Nicolaas Posthumus
Nicolaas Wilhelmus Posthumus (Amsterdam, 26 februari 1880 – Bussum, 18 april 1960) was een Nederlands economisch-sociaal historicus.
Posthumus werd geboren als zoon van de aardrijkskunde-leraar Nicolaas Wilhelmus Posthumus, en Huibertje IJzerman. Hij volgde het gymnasium en ging in 1898 rechten studeren aan de Universiteit van Amsterdam. Van maart tot oktober 1901 was hij redacteur van het studentenblad Propria Cures. Hij deed onderzoek naar de huisindustrie in Nederland.
Hij promoveerde in 1908 tot doctor in de staatswetenschappen op het proefschrift "Geschiedenis van de Leidsche lakenindustrie", en gaf vervolgens enkele jaren les in staatshuishoudkunde en handelsrecht aan de gemeentelijke Handelsschool te Amsterdam. Rond 1913 constateerde hij dat veel bedrijfsarchieven verdwenen, wat onderzoek naar de economische geschiedenis bemoeilijkte. De naar hem genoemde commissie-Posthumus leidde in 1914 tot de oprichting van het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief in Den Haag. De oprichting hiervan gaf een impuls aan de beoefening van de bedrijfsgeschiedenis. Posthumus werd er directeur-secretaris. In 1913 werd hij hoogleraar economische geschiedenis aan de Nederlandsche Handels-Hoogeschool in Rotterdam. In 1922 werd hij aangesteld als docent bij de faculteit voor Letteren en Wijsbegeerte in Amsterdam, en in 1932 richtte hij de Economisch Historische Bibliotheek op.
In 1934 maakte een medewerkster van die bibliotheek, Annie Adama van Scheltema-Kleefstra, hem erop attent dat de archieven van de Oost-joodse arbeidersvereniging Bund te koop waren. Ze meende dat Nehemia de Lieme, de directeur van de Centrale Arbeiders Verzekerings- en Depositobank, de aankoop wel zou willen bekostigen. In november 1934 kon het archief worden aangeschaft. De collectie vormde de basis voor het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) dat op 25 november 1935 door Posthumus werd opgericht en op 11 maart 1937 officieel werd geopend. Hij bood ook het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging ruimte in het IISG, en gedurende de jaren dertig verwierf hij voor het IISG onder meer een archief van Karl Marx en Friedrich Engels, en het archief van de Sozialdemokratische Partei Deutschlands.
In 1939 publiceerde Posthumus het tweede deel van zijn Geschiedenis van de Leidsche lakenindustrie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij ontslagen. Het IISG werd gesloten en grote delen van de collectie werden weggevoerd. In 1942 maakte hij met Jan Romein plannen voor de naoorlogse oprichting van een instituut voor oorlogsdocumentatie en een stichting voor Politieke en Sociale Wetenschappen, die zou moeten leiden tot de oprichting van een faculteit voor politieke- en sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. Beide instituten kwamen er inderdaad, zowel het huidige Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie als de nieuwe faculteit, maar de rol van Posthumus was niet zo groot meer. In 1949 nam hij ontslag als hoogleraar, en in 1952 als directeur van het IISG. Hij publiceerde in 1953 nog een boek over de Oostzee-handel, en bepleitte de oprichting van een instituut voor het Nabije Oosten, dat in 1956 werd geopend. Van 1 januari 1949 tot zijn dood op 18 april 1960 was Posthumus voorzitter van het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief.
Posthumus trad op 20 juli 1908 in het huwelijk met Dorothea van Loon, met wie hij een dochter en een zoon kreeg. Dit huwelijk werd in 1928 ontbonden. Op 7 januari 1931 trouwde hij voor de tweede maal, nu met de feministe Willemien van der Goot. Het echtpaar kreeg een dochter.
In 1929 werd Posthumus tot lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen benoemd. Ook gaf hij zijn naam aan het Posthumus Instituut voor Economisch-Sociale Geschiedenis.
[bewerk] Belangrijkste werken
- De geschiedenis van de Leidsche lakenindustrie
- De neringen in de Republiek
- Nederlandsche prijsgeschiedenis
