Interseksualiteit

Model van menselijk interseksualiteit

Bij interseksualiteit vertoont een lichaam zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken. We kunnen onderscheid maken tussen het fenotypische geslacht (uitwendig man of vrouw), het gonadale geslacht (het geslacht op basis van de aanwezige gonaden (eierstok of testis)), het genetische geslacht (aanwezigheid van X- en/of Y-chromosomen) en de gender-identiteit (tot welk geslacht iemand zichzelf voelt te behoren), en deze kunnen in vele combinaties met elkaar voorkomen. Aan welk criterium men het grootste gewicht toe wenst te kennen, is in wezen arbitrair en wordt vaak beïnvloed door het eigen vakgebied. Vrij algemeen wordt hiervoor toch de gender-identiteit aangehouden.

Hermafroditisme, mannelijk pseudohermafroditisme en vrouwelijk pseudohermafroditisme zijn termen die vroeger als synoniem voor interseksualiteit werden gebruikt, maar die tegenwoordig als niet-accuraat en door sommige betrokkenen zelfs als beledigend worden beschouwd.

[bewerk] Typen van interseksualiteit

In de meeste gevallen, maar niet altijd, wordt interseksualiteit veroorzaakt door een gendefect.

De meest voorkomende intersekse-aandoening is het Androgeen Ongevoeligheid Syndroom (AOS – Engels: Androgen Insensitivity Syndrome - AIS), waarbij een individu wordt geboren met XY-chromosomen en niet-functionerende testes in de onderbuik. Bij AOS is in negen van de tien gevallen echter geen sprake van een ambigu genitaal: uitwendig is er geen enkel verschil te zien met een meisje met XX-chromosomen. Daarom wordt AOS vaak pas ontdekt als de menstruatie uitblijft, wat aanleiding geeft tot nader onderzoek. Andere aandoeningen waarbij 46,XY-chromosomen gepaard gaan met een vrouwelijk lichaam (fenotype) zijn 46,XY gonadale dysgenesie (Syndroom van Sweyer), leydigcelhypoplasie, echt hermafroditisme en enzymstoornissen in de steroidsynthese zoals 17βhsd en 5-alpha-reductase deficiëntie (5αrd).

Er zijn ook aandoeningen bekend waarbij XX-chromosomen gepaard gaan met een mannelijk fenotype. Vroeger werd het Adrenogenitaal syndroom (AGS) ook tot deze aandoeningen gerekend, maar steeds meer medici beschouwen AGS niet meer als een intersekse-aandoening.

[bewerk] Lichamelijke factoren

Dat een lichaam met XY-chromosomen zich toch in vrouwelijke richting kan ontwikkelen komt doordat een embryo in de eerste weken van de zwangerschap één set cellen beschikbaar heeft die kunnen uitgroeien tot een clitoris OF tot een penis, maar niet tot beide. Biologisch gezien bestaan clitoris en penis dus uit hetzelfde celmateriaal. Het is de hoeveelheid testosteron die bepalend is voor de richting waarin het lichaam zich ontwikkelt. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld de schaamlippen en het scrotum.

Alleen bij Echt Hermafroditisme kan in een lichaam zowel ovarium-weefsel als testiculair weefsel voorkomen. Dat kan in de vorm van twee soorten geslachtsklieren, bijvoorbeeld links een testikel en rechts een eierstok, of het kan voorkomen in de vorm van ovotestes, waarbij beide soorten weefsel in de geslachtsklieren naast elkaar worden aangetroffen.

Hoewel in de meeste gevallen snel duidelijk is in welk geslacht een kind moet worden opgevoed, is het bij een ambigue genitaal soms onmogelijk om met zekerheid te zeggen of een kind zich later in geestelijke zin zal gaan ontwikkelen als meisje of als jongen (de zogenaamde genderidentiteit). In deze kleine groep kan het voorkomen dat een kind bij de geboorte het verkeerde geslacht wordt toegewezen. Een eventuele wisseling van genderrol is ingrijpend, maar verloopt geheel anders dan bij transseksuele mensen. Hoe vaak zo’n wisseling van geslachtsrol voorkomt, is overigens eerder afhankelijk van de aandoening dan van de mate waarin het genitaal ambigu is. Kinderen met Compleet AOS worden altijd als vrouw opgevoed en er zijn geen gevallen bekend dat zo’n kind later naar een mannelijke genderrol is overgestapt. Bij Partieel AOS is een wisseling van genderrol heel erg zeldzaam, terwijl bij 5ARD en 17BHSD relatief veel genderrolwisselingen voorkomen. Waarschijnlijk speelt de gevoeligheid voor en de beschikbaarheid van testosteron hierbij een rol, maar recent wetenschappelijk onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de genderidentiteit niet alleen afhankelijk is van testosteron.

De meeste mensen met een intersekse-aandoening zijn onvruchtbaar. Er zijn echter aandoeningen waarbij wel degelijk zaadcellen of eicellen worden geproduceerd. Bij Echt Hermafroditisme, bijvoorbeeld, is vaak sprake van werkzame geslachtsklieren, hoewel het nooit mogelijk is dat men zichzelf zou kunnen bevruchten. Bij XY-gonadale dysgenesie wordt vaak wel een baarmoeder aangelegd, maar geen eierstokken. Via eiceldonatie kunnen sommige vrouwen met XY-gonadale dysgenesie kinderen baren.

[bewerk] Sociale factoren

Interseksualiteit wordt door de meeste mensen met een intersekse-aandoening beschouwd als een lichamelijk kenmerk en is niet een identiteit, velen verzetten zich dan ook tegen de term 'interseksueel'. De meeste mensen met een intersekse-aandoening voelen zich (en zien er ook uit als) man OF vrouw. In een beperkt aantal gevallen kiezen mensen met een intersekse-aandoening voor een identiteit die tussen man of vrouw in ligt of zelfs voor een aparte intersekse-identiteit.