sierpnia 2006r. policja odnalazła poszukiwany przez ponad 2 lata obraz.
[edytuj] Ważniejsze dzieła (chronologicznie)
- Det syke barn (Chore dziecko), kilka wersji począwszy od 1886
- Døden i sykeværelset (Śmierć w pokoju chorego), 1893
- Skrik (Krzyk), kilka wersji począwszy od 1893
- Sjalusi (Zazdrość) 1890
- Madonna, kilka wersji począwszy od 1893/1894
- Vampyr (Wampir), 1893/1894
- Kyss (Pocałunek), 1897
- Pikene på broen (Dziewczęta na moście) 1901)
- Selvportret ved vinflasken (Autoportret z butelką wina), 1906
- Stjernenatt (Gwiaździsta noc), 1923/1924
- cykl obrazów Livsfrisen (Fryz życia)
[edytuj] Biografia (ważniejsze daty)
- 1863 Munch przychodzi na świat 12 grudnia w Løten, w prowincji Hedmark.
- 1868 Matka artysty umiera na gruźlicę.
- 1877 Siostra Johanne Sofie umiera na gruźlicę w wieku 15 lat.
- 1881 Munch rozpoczyna naukę w Den Kongelige Tegneskole (Królewskiej Szkole Rysunku) w Kristianii
- 1884 Nawiązuje znajomość z Hansem Jægerem, przywódcą bohemy kristiańskiej
- 1885 Wystawia jeden obraz w pawilonie norweskim na Wystawie Światowej w Antwerpii. Pierwszy pobyt w Paryżu.
- 1886 Wystawia cztery obrazy na wystawie jesiennej w Kristianii, m.in. Det syke barn (Chore dziecko), wywołując oburzenie publiczności i krytyków.
- 1889 Pierwsza samodzielna wystawa. Munch otrzymuje stypendium państwowe i wyjeżdża na studia do Paryża. Rozpoczyna naukę w atelier Léona Bonnata. Umiera ojciec Muncha.
- 1890-1892 Kolejne pobyty w Paryżu, wyjazd do Nicei. Miesiące letnie Munch spędza w Åsgårdstrand.
- 1892 Kolejna wystawa w Kristianii, zaproszenie do Berlina. Munch wystawia swoje prace w Verein Berliner Künstler. Po tygodniu wystawa zostaje zamknięta z powodu protestów.
- 1893 W Berlinie Munch nawiązuje znajomość z artystami z kręgu winiarni Zum Schwarzen Ferkel. Pierwsze prace nad cyklem Livsfrisen (Fryz życia). Powstają Skrik (Krzyk) i Madonna.
- 1894 Munch rozpoczyna eksperymenty z grafiką.
- 1895-1898 Mieszka i pracuje w Berlinie i Paryżu.
- 1898-1902 Burzyliwy romans z Tullą Larsen, zakończony kłótnią w Åsgårdstrand, w czasie której Munch zostaje postrzelony w lewą rękę. Ucieka z Norwegii.
- 1903 Mieszka i pracuje w Berlinie, Paryżu i Lubece. Zostaje członkiem Société des Artistes Indépendants (Salonu Niezależnych). W Warszawie odbywa się pierwsza w Polsce wystawa jego grafik w Salonie Krywulta.
- 1905 Rozpoczyna wielomiesięczną walkę z chorobą nerwową i alkoholizmem.
- 1906 Przygotowuje dekoracje do Upiorów i Heddy Gabler Henryka Ibsenadla zespołu Maxa Reinhardta w Deutschen Theater.
- 1907-1908 Mieszka i pracuje w Berlinie. Wakacje spędza w Warnemünde nad Bałtykiem, malując na plaży nudystów. Jesienią 1908 przeżywa załamanie nerwowe i rozpoczyna leczenie w klinice doktora Jacobsona w Kopenhadze. Otrzymuje Królewski Order Św. Olafa.
- 1909 Wiosną powstaca do Norwegii. Rozpoczyna pracę nad projektem obrazów do Auli Uniwersyteckiej w Kristianii.
- 1912 W Kolonii wystawia swoje prace obok obrazów takich artystów jak Paul Cézanne, Paul Gauguin i Vincent van Gogh.
- 1914 Uniwersytet w Kristianii zleca Munchowi namalowanie obrazów do Auli.
- 1916 Kupuje posiadłość Ekely na przedmieściach Kristianii.
- 1918-1919 Wydaje książeczkę Livsfrisen w związku ze swoją kolejną wystawą w Kristianii. Zapada na hiszpańską grypę.
- 1922 Przygotowuje obrazy ozdabiające fabrykę czekolady Freia w Kristianii.
- 1928 Przygotowuje projekty malowideł do ratusza w Oslo.
- 1929 Buduje w Ekely zimowe atelier.
- 1930-1931 Zapada na chorobę oczu.
- 1933 Otrzymuje Wielki Krzyż Orderu Św. Olafa
- 1944 Umiera w Ekely 23 stycznia. W testamencie zapisuje wszystkie swoje dzieła miastu Oslo.
- 1963 Zostaje otwarte Muzeum Muncha.
