Gender (sekse)

Gender staat voor de gedrags- en identiteitsaspecten van sekse. Deze staan tegenover de lichamelijke (biologische) aspecten.

Mannen kunnen dus een vrouwelijke identiteit hebben en omgekeerd vrouwen een mannelijke genderidentiteit. Deze geslachtelijke identiteit is dus het gevoel lichamelijk tot een bepaalde sekse, dan wel emotioneel en/of maatschappelijk tot een bepaalde gender te behoren. Bij een genderidentiteit die niet eenduidig of wisselend is spreekt men van een labiele identiteitsbeleving; wanneer er sprake is van een tegenstelling met de getoonde sekse of gender spreekt men van genderdysforie. Transgenders noemen het dan een transgenderidentiteit.

Wetenschappelijk is aangetoond dat iemands genderidentiteit niet meteen na de geboorte vastligt maar pas rond het vierde levensjaar definitief vast komt te liggen.

Het gebruik van het begrip gender betekent een relativering van de verbinding tussen de biologische status (sekse) en identiteit (zelf-gevoel). De invulling van mannen- en vrouwenrollen is in allerlei culturen verschillend. Zo zijn er matriarchale en patriarchale culturen. De studies van Margaret Mead hebben veel bijgedragen aan het inzicht hierover. Ook door de loop van de geschiedenis ontwikkelen de betekenissen van mannen- en vrouwenrollen. Een van de meest opmerkelijke veranderingen was het verlies van de dagelijke vanzelfsprekende aanwezigheid van vaders in het gezin sinds de industriële revolutie.

Gender wordt ook gebruikt als sociologische term om seksegebonden maatschappelijke verschillen mee te kunnen analyseren.

Veel vrouweninstituten veranderden in de jaren negentig en begin van deze eeuw hun identiteit van vrouwenemancipatie-instituut naar genderinstituut. Soms was dit een keuze voor een ontwikkeling van androgyniteit, soms om het vrouwelijke verder te emanciperen. Voorbeelden van deze verandering zijn het Tijdschrift voor genderstudies en het Clara Wichmann Instituut. De laatste bleef zich, tot haar opheffing in 2004, ondanks haar formele identiteitswijziging overigens statutair beperken tot het behartigen van vrouwenbelangen.

Ook de directie emancipatiezaken (DCE) van het ministerie van SZW kenmerkte zich door deze tweeslachtigheid. Hoewel formeel ook bezig met het emanciperen van mannen (Campagne "mannen worden er beter van") beperkte ze haar subsidiëring in 2003 strikt tot projecten voor vrouwen. Het begrip gender kreeg in de praktijk in die context een verhullende en vage betekenis die in feite weer een gelijke betekenis als sekse kreeg.