Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (afgekort: KNAW, Engelse benaming: Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences) is een vereniging van Nederlandse wetenschappers. De Akademie is gevestigd in het Trippenhuis in Amsterdam.
Inhoud |
[bewerk] Doel en taken van de Akademie
Het doel van de Akademie is het bevorderen van de wetenschapsbeoefening in Nederland. De meeste andere landen hebben een equivalente wetenschapsacademie zoals bijvoorbeeld de Royal Society in Engeland en de National Academy of Sciences in de Verenigde Staten.
Specifieke taken van de akademie zijn:
- advisering op het gebied van de wetenschapsbeoefening;
- beoordeling van de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek;
- een forum te zijn voor de wetenschappelijke wereld en het bevorderen van internationale samenwerking;
- koepelorganisatie voor wetenschappelijke onderzoeksinstituten.
[bewerk] Leden en organisatie van de Akademie
De leden (maximaal 200 gewone leden onder de 65 jaar) worden benoemd voor het leven, door coöptatie, eventueel wel op voordracht van personen of instanties buiten de KNAW. Het criterium is hierbij de geleverde wetenschappelijke prestaties. Het lidmaatschap is derhalve een grote eer, en prestigieus. Naast gewone leden zijn er ook rustende leden (gewone leden ouder dan 65 jaar), gewone leden in het buitenland, buitenlandse leden, en correspondenten.
De KNAW bestaat uit twee afdelingen:
- Natuurkunde (wis- en natuurkunde, sterrenkunde, aard- en levenswetenschappen, en technische wetenschappen) bestaande uit 110 gewone leden, en de
- Letterkunde (geesteswetenschappen, rechtswetenschappen, gedragswetenschappen en maatschappijwetenschappen) bestaande uit 90 gewone leden.
De Afdelingen hebben elk een eigen bestuur. Het hoogste orgaan van de KNAW is de algemene ledenvergadering, de Verenigde Vergadering van beide Afdelingen. Het algemeen bestuur van de Akademie bestaat uit de president en de bestuursleden van beide Afdelingen. De president, de voorzitters van beide Afdelingen en de algemeen secretaris vormen het dagelijks bestuur. De huidige president is prof. dr. Frits van Oostrom. Zijn voorganger was prof. dr. Willem Levelt.
De Afdelingen zijn weer onderverdeeld in (discipline)secties. Elk Akademielid is lid van een vaste sectie, en kan niet van sectie veranderen. Wanneer hij/zij rustend lid wordt of het land verlaat, zal de sectie een nieuw lid voordragen. Hoewel het Akademiebestuur verandering stimuleert, telt de Afdeling Natuurkunde slechts een handvol vrouwelijke leden.
[bewerk] De Jonge Akademie
De Jonge Akademie, die kan worden beschouwd als een derde afdeling, werd opgericht in 2005, en bestaat uit jonge onderzoekers die minder dan tien jaar geleden zijn gepromoveerd, zich reeds wetenschappelijk hebben onderscheiden, en over een brede belangstelling voor de wetenschap beschikken. Elk jaar worden tien nieuwe leden van De Jonge Akademie gekozen. Leden treden na een vijfjarig lidmaatschap uit.
[bewerk] Geschiedenis van de Akademie
De voorganger van de Akademie, het Koninklijk Instituut van Wetenschappen, werd in 1808 door Lodewijk Napoleon opgericht in navolging van dat te Parijs. Na een reorganisatie en opheffing van het Koninklijk Instituut werd in 1851 de Koninklijke Akademie van Wetenschappen ingesteld met als doelstelling 'bevordering der Wis- en Natuurkunde in haren gehelen omvang'. Dit doel werd in 1855 uitgebreid met de 'bevordering der taal-, letter-, geschiedkundige en wijsgerige wetenschappen'. De staatsman Thorbecke was lid van het Koninklijk Instituut, en hij heeft een belangrijke rol gespeeld bij de opheffing van het Instituut en de instelling in 1851 van de Akademie. Door de verandering van doelstelling van de Akademie, konden een aantal voormalige leden van het Instituut niet benoemd worden tot lid van de Akademie. Da Costa werd niet benoemd, dit tot grote verontwaardiging van Groen van Prinsterer, die nu zijn benoeming ook weigerde. Ook Thorbecke, die intrumenteel was bij het opheffen van het Instituut, werd niet tot lid benoemd.
De huidige naam Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen dateert van 1938, al was het tijdens de bezettingsjaren verboden het predicaat 'Koninklijke' te voeren.
[bewerk] Onderzoeksinstituten
De volgende onderzoeksinstituten maken deel uit van de koepelorganisatie KNAW:
- Centraalbureau voor Schimmelcultures (CBS)
- Data Archiving and Networked Services (DANS)
- Huygens Instituut (CHI)
- Fryske Akademy
- Hubrecht Laboratorium
- Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG)
- Interuniversitair Cardiologisch Instituut Nederland (ICIN)
- Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen (NIN)
- Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV)
- Meertens Instituut
- Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO)
- Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD)
- Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI)
- Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI)
- Netherlands Institute for Advanced Study in the Humanities and Social Sciences (NIAS)
- Rathenau Instituut
- Roosevelt Study Center (RSC)
- Virtual Knowledge Studio (VKS)
[bewerk] Prijzen
Een aantal prestigieuze wetenschapsprijzen worden onder verantwoordlijkheid van Akademiecommissies toegekend:
- Akademiepenning
- M.W. Beijerinck Virologie Prijs
- Buys Ballotmedaille
- Decartes-Huygensprijs
- Heinekenprijzen
- Gilles Holstprijs
- Leeuwenhoekmedaille
- Lorentzmedaille
