Luchthaven Berlin-Tempelhof
Luchthaven Berlin-Tempelhof, Berlijn. Code: THF
[bewerk] Geschiedenis
Johannisthal, een veld ongeveer 16 kilometer ten zuidoosten van Berlijn, werd gebruikt als luchtveld vanaf 1909. Het wordt gezien als de plek waar de grotere luchtvaart van Duitsland is ontstaan. Het was het veld waarvan de eerste commerciële vlucht vertrok net na de Eerste Wereldoorlog richting Weimar. Deze plek verloor haar functie begin twintiger jaren omdat Berlijn een vliegveld veel dichter bij het stadscentrum ontwikkelde, het Tempelhofer Feld. Dit veld werd voorheen gebruikt voor militaire parades. Op zondagen werd het door de Berlijnse bevolking gebruikt als picknick gebied waar ook gesport kon worden. Zo zijn er rondom dit veld stadions gebouwd voor vrijetijdsactiviteiten als tennis en voetbal. In 1830 is er een paardenrenbaan aangelegd. Het gebied was niet onbekend met de vliegerij. Het zag namelijk al in 1909 een demonstratie door Orville Wright, de Amerikaanse pionier op vlieggebied.
Vanaf 1922 werd het grasveld klaargemaakt voor het gebruik als vliegveld. Aan drie zijden werd dit veld omgeven door een verharde taxibaan. Het eerste gebouw, daterend uit 1924, was gesitueerd op het noordelijk deel. Het lange, lage gebouw werd ontworpen door de architecten Heinrich Kosina en Paul Mahlberg. Dit gebouw werd gebruikt door de eerste passagiers totdat het in 1926 werd vervangen door een grotere terminal, gebouwd naar de elegante ontwerpen van Paul en Klaus Engler. Dit moderne gebouw, met een lichtelijk gekromde plattegrond werd verlengd aan beide uiteinden. Speciaal in dit ontwerp waren de dakterrassen en het restaurant, beiden open voor het publiek. Tempelhof stond aan de basis voor het ontstaan van de vliegmaatschappij Luft-Hansa in 1926; met 32.000 passagiers per jaar was het één van de drukste vliegcentra van Europa.
Het aantal passagiers groeide ieder jaar. Met 32.000 passagiers/jaar in 1926 tot 220.000 passagiers/jaar tien jaar later. Met ongeveer tien vluchten per dag was Tempelhof één van de drukste vliegvelden van de wereld. Het nam de koppositie in voor Londen, Parijs en Amsterdam. Maar het plan in 1936 om dit vliegveld te herbouwen was niet alleen het resultaat van deze toename in het luchtverkeer. Voor de Nationaal Socialistische partij, vanaf 1933 aan de leiding in Duitsland, was het vliegen politiek zeer belangrijk en essentieel voor de uitstraling van het land. De hoofdstad van het "Reich" moest in het bezit zijn van een "Staatsflughafen", met de ambities van het regime: een "Weltflughafen"!
Het nieuwe Tempelhof werd geopend op 1 april 1939 als onderdeel van het "Generalbebeauungsplan für die Reichshauptstadt" uit 1938, oftewel: de gedachten voor de hoofdstad van Hitlers Derde Rijk. De nazi-’hofarchitect’ Albert Speer tekende voor dit plan, dat voor een groot deel geïnspireerd was op de architectonische visies van de Führer zelf. Berlijn, dat bij verwachte voltooiing van het plan in 1950 omgedoopt zou worden in ‘Germania’, moest het zinnebeeld van de nationaal-socialistische macht worden. Daartoe voorzag Speer de stad van een enorme, zeven kilometer lange as die de stad van noord naar zuid doorsneed. Langs deze as, op sommige plaatsen wel vijfhonderd meter breed, werden de ministeries en representatieve gebouwen van de nieuwe orde gevestigd. Een koepelvormige hal van 290 meter hoogte vormde de climax. Ondanks dat Tempelhof deel moest uitmaken van deze grandioze as lag het vliegveld niet direct hieraan. Tempelhof zelf werd ontworpen door Ernst Sagebiel.
In 1943 was pas 70% van het gebouw compleet. Daarna zijn de bouwwerkzaamheden gestopt. Het verbazingwekkende van dit vliegveld is dat het is ontworpen om dienst te doen tot het jaar 2000. Het is één van de grootste gebouwen in Europa en het had een vluchtcapaciteit die 30 malen hoger lag dan anderen vliegvelden in 1936. Het is het grootse vliegveld dat niet is aangetast in de afgelopen 60 jaar. Experts in Amerika zagen Tempelhof als het begin van een explosieve groei in de burger luchtvaart. Ironisch waren het de Amerikaanse troepen die dit vliegveld repareerden en herbouwden aan het eind van de veertiger jaren.
