Joseph Roth
Moses Joseph Roth (Brody, 2 september 1894 - Parijs, 27 mei 1939) was een Joods-Oostenrijks-Hongaars schrijver en journalist.
Inhoud |
[bewerk] Biografie
Roth werd geboren in Brody in Galicië, aan de uiterste oostgrens van de toenmalige Dubbelmonarchie, en diende tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Oostenrijks-Hongaarse leger. Na de oorlog zou zijn werk doortrokken blijven van heimwee naar zijn verloren vaderland. Hij schreef romans en korte verhalen. Hij werd vooral bekend door zijn romans 'Job' (Hiob, 1930) en 'Radetzkymars' (Radetzkymarsch, 1932).
Roth werkte vanaf 1920 als journalist in Berlijn voor de Neue Berliner Zeitung. Vanaf 1921 werkte hij voor de Berliner Börsen-Courier en een aantal jaar later voor de gezaghebbende Frankfurter Zeitung. In 1933 ontvluchtte hij Duitsland, waar zijn boeken verboden werden. Hij leidde sindsdien een reizend bestaan. Zijn werk werd sindsdien in Nederland uitgegeven door de Amsterdamse uitgevers Querido en Allert de Lange.
Roth's privé-leven werd vanaf 1928 overschaduwd door de ziekte van zijn vrouw die aan schizofrenie leed. In deze jaren schreef hij echter ook zijn meeste romans. Hij stierf verarmd in 1939 in ballingschap in Parijs aan de gevolgen van alcoholisme. Zijn graf is te vinden op het Cimetière de Thiais.
[bewerk] Werk
In "Job: roman over een eenvoudige man" (1930) wordt het verhaal verteld van de vrome jood Mendel Singer, wonend in een dorpje in tsaristisch Rusland. Omdat dochter Mirjam relaties aanknoopt met kozakken uit de nabijgelegen kazerne emigreert het gezin in navolging van de zoon Shemarjah naar Amerika. Onder schuldgevoel wordt de gehandicapte jongste zoon Menuchim achtergelaten in een pleeggezin. De oudste zoon is inmiddels militair en blijft in Rusland. Terwijl hij in Amerika verblijft, verliest Mendel zijn beide zonen door het oorlogsgeweld en zijn dochter wordt krankzinnig. Zijn vrouw overlijdt. Het gemis van zijn zoon Menuchim knaagt aan hem. Door het onheil dat hem - een zo vroom man - overkomt, verliest hij het vertrouwen in God. Zijn zakje met gebedsriemen verstoft, hangend aan een spijker in de muur. Ontroerend is het moment als blijkt dat er ook voor Mendel Singer toch nog geluk bestaat.
Een van Roth's bekendste romans is Radetzkymars (1932). Het vertelt over opkomst en neergang van 3 generaties van het geslacht Von Trotta, beginnend in 1859 met de grootvader, de "held van Solferino", die in dat jaar min of meer toevallig het leven redt van de nog jonge keizer Franz Joseph. Het eindigt met de dood van de keizer in 1916. In de loop van het boek wordt de dreiging van de naderende wereldoorlog voelbaar. De oorlog die een eind zal maken aan de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie en de adellijke tak van het geslacht (Von) Trotta.
De roman De Kapucijner Crypte (1938) vertelt het verhaal van een andere Trotta. Als student in Wenen, afkomstig uit een gegoed milieu, raakt hij gefascineerd door zijn neef, de vrijbuiter Joseph Branco en diens vriend, de joodse koetsier Manes Reisiger. Branco reist een groot deel van het jaar als handelaar en kastanjepoffer door Oostenrijk-Hongarije. Reisiger woont in het stadje Zlotogrod in Oost-Galicië. Trotta besluit, als de wereldoorlog op uitbreken staat, zich over te laten plaatsen naar het regiment in Galicië waarin ook Joseph en Manes dienst doen. De oorlog dringt zich op als een onafwendbaar noodlot. Op het eind van de oorlog valt de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie uiteen waarna de overlevenden veelal vergeefs proberen hun levens weer op orde te krijgen. Te midden van deze pogingen dient zich het nieuwe onheil van het opkomend nationaal-socialisme aan.
[bewerk] Standpunten
Roth's sociale bewogenheid en zijn compassie met de minder bedeelden maakten hem aanvankelijk ontvankelijk voor linkse politieke standpunten, waarvan hij in de jaren '20 na een reis naar de Sovjet-Unie grotendeels afstapte ten gunste van het conservatisme. Hierdoor verloor hij veel van zijn linkse vrienden en begon hij vanuit een supranationaal conservatief en royalistisch standpunt de nazi's en het etnisch nationalisme te bestrijden.
Karakteristiek voor Roth's werk is de erin terugkerende nostalgie naar de verloren Donaumonarchie en het oude Oostenrijk, waarin de Habsburgers een centrale, bindende rol hadden gespeeld. Hij had een afkeer van het nationalisme dat Europa in zijn greep had en onderkende al vroeg de gevaren van het fascisme en van de opkomende nazibeweging. Zo beschrijft hij in zijn boek: "Het spinnenweb" (1923) een conservatieve Duitse luitenant die zich, teruggekomen van de Eerste Wereldoorlog, verbitterd aansluit bij een geheime organisatie en zo onder de invloed komt van Hitler.
Een bijzondere rol speelde voor de Jood Roth ook het katholicisme, eveneens een bindende factor in het oude Oostenrijk-Hongarije. De meningen zijn echter verdeeld over de vraag of hij het rooms-katholieke geloof aan het eind van zijn leven daadwerkelijk heeft aangenomen.
[bewerk] Lijst van werken
* Der Vorzugsschüler, 1916 * Das Spinnennetz, 1923 * Hotel Savoy, 1924 * Die Rebellion, 1924 * Der blinde Spiegel, 1925 * Die Flucht ohne Ende. Ein Bericht., 1927 * Zipper und sein Vater, 1928 * Rechts und links, 1929 * Der stumme Prophet, 1929 * Hiob. Roman eines einfachen Mannes, 1930 * Radetzkymarsch, 1932 * Stationschef Fallmerayer, 1933 * Tarabas, 1934 * Triumph der Schönheit, 1934 * Die Büste des Kaisers, 1934 * Die hundert Tage, 1936 * Beichte eines Mörders, erzählt in einer Nacht, 1936 * Das falsche Gewicht. Die Geschichte eines Eichmeisters, 1937 * Die Geschichte von der 1002. Nacht, 1937 * Die Kapuzinergruft, 1938 * Die Legende vom heiligen Trinker, 1939 * Der Leviathan, 1940 * Juden auf Wanderschaft
[bewerk] Bronnen
1. Wikipedia/Duits
[bewerk] Externe links
- www.josephroth.de (Duitstalige website)
