Orthodoxe Kerk (algemeen)
| Dit artikel past in de serie over de Orthodoxie |
|
|
Ook bekend als |
|
 |
|
|
De belangrijkste concilies Theologie |
|
|
Patriarchaten |
|
|
Autocephale Kerken |
|
|
Liturgie |
|
|
Personen |
|
|
Kerkinterieur |
|
|
Liturgische gewaden |
|
Aangeraden wordt eerst het artikel Oosters christendom te lezen.
De Orthodoxe Kerk ziet zichzelf als voortzetting van de ene, heilige, katholieke en apostolische Kerk. Ze noemt zich dan ook "Apostolisch Orthodoxe Katholieke Kerk".
Deze Kerk vormt de groep Chalcedonenzische Orthodoxe Kerken: Kerken die de leer van het concilie van Chalcedon volgen.
Het woord orthodox betekent taalkundig 'juiste aanbidding' en 'juiste leer', en wordt in die zin ook wel gebruikt als synoniem voor 'rechtzinnig' of 'streng in de leer'. In die zin wordt het ook voor protestantse groepen en stromingen binnen het Katholicisme gebruikt.
De orthodoxe gemeenschap aanvaardt alleen de dogma's welke vastgelegd zijn in de eerste zeven oecumenische concilies en verwerpt de latere, hoewel de orthodoxen veelal wel in bijv. de Tenhemelopneming van Maria geloven. Deze geloofspunten nemen zij echter niet als dogma's aan, omdat zij door de paus van Rome alleen gedefinieerd zijn.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
In de 11e eeuw (1054) vond het grote schisma plaats tussen het oostelijke en het westelijke deel van de christenheid van het Romeinse Rijk. Dit leidde tot de scheiding tussen de Orthodoxe of Byzantijnse Patriarchaten en de Rooms-Katholieke of Latijnse Kerk. De oorzaak daarvan moet gezocht worden in de culturele en theologische verschillen tussen Oost en West, evenals in de heersende politieke verhoudingen.
De paus, als patriarch van Rome en opvolger van de H. Petrus, eiste zijn gezag over de Oosterse patriarchaten op. De patriarch van Constantinopel was van mening dat hij als leider van het "nieuwe Rome" de spirituele leider was van de ganse Kerk.
De rechtstreekse aanleiding tot het schisma was de toevoeging door de Westerse Kerk van het Filioque aan de geloofsbelijdenis of het Credo van Nicea-Constantinopel. Aangezien deze toevoeging niet door een oecumenisch concilie was aanvaard, kon de Oosterse Kerk ze onmogelijk accepteren. Het Oosten beschouwde het Filioque als theologisch onjuist.
Daarop excommuniceerde Paus Leo IX de patriarch van Constantinopel, en Michaëlus Caerularius sloeg op zijn beurt de paus in de ban.
[bewerk] Organisatie van de Orthodoxe Kerk
De Orthodoxe Kerk heeft een aantal lokale Kerken die veelal nationaal geörganiseerd zijn. Ze delen echter hetzelfde geloof (orthodoxie). Hun totaal aantal gelovigen wordt geschat op meer dan 300 miljoen. Deze Kerken worden niet centraal geleid zoals de Rooms-Katholieke Kerk. Ze kennen geen equivalent voor de hoogste autoriteit, met name de paus. In principe zijn alle bisschoppen gelijk, in de praktijk zijn er bepaalde gradaties. De oecumenisch patriarch van Constantinopel is het ereprimaat van de gehele Orthodoxe Kerk (= de "primus inter pares" of de eerste onder de gelijken), hij is de 'voorzitter'. Hij heeft echter een moreel leiderschap, geen autoritair.
Men maakt een onderscheid tussen autocephale en autonome Kerken:
- De autocephale Kerken of Kerken met een eigen hoofd worden bestuurd door een patriarch, metropoliet of een aartsbisschop. Zij bestaan uit:
- De "oude" patriarchaten: Constantinopel, Alexandrië, Antiochië en Jeruzalem.
- De "nieuwe" patriarchaten: Moskou, Servië, Roemenië, Bulgarije en Georgië.
- De andere autocephale Kerken: Griekenland, Cyprus, Polen, Albanië, en Tsjechië en Slowakije.
- De autonome Kerken zijn semi-zelfstandig: zij hebben hun eigen organisatorische structuur, maar hangen voor de benoeming van bisschoppen af van een patriarchaat.
Er zijn ook grote groepen orthodoxe christenen die in de diaspora leven: in West-Europa, Noord- en Zuid-Amerika, Australië, Alaska, China en Japan. Daarnaast zijn er een aantal ‘missiekerken’ in Afrika, Indonesië, Korea, enz.
[bewerk] Enkele verschilpunten tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de Orthodoxe Kerk
De Orthodoxe Kerk en de Rooms-Katholieke Kerk hebben overwegend dezelfde geloofsleer. Als verschilpunten kunnen - zonder in details te treden - vermeld worden.
- De universele jurisdictie en onfeilbaarheid van de paus wordt door de orthodoxen niet erkend.
- Een historisch strijdpunt met de Westerse Kerken is de theologische kwestie van het Filioque, een formulering over de voortkomst van de Heilige Geest, die in het westen aan de geloofsbelijdenis van Nicea-Constantinopel is toegevoegd.
- De liturgie is anders en wordt als onveranderlijk beschouwd. De mensen staan in plaats van te zitten. Tussen altaar en gelovigen bevindt zich een iconenwand of ikonostase. Deze vormt de scheiding tussen de priesters en het volk.
- De Oosterse spiritualiteit is sterk beïnvloed door het monnikendom. Het Jezusgebed is een kort gebed dat door de monniken, maar ook door veel leken, voortdurend herhaald wordt bij alle bezigheden.
- Priesters kunnen gehuwd zijn. Hun priesterwijding bevestigt hun gehuwde of celibataire levensstaat (vergelijkbaar met de diakens in de Katholieke Kerk). Bisschoppen worden altijd uit monniken gekozen en zijn altijd ongehuwd.
- De orthodoxe gelovigen slaan het kruis andersom. Bij katholieken begint men het slaan van het kruis van boven naar beneden en vervolgens van links naar rechts, terwijl de orthoxen van boven naar beneden en vervolgens van rechts naar links hun kruis slaan. Ook is het verschil in het slaan van een kruis dat de orthodoxen daarbij hun duim, wijs- en middelvinger tegen elkaar aandrukken.
Al met al lijken dit niet al te grote verschillen. Daarom zei de orthodoxe filosoof en theoloog professor Steinhardt ooit: "Het orthodoxe en katholieke geloof zijn zustergeloven van elkander. Het verschil tussen beide geloven is echter even groot als de afstand tussen hemel en aarde."
Naast de Orthodoxe Kerk zijn er de Oriëntaalsorthodoxe Kerken en de Oosters-Katholieke Kerken. Deze laatste zijn de zogenaamde uniaten of geünieerde Kerken: Rooms-Katholieken, maar met de uiterlijke kenmerken (liturgie, geen celibaatsplicht, enz.) van de Oosterse Kerken.