De bouw van het nieuwe vliegveld is erg snel uitgevoerd want in 1937 was de structuur voltooid. De gebouwen aan landzijde zijn opgetrokken uit gewapend beton, afgewerkt met stenen gevelelementen. Aan de luchtzijde is het centrale gedeelte dankzij een metalen constructie 40 meter overdekt, welke voor die tijd erg nieuw waren in Duitsland. Dit maakt het mogelijk dat vliegtuigen droog konden staan dichtbij de terminal en de passagiers makkelijk hun toestel konden betreden of verlaten. Veertien grote trappenhuizen markeren de landzijde van deze hangar van het gebouw, bovenop konden 60.000 toeschouwers plaats nemen om vliegshows te aanschouwen. Dit is in haar bestaansgeschiedenis nooit voorgekomen. Het gebouw is in principe nooit echt afgebouwd omdat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Ten tijde hiervan werd het vliegveld gebruikt door de Duitse Luchtmacht. Een ondergrondse bunker werd gebruikt door de Wehrmacht voor haar filmarchief. In april 1945 werd dit vernietigd door een brand toen de Russische troepen de macht overnamen.
Van juni 1948 tot mei 1949, tijdens de blokkade van West Berlijn door de Sovjet-Unie, heeft Tempelhof een vitale rol gespeeld als luchtbrug van de Geallieerden, onder directie van de Amerikanen. De luchtroutes boden de enige toegang tot dit gedeelte van Berlijn en haar 2 miljoen inwoners. Voor 320 dagen, brachten militaire vliegtuigen eten, medicijnen en alle andere belangrijke zaken, zoals steenkool. De vliegtuigen, met als bijnaam Rosinenbomber, landen op Tempelhof tijdens piekmomenten om de minuut. Ze maakten gebruik van de nieuwe betonnen landingsbanen, aangelegd door de Amerikanen.
Dankzij deze gebeurtenis tijdens de Koude Oorlog is in de ogen van de Berlijnse bevolking het imago verbeterd. Het draagt niet meer het karakter van het Nazi tijdperk maar is het een plaats geworden met een positieve historische lading. Het ronde plein aan de voorkant van het vliegveld kreeg de naam Platz der Luftbrücke in 1951 en er kwam een monument te staan dat gewijd is aan degenen die overleden zijn tijdens de blokkade. Vanaf toen begon ook het aantal commerciële vluchten weer toe te nemen.
De centrale vertrekhal werd voor het eerst in 1962 opengesteld voor het publiek na een grootscheepse renovatie. Het vliegveld representeerde een gateway naar de vrije wereld. Dit werd erg gewaardeerd door passagiers die liever niet de Oost-Duitse grenscontroles passeerden.
Toch begonnen zich ook problemen voor te doen. De technische capaciteit van de installaties uit 1930 alsmede de lengte van de landingsbanen bleek inadequaat te zijn. De bewoners dicht bij het vliegveld begonnen te klagen over vervuiling alsmede de toename van het geluid, aangezien het verkeer toenam en de vliegtuigen groter werden. In 1975, opende Berlijn een nieuw internationaal vliegveld, ongeveer 10 kilometer ten noordwesten van Tempelhof, in het stadsdeel Tegel, in het gebied dat destijds onder Frans toezicht stond. Dit nieuwe vliegveld nam veel vluchten over van Tempelhof. De Engelse luchtmachtbasis Gatow behield zijn functie.
Sinds de val van de Berlijnse muur in november 1989, zag Tempelhof een opleving van de activiteiten. Het vliegveld wordt momenteel gebruikt voor kleine en middelgrote vluchten. Het is gelegen vlakbij het nieuwe centrum van de nieuwe hoofdstad met al haar voordelen. In 1998 handelde Tempelhof 3 miljoen passagiers af.
Der Berlijnse Senaat plande de sluiting van de luchthaven per 31 oktober 2004. De bedoeling is om op termijn alle luchtvaartactiviteiten van Berlijn te concentreren op de luchthaven Schönefeld, die daarvoor aanzienlijk uitgebreid gaat worden. Het indienen van een gezamenlijk protest van de luchtvaartmaatschappijen die op Tempelhof actief zijn bij het "Oberverwaltungsgericht Berlin" zorgde ervoor dat de sluiting voorlopig werd uitgesteld.
Uiteindelijk zal het oktober 2007 worden gesloten.
